Γιάννης Καραχισαρίδης

Η γραφειοκρατία είναι το σύμβολο της αναποτελεσματικότητας για τον σύγχρονο άνθρωπο. Είναι εφιάλτης για όποιον θα εμπλακεί στα γρανάζια της. Στην καθημερινότητα μας, γραφειοκρατία σημαίνει κάθε φύσεως εμπόδιο στη διεκπεραίωση απλών ή σύνθετων υποθέσεων μας. Η λέξη δεν εμπεριέχει καμιά θετική έννοια. Μοιάζει να μην έχει κανένα οπαδό. Ανεξαιρέτως όλοι ενάντιοι και κανένας υποστηριχτής.

Στην προεκλογική ατζέντα όλων των πολιτικών είναι πάγια ενταγμένη η καταπολέμηση της γραφειοκρατίας. Πώς γίνεται όμως, όταν όλα τα πολιτικά κόμματα και όλοι οι πολίτες δηλώνουν την αποστροφή τους, η γραφειοκρατία να παραμένει εκεί, στη θέση της ανέγγιχτη και παντοδύναμη;

Ας ξεκινήσουμε απ’ το απλό δεδομένο ότι χωρίς γραφειοκρατία καμιά σύγχρονη κοινωνία δεν μπορεί να διατηρήσει την οργάνωση της. Η συναλλαγή με το κράτος είναι απολύτως απαραίτητο να περνάει μέσα από ένα σύστημα δομών που έχουν ταχθεί να ελέγχουν και να επιλύουν ποικιλία θεμάτων. Η γραφειοκρατία στις χώρες της Ευρώπης χτίστηκε σταδιακά, χωρίς κλυδωνισμούς. Απορροφούσε βήμα-βήμα τις κατακτήσεις της τεχνολογίας και η εικόνα της άλλαζε με τη πάροδο του χρόνου. Εμπόδια και αγκυλώσεις πάντα υπήρχαν, αλλά η τάση ήταν σταθερά η διευκόλυνση των συναλλαγών.

Το πρόβλημα στη χώρα μας είναι πιο σύνθετο και για να το προσεγγίσουμε θα πρέπει να απαλλαγούμε από γενικόλογες θεωρήσεις, που μας εφησυχάζουν, αλλά δεν εμβαθύνουν. Οι γενικολογίες παράγονται από μια τάση πνευματικής ραθυμίας, μια φυσική αδράνεια να εξερευνήσουμε κάτι που το θεωρούμε δεδομένο. Έτσι σχετικά με τη γραφειοκρατία συναντάμε συμπεράσματα όπως : Οι υπάλληλοι είναι δύστροποι ή φυγόπονοι και δεν έχουν όρεξη να εξυπηρετήσουν ή ότι χωρίς φακελάκι δεν γίνεται τίποτα ή ότι στο δημόσιο δουλεύουν όσοι έχουν μέσο, χωρίς προσόντα και άλλες παρόμοιες γενικολογίες. Όλα αυτά είναι παρεπόμενα μιας κατάστασης που στηρίχτηκε σε ψυχαναλυτικά δεδομένα. Στο συλλογικό ασυνείδητο αυτής της χώρας υπήρχε πάντα μια απέχθεια προς την αβεβαιότητα και την ανασφάλεια. Από γενιά σε γενιά ενδυναμώνονταν το αίσθημα της εξασφάλισης. Η ανάγκη να προφυλάξουμε τη ζωή μας από οποιοδήποτε απρόοπτο που θα μπορούσε να την παρενοχλήσει. Η επιθυμία να γνωρίζουμε το μέλλον μας μέχρι τέλους. Έτσι θέριεψε και ο έρωτας για μια καριέρα στην ασφάλεια του δημοσίου.

Εδώ και τριάντα περίπου χρόνια το δημόσιο άρχισε να γίνεται πιο προσιτό στους πολίτες, κάτι που έγινε και η βάση του πελατειακού κράτους. Στην αρχή οι διορισμοί βρίσκονταν κάτω απ’ τον έλεγχο των πολιτικών. Όσο όμως το κράτος διευρύνονταν, οι οργανισμοί πολλαπλασιάζονταν, άρχισαν να εμφανίζονται και οι πελατειακές παρεμβάσεις των κρατικών λειτουργών. Είναι παρανόηση να πιστεύουμε ότι μόνο οι πολιτικοί διόριζαν. Ένα μεγάλο ποσοστό οφείλει την πρόσδεση του στο άρμα του ευρύτερου δημόσιου τομέα σε συγγενείς και φίλους που ήταν ήδη «υπηρετούντες». Έτσι σταδιακά δημιουργήθηκε ένας λαβύρινθος που πλέον κανείς δεν γνωρίζει τα μονοπάτια του.

Η ραγδαία αύξηση των νεοεισερχομένων δημιούργησε την ανάγκη να ανακαλυφθούν νέα καθήκοντα και πρόσθετες περίπλοκες διαδικασίες, με πολλές αντιφάσεις και αυτοαναιρέσεις. Γιατί για όλα αυτά δεν υπήρχε σχέδιο, δεν καταργούνταν προηγούμενες διατάξεις λειτουργίας. Όσο περνούσαν τα χρόνια, τόσο γινόταν πιο δύσκολο να βρει κανείς το νήμα. Χρειάζονται γνωμοδοτήσεις επί γνωμοδοτήσεων και οι ενέργειες που παράγονταν ήταν απείρως περισσότερες από τις απαραίτητες για να λυθεί ένα θέμα. Έτσι δημιουργήθηκε ένα «τέρας» με τη δική του οντότητα. Θέλει τεράστιο κόπο και χρόνο για να κατανοήσει κανείς πλήρως αυτή τη τεράστια δομή. Αυτή η πολύπλοκη μηχανή κινείται πλέον αφ’ εαυτής. Κανείς δε μπορεί από μόνος του να της ορίσει χρονοδιαγράμματα και να προσδιορίσει αποτελεσματικότητα. Έχει τους δικούς της ρυθμούς κι ένα νομικό και κανονιστικό πλαίσιο, που αναπνέει σε ένα περιβάλλον πέρα από κάθε λογική. Και όσο κι αν φαίνεται περίεργο δεν φταίνε οι άνθρωποι γι’ αυτό.

Θα μου πείτε ότι ανάμεσα τους υπάρχουν και οι δωροδοκούμενοι και οι τεμπέληδες. Όμως αυτά είναι δύο άλλα ξεχωριστά θέματα, που έχουν τις δικές τους ξέχωρες αιτίες. Αν θέλουμε να κατανοήσουμε και να αντιμετωπίσουμε τη γραφειοκρατία, θα πρέπει να την ξεχωρίσουμε και απ’ τη διαφθορά και απ’ τη φυγοπονία. Αν όλα τα ρίξουμε σ’ ένα καζάνι, τότε το αποτέλεσμα θα είναι ένας άμορφος χυλός. Γιατί μέσα στον πολυπλόκαμο λαβύρινθο, που κανενός το μάτι δεν μπορεί να τον δει ολόκληρο, υπάρχουν χιλιάδες άνθρωποι που καθημερινά κάνουν τη δουλειά τους και η αναποτελεσματικότητα που βασανίζει εμάς τους απ’ έξω, δεν είναι κυρίως δική τους ευθύνη. Αυτοί οι συνάνθρωποι μας ζουν και αναπνέουν στους ατέλειωτους διαδρόμους, στα αναρίθμητα κτίρια και στα διάσπαρτα γραφεία αυτής της ανεξάρτητης οντότητας που λέγεται δημόσια γραφειοκρατία. Συνάνθρωποι μας που το μόνο που επιθύμησαν ήταν να βρουν απάγκιο  να ζήσουν τη ζωή τους χωρίς κραδασμούς και εν ειρήνη. Σφραγίζουν χαρτιά, διακινούν πρωτόκολλα, εξυπηρετώντας κατά το πλείστον με τιμιότητα, μια οντότητα που λέγεται γραφειοκρατία, η οποία δεν έχει νοημοσύνη και κακές προθέσεις. Είναι αθώα και δεν μπορεί να αφουγκραστεί τα δεινά μας.

* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.

The article expresses the views of the author

iPorta.gr