Ο Μάνος Στεφανίδης είναι Ιστορικός Τέχνης και Ομότιμος Καθηγητής του ΕΚΠΑ. Διαβάστε τα άρθρα του Μάνου Στεφανίδη ΕΔΩ

 

“Θα σου γράψω παιδάκι μου όταν φτάσω”

Μπορεί ένα τραγούδι να ρίξει μία κυβέρνηση; Ο Τίτος Πατρίκιος διαπίστωνε με πικρία πως δεν κινητοποιούν πια τις μάζες οι στίχοι. Αν όμως σκεφτεί κανείς τα τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη ή του Γιάννη Μαρκόπουλου ή του Θάνου Μικρούτσικου ή του Μάνου Λοΐζου επειδή αυτά διαμόρφωναν συνείδηση και αισθητική σ’ ένα τεράστιο κοινό, θα συμφωνήσει ότι τα τραγούδια αποκτούσαν αντίστοιχα τεράστιο, πολιτικό εκτόπισμα. Αλλά και εκείνα του Μάνου Χατζιδάκι ή του Νίκου Μαμαγκάκη ή του Γιάννη Σπανού, από μίαν άλλη σκοπιά όμως. Καλλιεργούσαν συγκινώντας. Κι αφού η τέχνη, κατά βάθος, δεν είναι τίποτε άλλο παρά η πιο σημαίνουσα αλλά κι η πιο παρήγορη εκδοχή της υπαρξιακής μας θλίψης….

Ο Φοίβος Δεληβοριάς, μαθητής του Μάνου Χατζιδάκι και του Διονύση Σαββόπουλου, έγραψε ένα τραγούδι, μια θρηνητική μπαλάντα, και το απέδωσε χθες στην συναυλία του Καλλιμάρμαρου για τα Τέμπη μ’ ένα τρόπο απλό όσο και συγκλονιστικό. Συγκινώντας – καλύτερα ταρακουνώντας – όλη την Ελλάδα. Ένα τραγούδι που διαδόθηκε αστραπιαία όχι από στόμα σε στόμα αλλά από κινητό σε κινητό, που πολλαπλασιάστηκε στο διαδίκτυο κι έγινε σημείο αναφοράς μέσα σ’ ελάχιστο χρόνο. Είπα “σημείο αναφοράς”… δηλαδή αυτό που λείπει δραματικά από τον τόπο. Επειδή η μουσική είναι, ίσως, η κορυφαία των τεχνών γιατί εκφράζει συγχρόνως και την απόλυτη αφαίρεση και τον απόλυτο ρεαλισμό.

Συνειδητοποίησα λοιπόν πως ένα απλό τραγούδι, μακριά από συνθήματα ή εύκολους λαϊκισμούς, με φόρτιση αλλά και έμπνευση, μπορεί να λειτουργήσει ως καταλύτης για την ευαισθητοποίηση κάθε υπεύθυνου πολίτη. Μικρού ή μεγάλου. “Για να κινητοποιήσει τις μάζες” όπως λέγαμε κάποτε με μία παλιότερη φρασεολογία. Κι ότι ο Φοίβος έγραψε ένα τραγούδι που μπορεί να ρίξει μια κυβέρνηση. Κι είναι τότε που διαπιστώνεις τη σημασία της άδολης, άμεσης τέχνης, της “ταπεινής” όπως ήθελε ο Καρυωτάκης, μακριά από κοσμικότητες, ναρκισσισμούς ή κόλπα προβολής και εμπορικά παιχνίδια. Όπως συνέβαινε από την εποχή του Βύρωνα και του Σολωμού ως την εποχή του Πικάσο και του Μαγιακόφσκι. Τότε που η ιστορία γραφόταν κάθε μέρα κι από ένα διαφορετικό χέρι. Ώσπου το εγώ να γίνει εμείς. Σ’ άλλες εποχές, καθόλου νερόβραστες και βουβές όπως η δική μας η “ετοιματζίδικη”. Μια εποχή γενικού ξεχαρβαλώματος χωρίς πνευματικά αναστήματα και χωρίς παράδειγμα. Ο εύκολος τρόπος βέβαια θα ήταν να δηλώσει κανείς αντικυβερνητικός και να ξεμπερδεύει. Όμως αυτό είναι πολύ απλοϊκό. Η κρίση που σοβεί από παλιά, αφορά κυρίως στην μεθοδική υποβάθμιση της, ουσιαστικής, παιδείας που μεθοδικά αποδεχτήκαμε όλοι μας ως γεγονός αναπότρεπτο. Μία παιδεία όμως που δεν μπορεί να συγκινήσει και να εμπνεύσει προβάλλοντας πρότυπα και μέθοδο σκέψης, πειθαρχία και πνεύμα μαθητείας, είναι καρκίνος στο κοινωνικό σώμα. Η ογκούμενη, παράλογη βία ακόμα ανάμεσα και σε ανήλικους – οι ενήλικες απλώς αλληλοσκοτώνονται με τα Ι.Χ τους στους καθημερινά αιματοβαμμένους δρόμους – πιστοποιεί τον λάθος δρόμο που έχουμε πάρει όλοι. Τουλάχιστον μας σώζουν ακόμη τα τραγούδια…

ΥΓ. Και μια συμβουλή: Να αποφεύγετε όσους προσεγγίζουν την τέχνη για να κρύψουν την προσωπική τους υστέρηση. Ή, για να παίξουν φθηνά παιχνιδάκια εξουσίας.