Η ακτινοθεραπεία είναι  μια αποτελεσματική θεραπευτική λύση για τους ηλικιωμένους καρκινοπαθείς. Έχει καταγραφεί ότι το 90-95% των ηλικιωμένων ασθενών ολοκληρώνουν το προγραμματισμένο πρωτόκολλο ακτινοθεραπείας. Δεν έχουν καταγραφεί αντενδείξεις για μία ολοκληρωμένη ακτινοθεραπεία, ιδιαίτερα τώρα πλέον που η εξελιγμένη  τεχνολογία προσφέρει καλύτερη στόχευση της ακτινοθεραπείας.

Τι κερδίσαμε από την τεχνολογική εξέλιξη της ακτινοθεραπείας;

Υψηλότερη και αποτελεσματικότερη δόση στον καρκίνο αλλά και χαμηλότερο ποσοστό παρενεργειών, επειδή οι υγιείς ιστοί εκτίθενται στην ακτινοβολία λιγότερο ενώ είμαστε πλέον πολύ πιο ευέλικτοι στον προγραμματισμό της ακτινοθεραπείας.

Αν και η ακτινοθεραπεία δεν μπορεί να υποκαταστήσει άλλες θεραπείες, έχει  σημαντική θέση σε καρκίνους όπως του πνεύμονα επειδή όπως λέμε η ακτινοθεραπεία είναι πλέον  απεικονιστικά  καθοδηγούμενη, δηλαδή έχουμε οπτική επαφή σε πραγματικό χρόνο, με τον όγκο στόχο και τους γύρω ιστούς. Αυτό που έχουμε σχεδιάσει, την ώρα της ακτινοθεραπείας το βλέπουμε και το ελέγχουμε με τον αξονικό τομογράφο, οπότε γίνονται αυτομάτως οι απαραίτητες διορθώσεις αν χρειαστεί, με αποτέλεσμα να υλοποιούμε σε απόλυτο βαθμό την ακτινοθεραπεία που έχουμε  προγραμματίσει.

Με την ποζιτρονική τομογραφία (PET-CT), ειδικά στον καρκίνο του πνεύμονα, έχουμε καλύτερη σταδιοποίηση, δηλαδή γνώση της έκτασης του καρκίνου και την ύπαρξη ή όχι μεταστάσεων. Με αυτόν τον τρόπο επιλέγουμε την κατάλληλη θεραπεία του καρκίνου, ειδικά για ένα ηλικιωμένο ασθενή. Αν ο καρκίνος είναι σε πρώιμο στάδιο, ο ηλικιωμένος ασθενής ωφελείται από την τεχνολογική εξέλιξη της ακτινοθεραπείας που προσφέρει υψηλότερη ακρίβεια στόχευσης του καρκίνου, υψηλότερη δόση στον καρκίνο, υψηλότερη αποτελεσματικότητα, μειωμένη έκθεση στην ακτινοβολία των γειτονικών υγιών ιστών/οργάνων, χαμηλότερο ποσοστό παρενεργειών, συντόμευση του χρόνου ακτινοθεραπείας και δυνατότητα εφαρμογής σύντομων, στοχευμένων πρωτόκολλων ακτινοθεραπείας.

Η μεγαλύτερη ακρίβεια της στόχευσης του καρκίνου  δίνει τη δυνατότητα να εφαρμόσουμε υψηλότερες δόσεις ακτινοθεραπείας με ασφάλεια στον καρκινικό όγκο και να επιβαρύνουμε λιγότερο τα γειτονικά με αυτόν όργανα, οπότε έχουμε καλύτερα αποτελέσματα και ο ασθενής με καρκίνο ζει περισσότερο.  Επίσης σε πρώιμα στάδια του καρκίνου του πνεύμονα σε ασθενείς που δεν μπορούν- λόγω άλλων νοσημάτων-  ή δεν θέλουν να χειρουργηθούν, η εναλλακτική λύση, είναι η  στερεοταξική  ακτινοθεραπεία του πνεύμονα, η οποία σύμφωνα με μελέτες, προσφέρει αποτελέσματα εφάμιλλα με το χειρουργείο.

Καρκίνοι σε ηλικιωμένους όπως τα πρώιμα στάδια του καρκίνου του πνεύμονα, ο καρκίνος του λάρυγγα, ο καρκίνος του προστάτη, ο καρκίνος του πρωκτού, ενίοτε ο καρκίνος του εντέρου/ορθού, μπορούν αναίμακτα θεραπευτούν με ακτινοθεραπεία.

Στον καρκίνο του προστάτη η στερεοτακτική  ακτινοθεραπεία κερδίζει συνεχώς έδαφος στις προτιμήσεις των ασθενών. Είναι μια ιδιαίτερα σημαντική εξέλιξη για να αντιμετωπισθεί ο τοπικά εντοπισμένος, πρωίμου σταδίου, καρκίνος του προστάτη, συχνός σε ηλικιωμένους ασθενείς. Σύμφωνα με μελέτες, στους ασθενείς με καρκίνο του προστάτη άνω των 75 ετών, το 40% λαμβάνει μόνο ορμονοθεραπεία και καμία άλλη θεραπεία, το 34% υποβάλλεται σε ακτινοθεραπεία ενώ οι  υπόλοιποι είτε για λόγους απόστασης, είτε έλλειψης σωστής ενημέρωσης, είτε ευθραυστότητας δεν λαμβάνουν τη θεραπεία που πρέπει. Αυτό οφείλεται εν πολλοίς και στην έλλειψη γηρίατρων, την ώρα που ο αριθμός των ηλικιωμένων και δη των ασθενών με καρκίνο, αναμένεται να αυξηθεί δραματικά τα επόμενα χρόνια. Μία σωστή γηριατρική εκτίμηση στο πλαίσιο του ογκολογικού συμβουλίου, συμβάλει στην κατάλληλη επιλογή θεραπείας του ασθενή με καρκίνο, μειώνοντας το κόστος των θεραπειών αλλά και τις δυσάρεστες παρενέργειες.

Τα σύντομα σχήματα

Η ακτινοχειρουργική είναι πλέον εφάμιλλη μιας χειρουργικής επέμβασης. Η  σύγχρονη τεχνολογία επιτρέπει ακριβέστατη διάγνωση χάρις στην καλύτερη απεικόνιση που διαθέτουμε ( αξονική τομογραφία CT, ποζιτρονική τομογραφία PET-CT, Μαγνητική τομογραφία MRI). Έτσι, επιτυγχάνουμε πολύ καλή σταδιοποίηση του καρκίνου- προσδιορίζουμε την έκταση του καρκίνου με ακρίβεια – και διενεργούμε στοχευμένες βιοψίες. Με αυτό τον τρόπο εξελίσσουμε πρωτόκολλα ακτινοθεραπείας και ακτινοχειρουργικής ή στερεοτακτικά ή υποκλασματοποιημένα. Τα σύντομα σχήματα, έχουν διάφορες παραλλαγές και τα εφαρμόζουμε ανάλογα αν ο καρκίνος του ασθενή είναι σε πρώιμο στάδιο ή τοπικά προχωρημένος ή αν ο καρκίνος είναι μεταστατικός.

Ο καρκίνος του μαστού εμφανίζεται κυρίως μεταξύ των 50 και 60 ετών. Η ακτινοθεραπεία προσφέρει πληθώρα λύσεων στην ηλικιωμένη γυναίκα με καρκίνο του μαστού. Πολλές γυναίκες άνω των 65 ετών ή άνω των 75 υποθεραπεύονται επειδή δεν έτυχαν σωστής αξιολόγησης και εκτός από τα  γηρατειά τους έχουν να αντιμετωπίσουν και μία μεταστατική νόσο. Ένα σύντομο σχήμα ακτινοθεραπείας προσφέρει στη γυναίκα που δυσκολεύεται να μετακινηθεί, την ακτινοθεραπεία που δικαιούται. Παρατηρείται μεγαλύτερος αριθμός μαστεκτομών για ν’ αποφύγει η ασθενής την ακτινοθεραπεία επειδή δεν έχει πρόσβαση σε κέντρο ακτινοθεραπείας. Σε καμία γυναίκα δεν αξίζει η ταλαιπωρία των μεταστάσεων: υπάρχουν πολλά κέντρα, ιδιωτικά και δημόσια, που έχουν αναπτύξει σχήματα ικανά να  προσαρμοστούν σε διάφορες συνθήκες. Ειδικά στις γυναίκες με καρκίνο αριστερού μαστού εφαρμόζουμε τεχνικές ακτινοθεραπείας, οι οποίες προφυλάσσουν την καρδιά από την έκθεσή της στην ακτινοβολία. Είτε πρόκειται για μαστεκτομή όγκου και απαιτείται ακτινοθεραπεία είτε πρόκειται για  ογκεκτομή, όπου η ακτινοθεραπεία είναι απαραίτητη, διαθέτουμε πλέον συστήματα ελέγχου της αναπνοής: η ακτινοθεραπεία γίνεται σε μια συγκεκριμένη φάση της βαθιάς εισπνοής οπότε το θωρακικό τοίχωμα είναι απομακρυσμένο από την καρδιά  και δεν εκτίθενται η καρδιά και τα αγγεία της στην ακτινοθεραπεία. Όπως καταδεικνύουν οι μελέτες, η ποιότητα της ακτινοθεραπείας είναι πολύ σημαντική για τη συνολική επιβίωση του ασθενή.

Ακτινοθεραπεία και μεταστάσεις

Η ακτινοθεραπεία έχει ουσιαστικό ρόλο και στην αντιμετώπιση και διαχείριση των μεταστάσεων. Σύμφωνα με μελέτες, όσο νωρίτερα εφαρμοστεί, τόσο μικρότερη είναι η ταλαιπωρία του ασθενή με φάρμακα και παρενέργειες. Η στερεοταξία, η υψηλής ακρίβειας στοχευμένη ακτινοθεραπεία με υψηλές δόσεις, δίνει καλύτερο αποτέλεσμα σε σύντομο χρόνο. Μπορούμε να αντιμετωπίσουμε με ακτινοθεραπεία οποιαδήποτε μετάσταση ή μικρό αρχικό όγκο.

Στις μεταστάσεις των οστών, η αναλγητική δράση της ακτινοθεραπείας είναι σημαντική. Για παράδειγμα, μπορούμε πλέον να ακτινοβολήσουμε με ακρίβεια ένα μόνο σπόνδυλο ή ένα συγκεκριμένο σημείο του σπονδύλου. Προσφέρουμε υψηλό αποτέλεσμα: σταθεροποίηση και επαναδόμηση των οστών, μείωση της πιθανότητας κατάγματος, μείωση έως 80-90% του πόνου με επακόλουθο τη μείωση της αναλγητικής αγωγής και των παυσίπονων φαρμάκων. Οι παρενέργειες και η επιβάρυνση των γειτονικών ιστών είναι χαμηλές. Ειδικά η μειωμένη έκθεση του μυελού των οστών είναι σημαντικό δεδομένο καθώς ίσως πρέπει ν’ ακολουθήσει χημειοθεραπεία.  Με την ακτινοθεραπεία επιτυγχάνουμε πολλές φορές επίσης,  οικονομία δυνάμεων του ασθενή, προσφέροντας ένα σταθεροποιητικό αποτέλεσμα.

Οι μεταστάσεις του εγκεφάλου, όταν είναι μια έως πέντε, συστήνεται ν’ αντιμετωπίζονται με στερεοτακτική ακτινοχειρουργική ακτινοθεραπεία (γ-Knife, Cyberknife). O ασθενής σε μία μέρα, από το πρωί μέχρι το μεσημέρι, θα υποβληθεί σε στοχευμένη ακτινοθεραπεία των εγκεφαλικών μεταστάσεων του, δεν θα χάσει όλα τα μαλλιά του- ιδιαίτερα σημαντικό για τις γυναίκες – και μπορεί να προχωρήσει στην υπόλοιπη ογκολογική θεραπεία του, χωρίς να χάσει πολύτιμο χρόνο. Πρόκειται για μία πολύ αποτελεσματική μέθοδο ακτινοθεραπείας με πολύ καλή ανεκτικότητα ακόμη και σε ευάλωτους ασθενείς με καρκίνο.

Ο ασθενής στο επίκεντρο

Η φροντίδα των ηλικιωμένων ασθενών με καρκίνο απαιτεί συχνά τη συμβολή πολλών ειδικοτήτων. Η επικοινωνία μεταξύ των μελών της ομάδας φροντίδας, είναι το κλειδί για την αποφυγή περιττών εξόδων και ανεπιθύμητων αποτελεσμάτων. Για να αποφευχθεί η κατακερματισμένη φροντίδα, όλοι οι εμπλεκόμενοι πρέπει να παρακολουθήσουν ένα μοντέλο φροντίδας. Μία ομάδα ειδικών με έναν καπετάνιο, είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να διασφαλιστεί ότι ο ασθενής και η οικογένεια θα λάβουν ένα και μόνο μήνυμα και όχι συγκεχυμένες πληροφορίες που λειτουργούν αποπροσανατολιστικά.

Η προσέγγισή μας είναι πλέον ασθενοκεντρική. Στον πυρήνα της διαδικασίας λήψης αποφάσεων είναι οι ανάγκες και οι προτιμήσεις του ασθενούς. Η προσέγγιση με επίκεντρο τον ασθενή και όχι τον καρκίνο συμβάλει στην ανάπτυξη ενός σχεδίου ολοκληρωμένης φροντίδας, ιδιαίτερα σημαντικό στον ηλικιωμένο ασθενή. Όταν η θεραπεία και τα υποστηρικτικά μέτρα είναι κατάλληλα προσαρμοσμένα, μπορούν να επιτευχθούν ο έλεγχος του καρκίνου αλλά και η διατήρηση της ποιότητας ζωής του ασθενούς.