Η  Δρ. Δέσποινα Κατσώχη είναι Ογκολόγος – Ακτινοθεραπευτής, εξειδικευμένη στις νεότερες τεχνικές της ακτινοθεραπευτικής ογκολογίας και στους συνδυασμούς των θεραπευτικών ογκολογικών σχημάτων. Είναι Πρόεδρος και ιδρύτρια του μη κερδοσκοπικού Οργανισμού ΑΚΟΣ «Καρκίνος: Θεραπεία Σώματος και Ψυχής» Το φωτογραφικό λεύκωμα “ΑνθίΖΩ κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καλέντη.

Ο αριθμός των αποθεραπευμένων έχει αυξηθεί σημαντικά  στην Ευρώπη τα τελευταία χρόνια, κάτι αναμενόμενο λόγω της έγκαιρης διάγνωσης πολλών καρκίνων και της βελτίωσης των θεραπευτικών μέσων που αυξάνουν την επιβίωσή τους. Έτσι, ο καρκίνος θεωρείται συχνά μια χρόνια ασθένεια που έχει μια αρχική τοπική εκδήλωση και μπορεί να σημειώνει διάφορες φάσεις επιδείνωσης και ύφεσης. Ο έλεγχος και η τακτική παρακολούθηση του καρκίνου στοχεύει πέρα από τη μείωση της νοσηρότητας και της θνησιμότητας από την ασθένεια, και στο πολύ σημαντικό κομμάτι της διατήρησης της ποιότητας ζωής του ασθενούς.

Γι’ αυτό και  έχουν αναπτυχθεί διάφορες στρατηγικές πρόληψης, οι οποίες στοχεύουν στους παράγοντες κινδύνου, τους οποίους αν ο αποθεραπευμένος αποφύγει, θα βελτιώσει την ποιότητα ζωής του κατά τη διάρκεια και μετά τη θεραπεία αλλά και γενικά την βραχυπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη υγεία του. Αν, όμως, συνεχίσει να υιοθετεί επιβλαβείς συνήθειες (κάπνισμα, αλκοόλ, παχυσαρκία, καθιστική ζωή, είναι πιθανό όχι μόνο να επιταχύνει τη διαδικασία ογκογένεσης (υποτροπή ή δεύτερος καρκίνος) αλλά και να ενισχύσει πιθανές επιπλοκές που προκαλούνται από τη θεραπεία, αυξάνοντας παράλληλα τον κίνδυνο άλλων ασθενειών, όπως καρδιαγγειακά, οστεοπόρωση και διαβήτης. Προς το παρόν, δεν είναι γνωστό αν αυτές οι συννοσηρότητες επηρεάζουν την αποτελεσματικότητα των θεραπειών για τον καρκίνο.

Σημαντικός παράγοντας κινδύνου ο οποίος αφορά όλα τα στάδια πρόληψης και για τον οποίο καθημερινά οι επαγγελματίες υγείας δίνουν αγώνα για την εξάλειψή του, είναι το κάπνισμα. Έχει βρεθεί πως οι καρκινοπαθείς που συνεχίζουν να καπνίζουν έχουν περισσότερες πιθανότητες για επιδείνωση της υγείας τους, αυξάνοντας την θνησιμότητα, τον κίνδυνο για νέο καρκίνο και μειώνοντας την ποιότητα τόσο της σωματικής όσο και της ψυχικής τους υγείας. Σύμφωνα με έρευνα του Γαλλικού Ινστιτούτου κατά του Καρκίνου (ΙNC) σχεδόν 2 στους 3 καρκινοπαθείς συνεχίζουν να καπνίζουν 2 χρόνια μετά την αρχική διάγνωση του καρκίνου παρά τις συστάσεις και την εντατική περίθαλψη για την ασθένειά τους.

Ακρογωνιαίος λίθος της τριτογενούς πρόληψης των αποθεραπευμένων είναι και η διατροφή. Η Αμερικάνικη Εταιρία κατά του Καρκίνου έχει δημοσιεύσει διατροφικές οδηγίες για τη βελτίωση της υγείας των ασθενών με καρκίνο, εστιάζοντας κυρίως σε θέματα υποσιτισμού τους. Ωστόσο, και η παχυσαρκία, συνδέεται με μεγαλύτερο κίνδυνο επανεμφάνισης καρκίνου.

Η υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής, με μειωμένη κατανάλωση αλκοόλ και φυσική δραστηριότητα,  πρέπει ν’ αποτελούν κομμάτια του παζλ της καθημερινότητας των αποθεραπευμένων ασθενών, καθώς έχει αποδειχθεί ότι βελτιώνουν την ποιότητα ζωής και μειώνουν την αδυναμία ή το αίσθημα κόπωσης που μπορεί να νιώθουν κάποιοι μετά το τέλος των θεραπειών. Τα άτομα που ακολουθούν αυτές τις οδηγίες εμφανίζουν, σύμφωνα με επιδημιολογικές μελέτες, μικρότερο κίνδυνο για υποτροπή στο μέλλον και μεγαλύτερα ποσοστά επιβίωσης.

H περίοδος μετά τις θεραπείες περιγράφεται από πολλά άτομα ως πιο δύσκολη ακόμα και από τη φάση των θεραπειών. Η μετάβαση από την περίοδο που κάποιος είναι ασθενής στην κανονική του ζωή μπορεί να είναι πολύ θετικό σημείο, αλλά μπορεί να συνοδεύεται και από αισθήματα αβεβαιότητας και φόβου για το μέλλον. Κατά τη διάρκεια αυτής της πρώιμης περιόδου της αποθεραπείας, οι ασθενείς αρχίζουν συχνά να επεξεργάζονται τα συναισθήματα που σχετίζονται με τη διάγνωση, αναζητούν το βαθύτερο νόημα της εμπειρίας τους και προσπαθούν να αναλύσουν τα πιθανά αποτελέσματα της θεραπείας. Το τέλος αυτής της ταραχώδους περιόδου μετά τη θεραπεία, φαίνεται να αποτελεί και το κατάλληλο σημείο για να ξεκινήσει η αξιολόγηση των ζητημάτων επιβίωσης και της ποιότητας ζωής, καθώς τόσο η σωματική όσο και η ψυχοκοινωνική υγεία αρχίζουν να σταθεροποιούνται.

Blanchard, CM et al. (2008). Cancer survivors’ adherence to lifestyle behavior recommendations and associations with health-related quality of life: results from the American Cancer Society’s SCS-II. J Clin Oncol. May 1;26(13):2198-204

Institut National du Cancer. (2016). Tertiary prevention in oncology: Developing a prevention strategy for patients with cancer.

Transcan (2013).  Translational research on tertiary prevention in cancer patients. JTC p: 3-5

van Leeuwen, M et al. (2018). Understanding the quality of life (QOL) issues in survivors of cancer: towards the development of an EORTC QOL cancer survivorship questionnaire. Health Qual Life Outcomes 16, 114.

Δρ Δέσποινα Κατσώχη

Ακτινοθεραπευτής Ογκoλόγος