«Δεν ήθελα να βλάψω την Ελλάδα»

( Β. Σόιμπλε, 23/7/2022, Τα Νέα).

Η εντολή «απόλαυσε» και η εντολή «πλήρωσε» είναι οι βουβές προσταγές ανθρώπων σαν τον Σόιμπλε. Μόνο που εμείς νομίζουμε ότι μόνο την δεύτερη μας υποδεικνύουν. Λάθος. «Καταναλώνω, χρεώνομαι, κερδίζει ο παραγωγός, ο μεσάζοντας και ο πιστωτής» είναι η υπόκωφη αλληλουχία της οικονομικής νόρμας που δεν διδάσκετε στις σχολές.

Θυμηθείτε ότι στην Ελλάδα δεν ήταν βιώσιμο το δημόσιο χρέος του 2009 ( 120% του ΑΕΠ) και είναι βιώσιμο σήμερα (210% του ΑΕΠ).

Επειδή (λένε οι γραφές της οικονομικής ορθοδοξίας) θα γράφουμε κρατικά πλεονάσματα. Αλλά δεν λένε ότι για να επιτευχθούν αυτά, θα δημιουργούμε ιδιωτικά ελλείμματα στα σπιτικά και στις δουλειές μας.

Όποιο σπιτικό είχε μηνιαία εισοδήματα 2,500 ευρώ πριν τα μνημόνια και δεν μπορούσε να δίνει 1,500 ευρώ δόσεις σε εφορία και τράπεζες, τώρα με εισόδημα κάτω των 1,500 υποτίθεται ότι οι δόσεις αυτές έγιναν «βιώσιμες» επειδή έπεσαν στα 1,000 ευρώ.

Αστεία πράγματα. Πρόκειται για μακροοικονομική και τραπεζική λογιστική αλχημεία πίσω από την δυστοπική μικροοικονομική μας κατάσταση.

Τι συμβαίνει όμως συστημικά είναι το μείζον.

Οι πάντες ( κυβερνήσεις, εταιρείες, ιδιώτες) κυνηγούν πλέον τα πιστοποιητικά βιωσιμότητας, όπως σωστά εξηγεί ο Γ. Κιμπουρόπουλος (ΕφΣυν 23/7).

Το νέο καπιταλιστικό ζητούμενο είναι πως θα γίνει φερέγγυο -δηλαδή βιώσιμο οικονομικά- το ατομικό και συλλογικό υποκείμενο.

«Πρέπει να ζήσετε ώστε να πληρώνετε τις δόσεις των βιώσιμων ρυθμίσεων σας» είναι η ευχή τραπεζιτών και κυβερνήσεων. Αυτή είναι η ικανή και αναγκαία συνθήκη τόσο στους τραπεζικούς ισολογισμούς όσο και στο Γενικό Λογιστήριο του Κράτους.

Η αγωνία του συστήματος είναι πως θα εξασφαλίσει την «αειφόρα» ανάπτυξη το ανθρώπινο κεφάλαιο των κοινωνιών, πως θα πιστοποιηθεί ως «διαρκές» το εμπόρευμα- εργασία που φέρουν ως συντελεστή παραγωγής το άτομο και η κοινωνία.

Το μυστικό είναι ότι πίσω απο τα περίφημα περιβαλλοντικά κριτήρια αειφορίας και πράσινης ανάπτυξης κρύβεται μια τεράστια «ηθική υποθήκη» των τωρινών εργαζομένων γενεών προς τις επόμενες : το χρέος να εξοφληθούν τα πάσης φύσεως χρέη (δημόσια, ιδιωτικά, επιχειρηματικά).

Με αυτό που ανακοίνωσε η Λαγκάρντ, δηλαδή το «νομισματικό μνημόνιο» μεταξύ ΕΚΤ και κυβερνήσεων, ουσιαστικά το σύνολο του χρέους όλων των ευρωπαίων πολιτών διακτινίζεται στο άπειρο.

Ίσως ένα μέρος του να ψηφιοποιηθεί (ψηφιακό ευρώ) ίσως ένα άλλο να τιτλοποιηθεί( δηλαδή να γίνει πακέτα με στοιχήματα αποπληρωμής του) ίσως τελικά ένα άλλο κομμάτι του μειωθεί κάπως (αν επιμείνει για χρόνια ο πληθωρισμός που φυσικά απομυζά εισοδήματα).

Ο βασικός στόχος όμως είναι να μετακυλίεται από τις αγορές και τα κράτη στις κοινωνίες και αυτές να παράγουν υπεραξία και κερδοφορία κεφαλαίου ώστε να το συντηρούν, να το κάνουν βιώσιμο δηλαδή.

Αυτό για να το καταλάβουμε απαιτεί μια προσωρινή φυγή από την πραγματικότητα. Μια νοερή μεταφορά στο συμβολικό σύμπαν: στο πώς η Επιθυμία ουσιαστικά γίνεται πλέον η υπέρτατη βάση της Οικονομίας.

Πώς γινόμαστε όλοι μηχανές που παράγουν επιθυμίες( βλ. Ο Αντι-Οιδίπους, Deleuze-Guattari, εκδ. Πλέθρον) και πώς η συγκεκριμένη «επιθυμία του χρέους» τείνει όλο και περισσότερο να μοιάζει με αυτοτροφοδοτούμενη αιτία, με αυτοφυές σύμπτωμα της ατομικής και συλλογικής μας συμπεριφοράς.

Είναι βέβαια αρχέγονο ένστικτο προόδου η μόνιμη υποθήκη του μέλλοντος. Από την εμβρυακή μας κατάσταση «οφείλουμε». Γινόμαστε αντίστροφοι πιστωτές μιας ατέρμονης οφειλής : « χρωστάω άρα υπάρχω». Για να απωθήσουμε λοιπόν σήμερα το άγχος αποπληρωμής των λογαριασμών του παρελθόντος, πρέπει πρώτα να ιχνηλατήσουμε τις ροές της επιθυμίας στο λογισμικό της πιστωτικής οικονομίας, δηλαδή στις κρυφές παρυφές της υπερχρέωσης ατόμων και κοινωνιών.

Να κατανοήσουμε πώς η απείθαρχη μακροοικονομική συμπεριφορά μιας εθνικής οικονομίας, όπως η δική μας, σχετίζεται με το ατομικό μοτίβο μόνιμης μικροοικονομικής ανισορροπίας( υπερδανεισμός νοικοκυριών, ατόμων, επιχειρήσεων).

Αυτό το μοτίβο έθρεψε την πιστωτική υπερεπέκταση και αυτό το μοτίβο δημιούργησε την υπερσυσσώρευση (για την οποία εμείς εθελοτυφλούμε και δεν βλέπουμε τα συμπτώματα της (ανισότητες )

Η προτεσταντική ηθική της εργασίας έχει μεταλλαχθεί και υποθηκεύεται και αυτή μαζί με τον μόχθο, σχεδόν αθόρυβα (βλ. «Η κατασκευή του χρεωμένου ανθρώπου», M. Lazzarato, εκδ. Aλεξάνδρεια).

Επικίνδυνοι μελλοντολόγοι μιλούν για το διακύβευμα της ευτυχίας ως προεξέχον καθήκον των κοινωνιών. Είναι οι συστημικοί ιμάντες μεταφοράς του άγχους της ατελεύτητης οφειλής στο ασυνείδητο : τίποτα λιγότερο τίποτα περισσότερο.

Με το χρέος κάνουμε την προβολή του παρόντος στο μέλλον και ασυνείδητα γίνεται εργαλείο ενεχυρίασης του μελλοντικού ιδρώτα.

Είναι στην ουσία ο μόνος δορυφόρος που στείλαμε στο διάστημα αφού ανέβηκε (με χρήμα -χρέος) στα ουράνια η Space X και η Tesla του Elon Musk.

Και τώρα αυτός ο δορυφόρος, μη επανδρωμένος, θα ανανεώνεται στην στρατόσφαιρα με τον μυστικισμό του τόκου.

Το γήινο όμως νήμα που πρέπει εδώ να ξετυλίξουμε είναι αυτό της κρυμμένης αλήθειας του καπιταλισμού : των αφανών σχέσεων που διέπουν τις σχέσεις παραγωγής στις οικονομίες και «τοκίζουν» τις ανισότητες στις ζωές μας…