Γιάννης Καραχισαρίδης

Κάποιοι ισχυρίζονται ότι η τρισταυρία ευνοεί τη δημοκρατία, γιατί δίνει στον ψηφοφόρο τη δυνατότητα να επιλέξει. Και είναι προφανές ότι έχουν δίκιο. Άλλοι πάλι ισχυρίζονται ότι ο σταυρός προτίμησης δεν ευνοεί τη δημοκρατία, γιατί αποκλείει αξιόλογους ανθρώπους και δίνει σαφές πλεονέκτημα σε όσους έχουν ευρύτερη αναγνωρισιμότητα, καλή σχέση με τα ΜΜΕ ή χρήματα για να προβάλλουν την υποψηφιότητα τους. Είναι επίσης προφανές ότι κι αυτοί έχουν δίκιο. Εδώ τελειώνει η συζήτηση, εδώ τελειώνουν τα επιχειρήματα και με τις δύο πλευρές να έχουν δίκιο ή αντίστροφα άδικο.

Τι συμβαίνει όμως στην πραγματικότητα; Οι υποστηρικτές της κάθε μιας περίπτωσης επιστρατεύουν τα πλεονεκτήματα και αποσιωπούν τα μειονεκτήματα. Συντηρείται έτσι μια συζήτηση χωρίς καμιά περαιτέρω αξία, αφού το συμπέρασμα είναι αμέσως προφανές. Δημιουργείται η εντύπωση ότι υπάρχει σύγκρουση αντίθετων απόψεων, ενώ στη πραγματικότητα αυτό δε συμβαίνει. Αν κάποιος που ξεδιπλώνει τη μια επιχειρηματολογία ρίξει μια ψύχραιμη ματιά στην άλλη πλευρά θα καταλάβει αμέσως ότι κι ο άλλος έχει δίκιο κι έτσι η συζήτηση θα λάβει τέλος αφού δεν μπορεί να αποδειχθεί ότι η μια εκδοχή είναι η βέλτιστη και η άλλη απορριπτέα. Για τον απλούστατο λόγο ότι και οι δύο επιλογές εκπορεύονται από τη δημοκρατία και οι δύο επιλογές έχουν πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα, άρα καμία δεν έχει όλο το δίκιο με το μέρος της ή όλο το άδικο. Ανάλογα θέματα λογικής ανακολουθίας προκύπτουν καθημερινά στο δημόσιο διάλογο με αποτέλεσμα ή να αναβάλλεται η λήψη μιας απόφασης ή αυτή να λαμβάνεται σε ένα πεδίο σύγκρουσης δήθεν αντίθετων ισχυρών απόψεων, ενώ και οι δύο διαθέτουν το δίκιο και το άδικο ταυτόχρονα. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις η αδυναμία σύνθεσης είναι προφανής, τα στρατόπεδα οχυρώνονται όσο καλύτερα μπορούν και η στασιμότητα επιμένει στη μη λύση.

Αλλά ας ξαναγυρίσουμε στο δίλημμα που προέκυψε στην εκλογική διαδικασία των ευρωεκλογών, όπου η αντιπαράθεση δεν έχει αντικείμενο. Πρώτα απ’ όλα θα πρέπει να αποφασίσουμε ότι το πολίτευμα μας είναι η αντιπροσωπευτική δημοκρατία. Η πολυπόθητη δημοκρατία δεν μπορεί να εφαρμοστεί με κανένα άλλο τρόπο σε πολυπληθείς κοινωνίες. Η άμεση δημοκρατία μπορεί να λειτουργήσει σε μικρές ομάδες που αποφασίζουν για δικά τους επί μέρους θέματα, αλλά είναι αδύνατον να εφαρμοστεί σε πληθυσμούς εκατομμυρίων. Εδώ δεν υπάρχει αντίλογος. Ή τουλάχιστον δεν έχει διατυπωθεί μέχρι σήμερα. Και η ποιότητα μιας αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας δεν καθορίζεται απ’ τον σταυρό ή από τη λίστα – που είναι δυο επιλέξιμα εργαλεία – αλλά από τη επάρκεια και την ικανότητα των αντιπροσώπων. Αυτή είναι η ταμπακιέρα. Αν οι επιλεγμένοι αντιπρόσωποι – αδιάφορο αν από λίστα ή σταυρό – προχωρήσουν τα θέματα της κοινωνίας λίγο ή πολύ πιο πέρα, τότε η δημοκρατία δεν θα είναι μόνο θεάρεστο, αλλά θα είναι και αποτελεσματικό πολίτευμα. Αν όμως οι αντιπρόσωποι δεν αποδειχθούν ικανοί ή αν προσδεθούν σε επί μέρους συμφέροντα των ολίγων, τότε η δημοκρατία παραμένει θεάρεστη αλλά δε βελτιώνει τη θέση του κοινωνικού συνόλου. Τόσο απλό.

Οι άριστοι μπορούν να επιλεγούν και με σταυρό και από λίστα. Και δεν είναι μια Πλατωνική ουτοπία. Η ιστορία της δημοκρατίας έχει αποδείξει ότι αυτό είναι εφικτό. Οι πολίτες, ο καθένας από τη δική του οπτική γωνία και με τα δικά του κριτήρια, θεωρεί ότι με τη ψήφο του επιλέγει τον άριστο ή τον συγκριτικά καλύτερο. Δεν υπάρχει κανείς που να ρίχνει τη ψήφο του σε κάποιον που απορρίπτει. Θα ήταν σχήμα οξύμωρο. Όταν επιλέγουμε θεωρούμε ότι οι άλλοι που δεν επιλέγουν το ίδιο κάνουν λάθος. Αλλά αυτό είναι και το νόημα της δημοκρατίας. Πολλοί και διαφορετικοί άνθρωποι να εκθέτουν τον εαυτό τους στη κρίση των συμπολιτών τους και να επιλέγονται ή όχι ως εντολοδόχοι στα κοινά. Η συζήτηση λοιπόν καλό θα ήταν να μετατεθεί από τις εκλογικές διαδικασίες στις δεσμεύσεις. Οι δεσμεύσεις δυστυχώς, εδώ και πολλά χρόνια μετονομάστηκαν σε πρόγραμμα, που κατά παράδοση πλέον τυπώνουν και διαδίδουν κόμματα και άτομα που ζητούν τη ψήφο μας. Τα προγράμματα σταδιακά απέκτησαν μια γενικόλογη καταγραφή όπου το συγκεκριμένο χάνεται στο αφηρημένο. Οι καμπάνιες διαμορφώνονται με τους κανόνες της διαφήμισης, στηρίζονται σε image makers, έτσι ώστε οι δεσμεύσεις να ξεχνιούνται και να μακιγιάρονται σε απολογισμούς που είναι πάλι γενικόλογοι και προτάσσουν «επιτεύγματα» και ποτέ αποτυχίες. Έτσι τα προγράμματα κτίζονται με εύηχες φράσεις του τύπου «θα πατάξω τη γραφειοκρατία», «θα περιορίσω τη φοροδιαφυγή», «θα στηρίξω τους αδύναμους», «θα δώσω ώθηση στην ανάπτυξη» και άλλα παρεμφερή. Οι δεσμεύσεις που είναι το κλειδί της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, γιατί έτσι μόνο μπορούν να κρίνονται οι αντιπρόσωποι, έχουν παραμεριστεί οριστικά ως συγκεκριμένες και μελετημένες εξαγγελίες. Ακολουθούν τέτοιου είδους διατυπώσεις – έχουν μάθει καλά το μάθημα της Πυθίας – ώστε ότι και να γίνει ο κρινόμενος να μπορεί να επικαλεστεί την επιτυχία. Έτσι η ουσιαστική κριτική ματιά ατόνησε, οπότε και πλέον κρίνουμε με εξωτερικά χαρακτηριστικά ή κατά παράδοση ή με πελατειακές διασυνδέσεις. Η κρίση των δεσμεύσεων έχει παραμεριστεί οριστικά, τουλάχιστον προς το παρόν. Και φυσικά οι συζητήσεις μας για τη ποιότητα της δημοκρατίας περιπλανιούνται αρκετά μακριά από την ουσία της, που είναι ακριβώς αυτό : οι δεσμεύσεις των αντιπροσώπων.

 Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του. 

iPorta.gr