2 ΜΑΪΟΥ 1919

Βλέπω άλλη μια φορά τη φωτογραφία. Γιορτή στην ελεύθερη Σμύρνη.

Θα ήθελα να ήξερα –τι νοσηρή περιέργεια, αλήθεια– τι γίνανε τα κορίτσια αυτά που γιόρταζαν την απελευθέρωση της νύμφης του Ερμαϊκού κόλπου.

Τα κορίτσια που δεν ξέρανε από μικρές ή μεγάλες ιδέες, δεν ξέρανε από «ιμπεριαλιστικές εκστρατείες» και άλλα μεθύστερα συναφή της χυδαιότητας.

Να ζήσουν ελεύθερα θέλανε, στην πιο ελληνική, στην πιο ανοιχτή, στην πιο κοσμοπολίτικη πόλη της εποχής τους.

Να χαρούν τη ζωή τους και τη λευτεριά που, αλίμονο, δεν κράτησε μήτε σαράντα μήνες.

Τι να ζήσανε άραγε –αναρωτιέμαι– μετά τη συμφορά;

Ποια σώθηκαν, ποια χάθηκαν τον μαύρο Αύγουστο;

Βρήκανε φρικτό τέλος απ’ το μαχαίρι κάποιου τσέτη, θάφτηκαν με άλλο όνομα, υπάκουα σε μιαν απρόβλεπτη μοίρα ή στήσανε πάλι τη ζωή τους σε μια παράγκα της Αγια- Σωτήρας, σε κάποιο βάλτο της Καρβάλης, σε κάποιο αστικό σπίτι της Νέας Σμύρνης τα πιο τυχερά;

Ακούσανε βρώμικες υπόνοιες για την καθαρότητά τους από τις ύαινες της «μικράς και έντιμης» που φορέσανε μετά την κακότεχνη μάσκα της εθνικοφροσύνης;

Τα πλησίασαν να τα «νουθετήσουν» τάχα οι λύκοι που γράφανε πως «δεν λυπήθηκαν αλλά επεδίωξαν» την καταστροφή τους;

Κι αυτός ο λοχαγός;

Άφησε τα οστά του σε κάποιο ρέμα ή γύρισε, άδειο κορμί στην Παλαιά Ελλάδα, να διηγιέται, μόνο σαν είχε πιει πολύ, πως «τέτοια κορίτσια, τζάνεμ, δεν είδα πουθενά»;

Βλέπω άλλη μια φορά τη φωτογραφία.

Και βλέπω τα κορίτσια αυτά ζωντανά και πάλι, αυτά τα κορίτσια που στήριξαν με την πίστη τους το έπος της ανοικοδόμησης να χαμογελούν (λίγο μελαγχολικά, είναι αλήθεια) και να βγαίνουν μ’ ένα λευκό φουστάνι τώρα την άνοιξη στις προσφυγογειτονιές.

Και κρατώ στην ψυχή μου ελεύθερη την Σμύρνη.

Κώστας Χατζηαντωνίου