Δρ. Δέσποινα Κατσώχη είναι Ογκολόγος – Ακτινοθεραπευτής, εξειδικευμένη στις νεότερες τεχνικές της ακτινοθεραπευτικής ογκολογίας και στους συνδυασμούς των θεραπευτικών ογκολογικών σχημάτων. Είναι Πρόεδρος και ιδρύτρια του μη κερδοσκοπικού Οργανισμού ΑΚΟΣ «Καρκίνος: Θεραπεία Σώματος και Ψυχής» Το φωτογραφικό λεύκωμα “ΑνθίΖΩ κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καλέντη.

Η υποθρεψία απειλεί την τρίτη ηλικία: αφορά 1 στους 3 άνω των 65 ετών και επηρεάζει και την ποιότητα ζωής. Είναι δύσκολο να διαγνωστεί γιατί τα συμπτώματά της είναι παραπλανητικά. Ανεξήγητη απώλεια βάρους, έλλειψη όρεξης για φαγητό, εξάντληση, αδυναμία και δυσκολία στην κίνηση, δεν οφείλονται μόνο σε κούραση, ή κακή διάθεση.

Εκδηλώνεται όταν ο  οργανισμός αδυνατεί να καλύψει τις ανάγκες του σε θερμίδες και θρεπτικές ουσίες είτε γιατί δεν λαμβάνει επαρκή τροφή ενώ έχει αυξημένες ανάγκες είτε λόγω σημαντικής απώλειας θρεπτικών ουσιών που οφείλονται σε συνεχόμενους εμετούς  ή διάρροια. Η πρόσληψη βάρους είναι διαδικασία χρονοβόρα και εξίσου δύσκολη με την απώλειά του.

Η μη έγκαιρη διάγνωση της υποθρεψίας αποδυναμώνει το ανοσοποιητικό- αυξάνοντας τον κίνδυνο λοιμώξεων- προκαλεί μυϊκή αδυναμία, άρα πτώσεις και επικίνδυνα κατάγματα και εμποδίζει την επούλωση των πληγών. Σε πρώτη ανάγνωση, οφείλεται στο ελάχιστο  φαγητό, φτωχό παράλληλα σε θρεπτικά συστατικά και προκαλεί απώλεια βάρους μεγαλύτερη από 5% σε έξι μήνες και πάνω από 10% σε διάστημα άνω των 6 μηνών. Οφείλεται και σε κοινωνικούς και ψυχολογικούς παράγοντες.

Πού οφείλεται η υποθρεψία;

Προβλήματα υγείας. Χρόνιες ασθένειες όπως η άνοια, ορισμένα φάρμακα, η δυσκολία κατάποσης ή απορρόφησης θρεπτικών συστατικών, μια πρόσφατη νοσηλεία ή οδοντιατρικά προβλήματα, μπορεί να μειώσουν την όρεξη ή να προκαλέσουν απώλεια γεύσης ή οσμής, με μοιραίες συνέπειες στη διατροφή.

Διατροφικοί περιορισμοί. Δίαιτες λόγω προβλημάτων υγείας που επιβάλουν χαμηλή περιεκτικότητα σε αλάτι, λίπος, πρωτεΐνες ή ζάχαρη, μπορεί να συμβάλουν στην ανεπαρκή διατροφή.

Κοινωνικοί λόγοι. Οικονομικά προβλήματα – περιορισμένο εισόδημα σε συνδυασμό με ακριβή φαρμακευτική αγωγή- μειωμένη κοινωνική επαφή  (μοναχικά γεύματα) κι κατάθλιψη, μπορούν να προκαλέσουν απώλεια της όρεξης.

Αλκοολισμός. Το αλκοόλ παρεμβαίνει στη διαδικασία πέψης και εμποδίζει την απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών, ιδιαίτερα αν υποκαθιστά τα γεύματα.

Πώς θα την εντοπίσω;

Δύσκολο το εγχείρημα γιατί δεν είναι άμεσα ορατή: οι πάσχοντες δεν φαίνονται να βρίσκονται σε κίνδυνο. Ωστόσο, υπάρχουν ανησυχητικές ενδείξεις:

Αλλαγή διατροφικών συνηθειών. Δεν είναι εμφανείς σε ειδικές περιπτώσεις όπως τα εορταστικά τραπέζια. Πρέπει να περάσουμε χρόνο με τον ηλικιωμένο, να γευματίσουμε μαζί του και να παρατηρήσουμε προσεκτικά τη διατροφική συμπεριφορά του.

Διακυμάνσεις βάρους. Η απώλεια κιλών είναι εμφανής σε ρούχα, δαχτυλίδια κ.α.

Γενική εικόνα. Κακή επούλωση των πληγών, συχνοί μώλωπες και οδοντικά προβλήματα.

Πώς αντιμετωπίζεται;

Απαραίτητες εξετάσεις. Θα τις υποδείξει ο θεράπων ιατρός με στόχο ν’ αποκαλύψουν κάποια παθολογία που προκαλεί δυσαπορρόφηση θρεπτικών ουσιών ή αυξημένες ενεργειακές ανάγκες, που θ’ αποκλείσουν την περίπτωση υποθρεψίας.  

Φαρμακευτική αγωγή. Πολλά φάρμακα επηρεάζουν την όρεξη, την πέψη και την απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών. Ο θεράπων ιατρός θ’ αποφασίσει ενδεχόμενες αλλαγές στη φαρμακευτική αγωγή.

Καταρτισμένο διαιτολόγιο. Σχεδιασμένο με βάση τις προσωπικές ανάγκες του ηλικιωμένου. Αν το επιτρέπει η υγεία του, μπορεί να καταναλώνει ταχίνι, προϊόντα ζύμης και κράκερ, φρέσκα φρούτα, ωμά λαχανικά, γιαούρτι με ξηρούς καρπούς βρώμη, φρούτα και δημητριακά, ομελέτα με περισσότερα ασπράδια, γαλακτοκομικά πλήρη σε λιπαρά και  τυρί σε σάντουιτς, λαχανικά, σούπες,  ρύζι και ζυμαρικά. Ναι σε χυμό λεμονιού, βότανα και μπαχαρικά, που βελτιώνουν τη γεύση. Αν υπάρχει απώλεια γεύσης ή όσφρησης, πειραματιστείτε με καρυκεύματα. Οι θερμίδες που λαμβάνει ημερησίως ο ηλικιωμένος πρέπει να είναι περισσότερες απ’ όσες καταναλώνει.

Θρεπτικά σκευάσματα.  Με βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία χορηγούνται μόνο υπό την επίβλεψη γιατρού ή διατροφολόγου.

Σνακ. Φρούτα, τυρί, μια κουταλιά ταχίνι σε ψωμί ή smoothie φρούτων.

Γεύμα με παρέα. Ο ηλικιωμένος δεν πρέπει να γευματίζει μόνος αλλά με συντροφιά και να καταναλώνει μικρά, γευστικά και οπτικά ευχάριστα γεύματα. Ν’ αποφεύγει τα υγρά πριν το γεύμα.

Σωματική δραστηριότητα. Η ακινησία είναι ο μεγαλύτερος εχθρός. Το καθημερινό περπάτημα, τονώνει την όρεξη και ενισχύσει οστά και μυς. Προγράμματα γυμναστικής βοηθούν ώστε η πρόσληψη θερμίδων να μην γίνει λίπος, αλλά να αυξήσει τον μυϊκό ιστό.