Το πιο αγαπημένο ψέμα. Κάποια στιγμή μαθαίνεις την αλήθεια και δεν μετανιώνεις που σου έλεγαν ψέματα. Κάποτε σου έλεγαν την ιστορία του άγιου Βασίλη κι εσύ χαιρόσουνα προσμένοντας τα δώρα του. Και παρ’ όλο που αργότερα μάθαινες ότι η ιστορία ήταν ψεύτικη, την επαναλάμβανες κι εσύ στα παιδιά σου. Ίσως ο άγιος Βασίλης της Πρωτοχρονιάς είναι ένα διαρκές και ακλόνητο ψέμα, που μας υπενθυμίζει ότι είναι εφικτό να ζούμε και με μύθους, χωρίς να ακυρώνουμε την επιστημονική μας λογική. Και ότι και οι μύθοι είναι ικανοί να δημιουργούν τη δική τους πραγματικότητα. Βέβαια υπάρχουν και οι νεοσυντηρητικοί ορθολογιστές, που δεν ασχολούνται με αυταπόδεικτα ψέματα. Αρνούνται χωρίς δεύτερη σκέψη τον αγαπημένο μύθο του άγιου Βασίλη και νιώθουν ταγοί της αλήθειας. Και ποτέ δεν παίρνουν χαμπάρι ότι έτσι χάνουν ένα γοητευτικό κομμάτι της ανθρώπινης πολυπλοκότητας.

Όταν κάτι γοητευτικό χάνει τη σημασία του. Ο καλός σκηνοθέτης Κώστας Γαβράς είπε: «Πήγαινε εκεί που είναι αδύνατο να πας». Το είπε αφού πρώτα αυτή η προτροπή είχε γίνει μια δημοφιλής και κοινόχρηστη φράση, συνεχώς επαναλαμβανόμενη σε δεκάδες διαφημίσεις, σε άρθρα και πνευματικά πονήματα, αλλά και σε απλές ειδήσεις. Από την πολυχρησία χάθηκε το αρχικό αυθεντικό νόημα. Και το αδύνατο, το ανέφικτο έγινε ένας εύκολος προορισμός για τον καθένα. Έγινε ένα «τουριστικό» ταξίδι εφικτό και διαθέσιμο για όλους. Ξεχάσαμε ότι το να πας εκεί που κανείς δεν έχει καταφέρει να πάει είναι μια πρόκληση που καμιά σχέση δεν έχει με την καθημερινότητα. Αντίθετα το αδύνατο είναι η υπέρβαση της καθημερινότητας και κατοικεί εκεί που συνορεύουν η φαντασία με την πραγματικότητα. Όταν η μόδα υποχωρήσει, τότε, ίσως, να αποκατασταθεί και η έννοια του ανέφικτου. Ίσως τότε να υπάρχει και πάλι νόημα για να πούμε: «Πήγαινε εκεί που είναι αδύνατο να πας».

Για να μην ξεχνάμε τις αντιφάσεις. Όταν κάποιος πει «σπεύδε βραδέως» όλοι τον επικροτούμε. Το αρχαίο ρητό έχει δίκιο, γιατί «όποιος βιάζεται σκοντάφτει». Όταν κάποιος πει «το γοργόν και χάριν έχει» επίσης τον επικροτούμε, γιατί κι αυτό το αρχαίο ρητό έχει δίκιο. Η λογική όμως λέει ότι δεν γίνεται ταυτόχρονα να πηγαίνεις αργά και γρήγορα. Είναι αντιφατικό. Οπότε πρέπει να διαλέξεις. Και διαλέγεις είτε το «γρήγορα» είτε το «αργά» με ασπίδα το αντίστοιχο ρητό. Μήπως όμως είναι εφικτό να πηγαίνεις και αργά και γρήγορα μαζί;

Προβλήματα δημοκρατίας. Συχνά μπερδεύουμε ορισμένες έννοιες που αφορούν τη δημοκρατία. Φυσικά η δημοκρατία όχι μόνο επιτρέπει, αλλά και προτρέπει να ακούγονται όλες οι απόψεις. Ο καθένας μπορεί να λέει την γνώμη του. Αλλά αν μείνουμε μόνο στις συζητήσεις, τότε η δημοκρατία πάσχει. Αν μας αρκεί η αέναη ανταλλαγή απόψεων, τότε η δημοκρατία λίγα μπορεί να προσφέρει. Στη ζωή, άρα και στη δημοκρατία, χρειάζονται αποφάσεις, χρειάζονται πράξεις. Και γι’ αυτό είναι απαραίτητη η ηγεσία. Αλλιώς θα έχουμε μια κοινωνία που βραδυπορεί και δεν συντονίζεται με τον χρόνο που φεύγει. Θα έχουμε μια κοινωνία που θα βουλιάζει κι ας έχει δημοκρατία. Το ισοζύγιο των ελεύθερων συζητήσεων στους πολίτες και των αποτελεσματικών αποφάσεων στην ηγεσία είναι αυτό που μπορεί να κρατήσει μια δημοκρατία ζωντανή. Όταν μάλιστα οι απόψεις, οι αποφάσεις και τα σημεία των καιρών συντονίζονται, τότε το καράβι ταξιδεύει πλησίστιο.

Δυσπιστία και fake news. Ψεύτικες ειδήσεις που έχουν ενσυνείδητα κατασκευαστεί. Αυτό σημαίνει fake news. Μια ψεύτικη είδηση δεν αντέχει στον χρόνο και σύντομα καταρρέει. Ένα από τα παλιότερα γνωστά fake news ήταν η ραδιοφωνική ανακοίνωση του Όρσον Γουέλς ότι οι Αρειανοί εισέβαλαν στη Γη. Ο κόσμος τρομοκρατήθηκε, αλλά σχεδόν αμέσως αποδείχτηκε ότι η είδηση ήταν ψεύτικη. Το πρόβλημα όμως είναι ότι σήμερα έχουμε καταλήξει να αποκαλούμε fake news οποιαδήποτε αντίθετη άποψη, δίνοντας στον όρο μια ισχύ που δεν του αναλογεί. Πριν περάσει πολύς καιρός θα καταλάβουμε ότι όλη αυτή η φιλολογία με τα fake news ήταν μια μόδα της δικής μας εποχής. Μια μόδα που θα ξεχαστεί όπως συμβαίνει συχνά με τέτοιους πρόσκαιρους εθισμούς.

Δεν αρκεί να έχεις δίκιο. Έστω ότι έχεις δίκιο και κανείς δεν σ’ ακούει. Τότε εξανίστασαι, διαμαρτύρεσαι και απαξιώνεις τους άλλους. Συνεχίζεις να υποστηρίζεις τη σωστή άποψη, αλλά πάλι κανείς δε σ’ ακούει. Θεωρείς ανόητους εκείνους που δεν μπορούν να δουν αυτό που εσύ βλέπεις τόσο καθαρά. Στο τέλος απογοητεύεσαι και το πιθανότερο είναι να εγκαταλείψεις τη προσπάθεια. Υπάρχει όμως ένας τρόπος να βγεις από το αδιέξοδο. Αν συνειδητοποιήσεις ότι δεν αρκεί να έχεις δίκιο, αλλά χρειάζεται να είσαι και πειστικός. Και ότι ίσως δεν φταίνε οι άλλοι, που δεν καταλαβαίνουν, αλλά τα επιχειρήματα σου που δεν τους πείθουν.

Η βιασύνη στη διεθνή σκακιέρα. Πολλές φορές βιαζόμαστε να λύσουμε ένα πρόβλημα παρ’ όλο που τα δεδομένα συνεχίζουν για χρόνια να μην ευνοούν κάποια λύση. Η βιασύνη είναι ένα σύνδρομο της εποχής μας. Νομίζουμε ότι αν δώσουμε μια κάποια λύση ξεμπερδεύουμε με το πρόβλημα. Χωρίς να παίρνουμε υπ’ όψη μας ότι η ίδια η λύση μπορεί να περιπλέξει το πρόβλημα ακόμα περισσότερο. Το κυπριακό παραμένει άλυτο για σχεδόν μισό αιώνα. Έχει κυλήσει πολύ νερό στ’ αυλάκι και οι δύο κοινότητες δεν έχουν τίποτα να χωρίσουν. Όσο όμως η Τουρκία δεν αλλάζει, το πρόβλημα δεν θα μπορεί να λυθεί. Μέχρι στη γειτονική χώρα να καταλαγιάσουν οριστικά οι επεκτατικές της βλέψεις, το κυπριακό θα παραμένει άλυτο. Και το Σκοπιανό είναι ένα πρόβλημα που δεν μπορεί να λυθεί σήμερα. Μια κάποια λύση δόθηκε με τη συμφωνία των Πρεσπών. Αλλά κι εδώ η λύση είναι πρόβλημα. Η βιασύνη στη διεθνή σκακιέρα δεν ήταν ποτέ καλός σύμβουλος. Το ΝΑΤΟ, μια συμμαχία αντιμέτωπη με το σοβιετικό μπλοκ υπάρχει ακόμα, τριάντα χρόνια αφού ο εχθρός έπαψε να υπάρχει. Τελικά η ζωή λύνει τα προβλήματα, όταν είναι έτοιμη να το κάνει. Ποτέ νωρίτερα, ποτέ αργότερα.

Όταν η πολιτική ορθότητα μπερδεύεται και δεν μπορεί να παρακολουθήσει τις εξελίξεις. Ο Τραμπ αποφάσισε να αποσύρει τα αμερικανικά στρατεύματα από τη Συρία. Αλλά ο Τραμπ είναι κακός, άρα κάνει οπωσδήποτε λάθος. Είναι πολλές οι φωνές δημοκρατικών στις ΗΠΑ και αλλού που τον κατηγορούν γι’ αυτή του την απόφαση. Τελικά αυτοί που επαίρονται ότι είναι δημοκράτες και ανθρωπιστές ας αποφασίσουν τι είναι το σωστό και το λάθος. Είναι καλό οι Αμερικάνοι να στρατοπεδεύουν σε διάφορες χώρες του πλανήτη και να επιβάλουν τη θέληση τους ή είναι καλό να μην επεμβαίνουν γιατί αυτό θεωρείται ιμπεριαλισμός. Ας καταλήξουν  οι δημοκράτες τι απ’ τα δυο θέλουν.

Τα spread και η ανθρωπιά. Έχουμε μιλήσει και στο παρελθόν για την ευαισθησία και την αθωότητα των αριθμών. Τώρα ένας καινούριος μπαμπούλας είναι τα spread. Αλλά τα spread δεν είναι απάνθρωπα. Είναι απλά ένας δείκτης αξιοπιστίας. Φανερώνουν αν μπορείς να εμπιστευτείς τα ομόλογα που εκδίδει ένα κράτος. Είναι θέμα εμπιστοσύνης κι όχι εκμετάλλευσης. Και η εμπιστοσύνη έχει πάντα ανθρώπινο πρόσημο.

ΥΓ. Στην αρχή της σχολικής χρονιάς, στο Κολλέγιο Αθηνών, έδιναν το τετράδιο σημειώσεων και μελέτης. Στο οπισθόφυλλο είχε ένα σχόλιο: «Αυτή η επιστολή είναι πιο μακροσκελής απ’ ό,τι έπρεπε, γιατί δεν είχα το χρόνο να την κάνω συντομότερη».

Γιάννης Καραχισαρίδης

Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.  

The article expresses the views of the author

iPorta.gr