Μοιάζει σαν απλό εξαγόμενο συμπέρασμα απο πλευράς καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης: οι μεγάλοι στους κλάδους λιανικής πώλησης που έχουν επενδύσει στην ψηφιακά καθοδηγούμενη παροχή υπηρεσιών ( το ίδιο ισχύει και για την παραγωγή) θα αντέξουν εις βάρος των μικρομεσαίων που δεν είχαν κεφάλαια να επενδύσουν στην ηλεκτρονική λιανική. Και το οικονομολογικό ένστικτο των περισσότερων οδηγεί σε μια εξήγηση: συντελείται εκκαθάριση της αγοράς, κάψιμο κεφαλαίου, συρρίκνωση κλάδων, ενίσχυση ολιγοπωλίων.

Αλλά ας φιλοσοφήσουμε κάπως εναλλακτικά την κατάσταση και ας πνίξουμε τον οικονομολόγο μέσα μας (σημ: μην κουράζεσαι φίλε αναγνώστη απο τις επισκέψεις στην θεωρία και την οντολογία του προβλήματος. Μόνο έτσι γεμίζουν τα κενά της πραγματικότητας). Γιατί όσοι δημοσιεύουμε απόψεις δεν χρειάζεται πάντα να παίρνουμε θέση υπέρ ή κατά τέτοιων έκτακτων μέτρων. Κρίνω ότι αν έχουμε να προσφέρουμε κάτι αυτό είναι να αναδείξουμε το επιστημονικό υπόβαθρο πίσω απο τις υπεραπλουστευμένες εκδοχές και ερμηνείες σε τέτοιες ακραίες καταστάσεις.

Ποιά βαρύτητα εκτίμησης λοιπόν έχουν όσα ανέφερα στην αρχή, ως προφανή και συνεπαγόμενα οικονομικά αποτελέσματα, στην ανάγκη στάθμισης και έγκαιρης λήψης δημοσίων αποφάσεων, όταν χάνονται 100 ανθρώπινες ζωές καθημερινά και τα κρούσματα επιμένουν; Έχει νομιμοποιητική βάση το δίλημμα  υγεία ή αγορά όταν η κάθε κυβέρνηση καλείται να προστατεύσει την δημόσια υγεία και ταυτόχρονα να μην ρημάξει την οικονομία (και τα ανθρώπινα δικαιώματα) ;

Πρέπει να στοχαστούμε αρκετά αφού αυτή η διλημματική απόφαση για περιορισμούς δεν μπορεί να ευσταθεί ως υπεραπλουστευμένη, δηλαδή του τύπου : πόσα λεφτά, πόσες δουλειές και πόση ζημιά (υλική/ψυχική) μή αναστρέψιμη ίσως, θα δημιουργηθεί μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα στις ζωές μας σε σύγκριση με τους νεκρούς που χάνονται απο τον ιό. Άλλωστε ο ανθρώπινος βίος δεν μπαίνει στην ζυγαριά του χρήματος. Όλοι συμφωνούμε υποθέτω ότι προτεραιότητα έχει η κοινωνία και όχι η οικονομία. Αν δεν συμφωνούμε σε αυτό επειδή δεν πιστεύουμε στην έκταση του προβλήματος, αυτό είναι υποκειμενική υπόθεση και μόνο, που έχει όμως κοινωνικές παρενέργειες αν δεν είναι ορθολογικά τεκμηριωμένη και οδηγεί σε συμπεριφορές μη συμμόρφωσης (βλ. ελλιπείς προφυλάξεις, άρνηση εμβολιασμού).Το ζήτημα όμως είναι με πόση πιθανότητα λάθους εκτιμάται ο κίνδυνος στρεβλής αποτελεσματικότητας των μέτρων για την υγεία και την κοινωνία σε σχέση με τους περιορισμούς στην οικονομία ( αλλά και την ελευθερία του ατόμου). Η πραγματική διλημματική κατάσταση είναι θεωρητικό πρόβλημα που εμπλέκει διεπιστημονικούς κλάδους.

Το αληθινό δίλημμα κατα την ταπεινή μου γνώμη έχει και ψυχολογικό υπόβαθρο: πως οι κυβερνητικές ηγεσίες θα απαλλαχθούν απο το ”σύνδρομο ισχύος επιβολής μέτρων ” που τις χαρακτηρίζει σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Πως θα περιορίσουν την υπερβολική εξουσιαστική λογική της βιοπολιτικής καθυπόταξης που ενισχύει τις δομές επιβολής μιας κοινωνικής μηχανικής. Δηλαδή πως θα καταφέρουν να βρουν τα όρια στο καθεστώς αναγκαίου περιορισμού της κοινωνικής και οικονομικής δραστηριότητας μπροστά σε ένα υπαρκτό υγειονομικό ζήτημα για την δημόσια υγεία (σημ: για περισσότερη μελέτη συστήνω μεταξύ πολλών άλλων σχετικά έργα της J. Butler, του G. Agamben, του Κ. Δουζίνα και φυσικά τα διαχρονικά έργα του Μ. Foucault)

Γράφω τα ανωτέρω διότι με την πανδημία και τα μέτρα αναχαίτισης της δεν έχουμε να κάνουμε με ένα απλό ζήτημα διαχείρισης κρίσης (crisis management). Eίναι μάλλον ένα ”διπολικό/διαφορικό” ζήτημα δημόσιας επιλογής που απασχολεί ολόκληρο κλάδο αρκετά συναφή με τις θεωρίες λήψης αποφάσεων στην δημόσια σφαίρα. Συγκεκριμένα φρονώ ότι πρόκειται για ζήτημα που αφορά πρωτίστως την Συμπεριφορική Οικονομική Ανάλυση του Δικαίου(σημ: συστήνω τα βιβλία δυο ελλήνων καθηγητών: Γ. Δελλής, Δήμος και Αγορά, εκδ.Ευρασία και Α.Καραμπατζός, Ιδιωτική αυτονομία και προστασία καταναλωτή, εκδ. Σάκκουλα). Σκοπός αυτού του επιστημονικού κλάδου που κινείται μεταξύ νομικής και οικονομικής φιλοσοφίας είναι να ανιχνεύει τα δυνητικά πεδία περιορισμένης ορθολογικότητας στις συλλογικές αποφάσεις, όπως κρατική παρέμβαση σε έκτακτες καταστάσεις πχ, σε σύγκριση με τις θεωρίες επιλογών του πολίτη-καταναλωτή.

Αλλά για να μην χαθούμε άλλο στην θεωρία. Η πραγματικότητα με την πανδημία περνάει μέσα απο την κατάσταση εξαίρεσης στο καθεστώς έκτακτης ανάγκης (βλ. G. Agamben). Παραβιάσεις προσωπικής ελευθερίας και προσωπικών δεδομένων, επιβολή περιττών περιορισμών και εγκατάσταση μόνιμης βιοπολιτικής επιτήρησης είναι το ένα σκέλος που αφορά τα δικαιώματα. Το άλλο σκέλος έχει να κάνει με την υποχρέωση του Κράτους να επιλέξει την βέλτιστη παρέμβαση στο πρόβλημα με το ελάχιστο δυνατό κόστος. Και να προστατεύσει ταυτόχρονα την κοινωνική συνοχή και τις οικονομικές δομές απο μια βίαια εισαγωγή στο νέο παραγωγικό και οικονομικό μοντέλο που καθιερώνεται διεθνώς με την τηλεργασία και την ψηφιακά καθοδηγούμενη παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών.

Με απλά λόγια. Ενώ η επιτροπή των ιατρικών επιστημόνων είναι λογικό να προτείνει τις μέγιστες δυνατές περιοριστικές παρεμβάσεις στο οικονομικό-κοινωνικό γίγνεσθαι με βάση τα επιστημολογικά δεδομένα και τις προβλέψεις, η πολιτική ηγεσία όμως μιας χώρας οφείλει να ζυγίζει την απόφαση της, απαλλαγμένη απο κάτι που κάνουμε συχνά ως άτομα: μας φαίνεται προτιμότερο να μην λαμβάνουμε καμιά απόφαση παρά να επωμιζόμαστε το βάρος στοχασμού μιας βέλτιστης λύσης (preference for inaction over action). Όπως έγραψε κάποτε ο καθ. Α. Καραμπατζός επιλέγουμε μερικές φορές την αδράνεια (inertia) και την προσκόλληση σε βολικά σχήματα λήψης αποφάσεων (rules of thumb) εγκατεστημένα στο σκηνικό της επιλογής από θεσμικές έξωθεν προεπιλογές.

Συμφωνείς μάλλον, φίλε αναγνώστη, ότι οι ασκούντες την κρατική πολιτική πρέπει να έχουν επίγνωση των ορίων του στοχασμού μιας βέλτιστης λύσης. Και να αποφεύγουν την αδράνεια σε περιόδους που χρειάζεται η βέλτιση προληπτική απόφαση (proactive decision). Τέτοια περίοδος ήταν το μεσοδιάστημα μεταξύ πρώτου και δεύτερου (αναμενόμενου) κύματος της πανδημίας, μεταξύ προσδοκώμενου χρόνου κυκλοφορίας των εμβολίων και εκτιμώμενου χρόνου επιδείνωσης της κατάστασης.Να γνωρίζουν δηλαδή τα πιθανά πεδία επιλεκτικής ορθολογικότητας, την επιδραστική ισχύ των επιστημονικών δεδομένων και προβλέψεων, και φυσικά να κατέχουν την απαιτούμενη ”δομική βεβαιότητα” για τις συναρτήσεις στην στάθμιση κόστους/οφέλους και χρόνου/απόφασης.

Catering-Συνέδρια-Γάμοι-Βαπτίσεις-Εκδηλώσεις

Απ.Παύλου 50 (Ανάληψη)-Βενετοκλέων (Στ.Διαγόρας)-Ρόδου-Λίνδου (ΙΚΑ)-Λεωφ.Κρεμαστής-Πηγές Καλλιθέας (Μάϊος-Οκτώβριος)