Η πρόοδος στην κλινική και μοριακή σταδιοποίηση του καρκίνου, καθώς και η συνέργεια αποτελεσματικών συστηματικών θεραπειών με τοπικές παρεμβάσεις, μπορεί να επιτύχουν καλύτερα αποτελέσματα για ασθενείς με διαφορετικά είδη καρκίνου με παρουσία ή όχι μεταστατικής νόσου. Τα  τελευταία επιστημονικά δεδομένα δείχνουν ότι ασθενείς με ολιγάριθμες και μικρών διαστάσεων μεταστατικές εστίες- που ονομάζονται ολιγομεταστάσεις- μπορούν να έχουν παρατεταμένη επιβίωση μετά από θεραπείες στοχευμένες πάνω στις μεταστάσεις, όπως η κλασική ακτινοθεραπεία ή η στεροταξία.

Η ακτινοθεραπεία, γνωστή κυρίως για την κυτταροτοξική της δράση στα καρκινικά κύτταρα μέσω της πρόκλησης βλαβών στο DNA, έχει την ικανότητα να ενεργοποιεί μια συστηματική αντικαρκινική απόκριση. Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, τα καρκινικά κύτταρα που εκτίθενται σε ακτινοβολία, απελευθερώνουν μια μεγάλη ποσότητα νεοαντιγόνων και προφλεγμονωδών μεσολαβητών, οι οποίοι δρουν τοπικά– καταπολεμώντας την εστία που ακτινοβολείται-  αλλά και απομακρυσμένα σε δευτεροπαθείς όγκους εκτός πεδίου ακτινοβόλησης. Η παρατήρηση ότι η ιονίζουσα ακτινοβολία που εφαρμόζεται σε όγκους καθυστερεί την ανάπτυξη απομακρυσμένων μεταστάσεων («abscopal effect») και ότι αυτή την  επίδραση ενισχύουν τα ανοσοδιεγερτικά φάρμακα, οδήγησε σε κλινικές δοκιμές, στις οποίες, συχνά αρκεί μόνο μία εστία καρκίνου να ακτινοβοληθεί σε συνδυασμό με ανοσοθεραπευτικά φάρμακα για να ανταποκριθούν όλες οι καρκινικές εστίες.

Μέχρι σήμερα, οι συζητήσεις για συνέργεια ακτινοβολίας και ανοσοθεραπείας επικεντρώθηκαν κυρίως, στο πώς η ακτινοβολία θα μπορούσε να ενισχύσει τις θεραπευτικές επιδράσεις της ανοσοθεραπείας. Ωστόσο, δεν έχει διερευνηθεί αν η ίδια η ανοσοθεραπεία θα μπορούσε να ενισχύσει τη δράση της ακτινοθεραπείας, ώστε να οδηγήσει σε μείωση των χορηγούμενων δόσεων ακτινοβολίας. Οι παράγοντες που αυξάνουν την ευαισθησία του όγκου στην ακτινοθεραπεία θα μπορούσαν να υποσχεθούν αύξηση της κυτταροτοξικότητας στον όγκο χωρίς την ανάγκη υψηλότερων δόσεων ακτινοβολίας.

Η σχέση  ακτινοθεραπείας και ανοσοθεραπείας μπορεί να είναι πιο βαθιά και περίπλοκη από ό, τι είχαμε συμπεράνει έως σήμερα. Φαίνεται να συνεργάζονται μέσω πολλών μηχανισμών, όπως η αύξηση της αναγνώρισης των καρκινικών αντιγόνων, η ενεργοποίηση προφλεγμονοδών μονοπατιών και η ρύθμιση του μικροπεριβάλλοντος του όγκου. Η βελτιστοποίηση της δόσης και του χρόνου ακτινοβολίας και η ταυτοποίηση πιθανών βιοδεικτών, μπορεί να ενισχύσει περαιτέρω την αποτελεσματικότητα αυτού του μοναδικού συνδυασμού.

Δρ Δέσποινα Κατσώχη

Ακτινοθεραπευτής Ογκoλόγος