Κωστής Α.Μακρής: Είναι ζωγράφος-γραφίστας και συγγραφέας και ασχολείται με το έντυπο, το κείμενο, τη διαφήμιση και την οπτική και λεκτική επικοινωνία.

Κωστής Μακρής

ΠΑΡΙΣΙ, 26 ΙΟΥΛΙΟΥ 2024

Περί της τελετής Έναρξης των 33ων Θερινών Ολυμπιακών Αγώνων και άλλων τινών

Ζαν Ζακ Ρουσσώ 

Αποφθέγματα

Υπάρχουν πάντα τέσσερις πλευρές σε κάθε ιστορία: η δική σου εκδοχή, η δική τους εκδοχή, η αλήθεια και αυτό που πραγματικά συνέβη.

Η καλοσύνη είναι η ωραιότητα εν δράσει.

Δεν μπορείς να βρεις μεγαλύτερη σοφία από την καλοσύνη.

Ο κόσμος της πραγματικότητας έχει τα όρια του. 

Ο κόσμος της φαντασίας δεν έχει όρια. 

Οι κατήγοροι σε θέματα θρησκείας δεν είναι πιστοί, είναι καθάρματα.

Οι προσβολές είναι τα επιχειρήματα αυτών που έχουν άδικο.

Πραγματικά ελεύθερος είναι εκείνος που επιθυμεί αυτό που μπορεί να κάνει 

και κάνει αυτό που επιθυμεί.

Ο Ζαν Ζακ Ρουσσώ (Jean-Jacques Rousseau, 28 Ιουνίου 1712 – 2 Ιουλίου 1778) ήταν Ελβετός φιλόσοφος, συγγραφέας και συνθέτης του 18ου αιώνα. Οι πολιτικές ιδέες του Ρουσσώ επηρέασαν την ανάπτυξη της κομμουνιστικής 

και σοσιαλιστικής θεωρίας, του διεθνισμού 

και κατά την πρώτη περίοδο και την ιδεολογία του εθνικισμού. 

Ο Ρουσσώ γεννήθηκε και μεγάλωσε στη θρησκευτικά καλβινιστική Γενεύη. 

Ο πατέρας του, Ισαάκ Ρουσσώ, ήταν ωρολογοποιός. 

Οι πρόγονοι του ήταν Ουγενότοι πρόσφυγες από τη Γαλλία, 

οι οποίοι βρήκαν καταφύγιο στη Γενεύη.
(Πηγή: ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ)

Παρασκευή 26 Ιουλίου 2024. 

Γιορτή της Αγίας Παρασκευής, που θεωρείται προστάτιδα των ματιών 

από τους Χριστιανούς. 

Ώρα 8:30 το βράδυ. Έχει φως ακόμα έξω. Καλοκαίρι. Τζιτζίκια. Ζέστη.

Μαζευόμαστε στο σπίτι μας οικογενειακώς ―τρεις γενιές― για να δούμε με τα μάτια μας και να ακούσουμε με τα αυτιά μας την τηλεοπτική αναμετάδοση της τελετής έναρξης των 33ων (Θερινών) Ολυμπιακών Αγώνων που θα διεξαχθούν στο Παρίσι, Γαλλία, από τις 26 Ιουλίου μέχρι 11 Αυγούστου 2024. 

Ξεκινάει η αναμετάδοση. 

Η παρέλαση των Εθνικών Ολυμπιακών Ομάδων γίνεται με πλοιάρια στον Σηκουάνα. Πρωτόγνωρο. 

Και μετά βλέπουμε ποικίλα δρώμενα σε δρόμους και τοποθεσίες του Παρισιού. 

Εξίσου πρωτόγνωρο καθώς έχουμε συνηθίσει οι Τελετές Έναρξης να γίνονται σε Στάδια.

Δεν θα σας μεταφέρω εδώ την ―κατ’ εμέ― περιγραφή της τελετής. 

Απλώς θα υπερασπιστώ τα συναισθήματα που μου προκάλεσε. Θετικά και λιγότερο θετικά.

Έχω επαρκή γνώση και του Παρισιού αλλά και της Γαλλικής Ιστορίας. Κι όταν γράφω “επαρκή”, δεν εννοώ ενδελεχή και επισταμένη αλλά ικανή να με βοηθάει να “ξεκλειδώνω” τους κώδικες, τις αναφορές και τη σημειολογία όσων έβλεπα και άκουγα. 

Δεν προέταξα τυχαία στο κείμενό μου κάποια αποφθέγματα και λίγα βιογραφικά στοιχεία του Ζαν Ζακ Ρουσσώ, πρωτομάστορα του Ευρωπαϊκού και, ειδικότερα, του Γαλλικού Διαφωτισμού. 

Είδα και άκουσα μια “τελετή” (γιορτή; πανηγύρι; δημόσιο ξεφάντωμα για τηλεοπτική και μέσων-κοινωνικής-δικτύωσης χρήση; Λίγο απ’ όλα…) έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων, που αν και έχουν ρίζες 2800 χρόνων (από τους πρώτους καταγεγραμμένους στην Ολυμπία το  776 π.Χ.), αναφερόντουσαν αρκετά στη πιο πρόσφατη Γαλλική και Ευρωπαϊκή Ιστορία και στον Διαφωτισμό, που άλλαξε την πορεία πολλών Εθνών/Κρατών από τις αρχές του 17ου αιώνα μέχρι τις μέρες μας, καθώς και στο σύγχρονο Γαλλικό Κράτος ως μεγάλη οικονομικο-παραγωγική μονάδα αλλά και προϊόν μέσα στο παγκόσμιο οικονομικο-κοινωνικο-πολιτικο-γεωστρατηγικό αλισβερίσι. 

Θα δηλώσω ότι είδα σε πολλά επίπεδα μια γιορτή χαράς, ελευθερίας, αποδοχής του “άλλου” (της ετερότητας/οtherness, εννοώ) και της δημοκρατίας. Χωρίς, δυστυχώς, να συνοδεύεται από την αρχαία Ολυμπιακή εκεχειρία διότι ―τι να κάνουμε;― ο ανθρώπινος πολιτισμός μας δεν έχει ακόμα φτάσει στο επίπεδο των αρχαίων Ολυμπιακών αγώνων. Υπήρχαν και «τοποθετήσεις προϊόντων» ―κάτι που δεν το θεωρώ κακό όταν είναι καλά τα προϊόντα― και πάντα με τη βοήθεια της τεχνολογίας που, χωρίς να μπορεί ακόμα να ελέγξει τον καιρό, από την εποχή της Διεθνούς Έκθεσης του Παρισιού 1887-1889 (για τα ±100 χρόνια από τη Γαλλική Επανάσταση, οπότε και κατασκευάστηκε ο Πύργος του Άιφελ), η Γαλλία και το Παρίσι ξέρουν να αξιοποιούν με κάθε ευκαιρία και εμείς να αγοράζουμε υπερσύγχρονα αεροσκάφη Ραφάλ και πολεμικά πλοία Μπελαρά.

Γνωρίζω ότι τόση “χαρά”, “ελευθερία”, “αποδοχή του άλλου” και “δημοκρατία” (τα εισαγωγικά τα βάζω επειδή όλες αυτές οι έννοιες σηκώνουν υπερβολικά μεγάλη συζήτηση), δεν είναι ανεκτή από πολλές χώρες και από πολλά εκατομμύρια ανθρώπων. Γι’ αυτό και υποθέτω ―αλλά και ξέρω― ότι πολλά, πάρα πολλά, εκατομμύρια άνθρωποι στον πλανήτη μας σε πολλές χώρες, που δεν φημίζονται για τη δημοκρατικότητά τους, την ελευθερία έκφρασης, την απουσία μισαλλοδοξίας και την ανεξιθρηκεία τους, δεν θα είχαν την ευκαιρία να δουν αυτή τη γιορτή.

Και επειδή διάβασα πολλά και ποικίλα προσβλητικά σχόλια για την αισθητική, το ήθος και το ύφος τής Τελετής (Γιορτής) Έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων του Παρισιού 2024 αλλά και για τη Γαλλία και τις Γαλλίδες και τους Γάλλους, θα συνταχθώ με αυτό που έλεγε ο Ζαν Ζακ Ρουσσώ: «Οι προσβολές είναι τα επιχειρήματα αυτών που έχουν άδικο». 

Κι αν δεν έχουν “αντικειμενικά” άδικο, είναι ακραία υποκειμενικοί σε ζητήματα αισθητικής, ηθικής, αρέσκειας ή απαρέσκειας και σε άλλα θέματα για τα οποία δεν μπορούμε να στηρίξουμε μια θέση μας με αντικειμενικά ή αδιαμφισβήτητα επιστημονικά κριτήρια. 

Κοινώς, «περί ορέξεως και χρωμάτων δε χωράει συζήτηση» και το «μου αρέσει» ή «δεν μου αρέσει» είναι το απόλυτο και σχεδόν ακαταμάχητο ―όσο και ελάχιστα αντικειμενικό― κριτήριο. Λέω «σχεδόν» ακαταμάχητο γιατί απέναντι στο δικό μας «μου αρέσει» στέκεται πάντοτε το «δεν μου αρέσει»  του άλλου που οφείλουμε να σεβαστούμε. Αυτός νομίζω είναι και ο λόγος που καλό είναι όταν προσφέρουμε γεύμα σε φίλους ή γνωστούς να τους ρωτάμε τι τους αρέσει κι όχι να παραγγέλνουμε μόνο πατσά, κατωσάγωνο του χοίρου με τον χόντρο ή παστουρμαδόπιτες.  

Περιμένετε ίσως να καταστήσω κάπως πιο σαφές το αν μου άρεσε ή όχι η Τελετή Έναρξης. 

Ξεκίνησα να τη βλέπω με θετική διάθεση και στο πρώτο της μέρος την παρακολουθούσα αχόρταγα. Γενικά, μου άρεσε. Ειδικά μου άρεσε πολύ και λίγο και μπορεί και να βαρέθηκα κάποιες στιγμές. 

Βεβαίως και υπήρξαν στιγμές που κάτι ή κάποιοι μπορεί να “σκόνταψαν” στην αισθητική μου ή σε κάποιες απόψεις μου περί της κοινωνικής συμβίωσης και κάποιων αρχών και αξιών μου. Επειδή όμως έχω τόσο καλά ζυμωθεί με την ελληνική μυθολογία ―στην οποία σχεδόν τίποτα δεν είναι ανίερο, ακόμα και ο γάμος ενός αρχι-Θεού με την αδερφή του (Δίας-Ήρα) ή ο ευνουχισμός ενός Θεού Πατέρα από τον Θεό γιό του (Κρόνος-Δίας)― σχεδόν όλα μου τα ταμπού μαδάνε και ξεφτάνε καθώς τα τρώει ο αμείλικτος σκώρος του πανδαμάτορος χρόνου και η τερηδόνα (ή το σαράκι) της ―σχεδόν απόλυτης― απουσίας βεβαιότητάς μου για το οτιδήποτε. 

Παρακολούθησα, από την αρχή μέχρι το τέλος, όλο το “γιορτάσι” αυτό με θετικά συναισθήματα και με μια ικανή όσο και συνειδητή αποστασιοποίηση από την εγγενή μίρλα των καναπεδοστρωμένων κριτών των πάντων (συνήθως των άλλων και σπάνια του εαυτού τους) που δεν χρωστάνε καλό σε άνθρωπο που του έχει φύγει ο πάτος για να κάνει όσο πιο καλά μπορεί τη δουλειά που του έχουν αναθέσει. Ακόμα και υπό βροχήν…

Συγκινήθηκα σε αρκετές περιπτώσεις. 

Όχι μόνο επειδή εμφανίστηκε πρώτο στον Σηκουάνα το πλοίο με την Ελληνική Ολυμπιακή Αποστολή· κι ας έκρυβε τον πανύψηλο Γιάννη μας η επιγραφή με το όνομα της χώρας μας και η σημαία, κι ας είχε κάποιες αστοχίες η σκηνοθεσία. Αυτό το έχω δει σε όλες τις Ολυμπιάδες ―την Ελληνική αποστολή να παρελαύνει πρώτη― και ξέρω ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες είναι μια αφορμή να μάθουν ―ή να θυμηθούν― πολλοί πολλά για τη χώρα μου. Όπως έχω δει και σε πολλές περιπτώσεις αναμετάδοσης ζωντανών γεγονότων μεγάλης κλίμακας, αστοχίες στη σκηνοθεσία ή στην οργάνωση. Έχουν τύχει και σ’ εμένα παρόμοια χουνέρια. Κοινώς, και στην περίπτωση αυτή, shit happens. 

Ούτε συγκινήθηκα υπέρμετρα επειδή άκουγα τόσες “ελληνικές” λέξεις, όπως “ολυμπιάδα”, “αθλητές”, “μερσί” και πολλές άλλες. Ούτε επειδή άκουσα στα ελληνικά τον Ολυμπιακό Ύμνο.

Θέλω να δηλώσω ότι μου άφησε θετικές εντυπώσεις το όλον. 

Θα αποφύγω να μετρήσω αυτό που είδα και άκουσα στις 26 Ιουλίου 2024 με μέτρο την τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας, το καλοκαίρι του 2004. Νομίζω ότι θα ήταν άδικο (για το Παρίσι και τη Γαλλία) να συγκρίνω ένα τηλεοπτικό μουσικοχορευτικοϊστορικοεθνιστικοσυμπεριληπτικοαθλητικό πανηγύρι (Παρίσι 2024) με την υψηλότατης αισθητικής, κατάφορτη νοημάτων, εννοιών, αξιών και χιλιετιών ιστορίας παράσταση-υπερπαραγωγή της Τελετής Έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων «Αθήνα 2004» που, κατ’ εμέ, παραμένει αξεπέραστη ακόμα.

Τελικά, μου έμειναν θετικές εντυπώσεις από τη γιορτή για πολλούς λόγους, ένας μόνο από τους οποίους ήταν η κατανόηση της πολυπλοκότητας και της δυσκολίας του εγχειρήματος. Μπήκα για λίγο στη θέση των διοργανωτών και στα προβλήματα που είχαν να λύσουν. Να προσπαθήσουν δηλαδή να συγκεράσουν αθλητισμό, ιστορία, γεωστρατηγικές βλέψεις και φιλοδοξίες, δημοκρατία, ανεκτικότητα στην ετερότητα, κομιλφοσύνη (< από το «comme il faut»[=όπως πρέπει]), επιμονή ―αν όχι έμφαση― στη “συμπερίληψη” και πώληση, σε παγκόσμια κλίμακα, της χώρας τους ως προϊόν. 

Πιθανολογώ ότι μου άρεσε και για άλλους λόγους. Επειδή μπορεί να “έτυχε” να γεννηθώ στην Ελλάδα, μπορεί να “έτυχε” η Ελλάδα να είναι στην Ευρώπη, μπορεί να “έτυχε” να έχει γεννηθεί η Δημοκρατία στη γενέτειρά μου Αθήνα (Ελλάδα), μπορεί να “έτυχε” να έχω εντυπωσιαστεί από πολύ νέος με την αμεροληψία και την αντικειμενικότητα του Ομήρου, στην Ιλιάδα, που με ίσο θαυμασμό περιγράφει τα ανδραγαθήματα Αχαιών/Δαναών/Ελλήνων και Τρώων ηρώων, μπορεί να έτυχε να με γοητεύσει η γαλλική λογοτεχνία, με ναυαρχίδα τους “Άθλιους” του Βικτόρ Ουγκό, και επίσης μπορεί να έτυχε να με συγκίνησαν από μικρό παιδί οι στίχοι του Ανδρέα Κάλβου «Θέλει Αρετήν και Τόλμην η Ελευθερία». 

Όλα αυτά μπορεί να έτυχαν. 

Αλλά δεν “έτυχε” και δεν θεωρώ τυχαίο το ότι εδώ και πολλά χρόνια δηλώνω και νιώθω συνειδητά Έλληνας, Ευρωπαίος, υποστηρικτής της Δημοκρατίας και της κατά Ανδρέα Κάλβο Ελευθερίας. 

Που σημαίνει ότι όταν βλέπω «Πραγματικά ελεύθερους ανθρώπους να επιθυμούν αυτό που μπορούν να κάνουν και να κάνουν αυτό που επιθυμούν» τότε ευφραίνεται η καρδιά μου, τα μάτια μου, τα αυτιά μου και όλες μου οι αισθήσεις. 

Και στην Τελετή Έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων 2024 του Παρισιού, είδα πολλές και πολλούς Ελεύθερες και Ελεύθερους Ανθρώπους «να επιθυμούν αυτό που μπορούν να κάνουν και να κάνουν αυτό που επιθυμούν». 

Και μέσα από την καρδιά μου, και τη σπλήνα μου, και το ήπαρ, και τον εγκέφαλό μου, και το πάγκρεας, και τους πνεύμονές μου και όλα μου τα όργανα, 

εύχομαι λαμπρές επιτυχίες στους Ολυμπιακούς Αγώνες 2024 του Παρισιού και ξεχωριστές επιτυχίες στις Ελληνίδες Αθλήτριες και τους Έλληνες Αθλητές. 

Είθε η ελληνίδα Θεά Νίκη ―από τα βάθη των ±22 αιώνων της και από το σημερινό της ενδιαίτημα, το Λούβρο― να τους παραστέκει. 

Κωστής Α. Μακρής

28 Ιουλίου 2024

Εικόνα:
Η Νίκη της Σαμοθράκης, Λούβρο, Παρίσι, Γαλλία.
Η «Νίκη της Σαμοθράκης» είναι ένα ελληνιστικό γλυπτό του 2ου π.Χ. αιώνα σκαλισμένο σε παριανό μάρμαρο, που παριστάνει τη θεά Νίκη. Το γλυπτό βρέθηκε στη Σαμοθράκη το 1863, σπασμένο σε πολλά κομμάτια, και μεταφέρθηκε στο Μουσείο του Λούβρου. Το κεφάλι και το αριστερό χέρι της Νίκης δε βρέθηκαν ποτέ. Το άγαλμα ήταν στημένο πάνω σε μια βάση με μορφή πλώρης πλοίου, βασικά κομμάτια της οποίας έχουν βρεθεί.

Σήμερα είναι μια (ακέφαλη) γυναίκα με μεγάλα φτερά και πανέμορφο πτυχωτό φόρεμα που κάποτε συμβόλιζε τη Νίκη. Τα φτερά την βοηθούσαν να πηγαίνει πιο γρήγορα εκεί όπου ήθελε. 

Κι όπως έλεγε ο Ζαν Ζακ Ρουσσώ: «Ο κόσμος της πραγματικότητας έχει τα όρια του. Ο κόσμος της φαντασίας δεν έχει όρια.» 

Κ.Α.Μ.