Ελπίδα Νούσα

Σήμερα συμπληρώνονται 180 χρόνια από το θάνατο του Παγκανίνι, του σπουδαίου συνθέτη και βιρτουόζου βιολονίστα, του θεμελιωτή της σύγχρονης τεχνικής στο βιολί.

Δεξιοτέχνης του οργάνου, άφηνε εκστασιασμένα τα πλήθη ακροατών, τόσο που γύρω από το όνομά του να πλεχτεί ο θρύλος πως το ταλέντο του οφειλόταν στο διάβολο και μια μυστική συμφωνία που ο καλλιτέχνης είχε κάνει μαζί του…
Το κοινό παραληρούσε στις συναυλίες του, όμως η λαϊκή προκατάληψη της εποχής που εξέλαβε το εκπληκτικό ταλέντο του ως σατανικό χάρισμα κόστισαν ακριβά στον Παγκανίνι.
Η σορός του τάφηκε 5 ολόκληρα χρόνια μετά το θαάνατό του, σαν σήμερα, 27 Μαΐου 1840.

Κανένας δεν δεχόταν να ενταφιάσει τον “υπηρέτη του Διαβόλου”…,παρότι είχε εγείρει άκρατο ενθουσιασμό με τις εκτελέσεις του, που είχαν κάτι καινούργιο, μια εντελώς προσωπική τεχνική, μακριά από την συνήθη των δεξιοτεχνών της εποχής του.

Από τις διασημότερες συνθέσεις του από την περίοδο της ωριμότητάς του, που μαρτυρούν την ασυνήθιστη τεχνική του είναι τα: “Καπρίτσια για σόλο βιολί”.

Ο Παγκανίνι συγχωνεύοντας τις έννοιες “καπρίτσιο” και “φαντασία” δημιουργεί το “Καπρίτσιο” ως έκφραση εξαιρετικής δεξιοτεχνίας, στην οποία εμφυσά την πνοή της ποίησης, τέλεια ευθυγραμμισμένη με τα αιτήματα του ρομαντισμού.

Τα “24 Καπρίτσια” του Παγκανίνι αποτελούν βασικό σταθμό της φιλολογίας του βιολιού, κάνοντας τους αναλυτές να τα χαρακτηρίσουν: “απόλυτη στιγμή της δημιουργίας του ιταλού συνθέτη και της εξαιρετικής βιολιστικής τέχνης όλων των εποχών λόγω της θαυμαστής ισορροπίας ανάμεσα στη συνθετική επινόηση, το μορφικό σχέδιο και την υλοποίηση της εκτέλεσης”.

Παραδείγματος χάριν, το Ν.5, ένα είδος “moto perpetuo”, δηλαδή σύνθεσης που αναπτύσσεται με μεγάλη ταχύτητα, πολύ δύσκολο εκτελεστικά, με νότες που ανεβοκατεβαίνουν τολμηρά και με ιλιγγιώδη ταχύτητα.

To N.9 έχει το προσωνύμιο “Κυνήγι” και το βιολί μιμείται τον αυλό και το κόρνο, όργανα που σχετίζονται με το κυνήγι.

Το Ν.13 ειναι σύντομης διάρκειας, έχει τον υπότιτλο “Καγχασμός ή το Σατανικό γέλιο” επειδή ακούγεται μια επαναλαμβανόμενη χρωματική κάθοδος από τρίτες, που μιμείται το εκρηκτικό γέλιο.

Ασυνήθιστα δεξιοτεχνικό είναι το Ν. 16 κι εντυπωσιάζει η συνεχής εκτέλεση από τον βιολονίστα χωρίς καμμία ανάπαυση.

Στο Ν. 20 το βιολί μιμείται μια ποιμενική μελωδία, “τραγουδώντας” την γκάιντα των βοσκών, που στη συνέχεια αντικαθίσταται από ένα αραβούργημα με έντονα πιτσικάτι στο αριστερό χέρι…

Γνωστότερο όλων είναι το Ν.24 , που εχει χρησιμοποιηθεί ως βάση για πολλές συνθέσεις άλλων συνθετών. Χαρακτηρίζεται από εξαιρετικά γρήγορες κλίμακες, διασταυρώσεις χορδών και αρπίσματα.

Το χειροκρότημα ήταν κι απόψε παρατεταμένο.
Ο Νικολό είχε μαγέψει το ακροατήριο, που αφιονισμένο ζητωκραύγαζε  για τις απίστευτες εκτελέσεις του! Πόσο εντυπωσιακά αυτά τα εφέ του!
Άφηνε τους πάντες να αναρωτιούνται αν πράγματι συνομιλούσαν οι δυο τους…Αν πράγματι την ώρα της εκτέλεσης γινόταν ο παράτολμος, μυστικός διάλογος ανάμεσα στον ίδιο και το σατανικό πνεύμα;

Τα “24 Caprices for Solo Violin” γράφτηκαν και δημοσιεύτηκαν σε ομάδες των έξι, έξι και δώδεκα κομματιών το διάστημα 1802 – 1817.

Paganini: “24 Caprices for Solo Violin”: