Η Ορθόδοξη γιορτή του Ευαγγελισμού καθιερώθηκε το 560 μΧ. από τον Αυτοκράτορα Ιουστινιανό ως η καταλληλότερη ημέρα για να γιορτασθεί το μήνυμα της αναγγελίας της Γέννησης του Θεανθρώπου από την Παρθένο Μαρία, ενώ αιώνες αργότερα αποτέλεσε το πατριωτικό σύμβολο της Επανάστασης του 1821. Ακόμα κι αν όλα τα παραπάνω είναι παραδόσεις, κανείς δεν θα αρνηθεί ότι ο Ευαγγελισμός είναι μια από τις ομορφότερες ηχητικά και νοηματικά ελληνικές λέξεις.
Θα περίμενε κάποιος ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου να είναι ο Μητροπολιτικός Ναός της Ρόδου λόγω τοποθεσίας, υπογραφών αγιογράφησης και αρχιτεκτονικής. Βρίσκεται στον πιο κεντρικό παραλιακό δρόμο του νησιού, στην πλατεία Ελευθερίας και αποτελεί ένα πραγματικό μνημείο πολιτιστικής και θρησκευτικής κληρονομιάς. Οικοδομήθηκε το 1924, 1925 και 1929 αποτελώντας σύγχρονη μορφολογική απόδοση, του κοινοβιακού ναού των Ιπποτών που καταστράφηκε ολοσχερώς έπειτα από έκρηξη πυρίτιδας το 1856.
Μετά την Ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου στην Ελλάδα το 1947, ο καθολικός ναός του Αγίου Ιωάννη μετατράπηκε σε ορθόδοξος και αφιερώθηκε στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Εγκαινιάστηκε από τον τότε Μητροπολίτη Ρόδου Τιμόθεο. Ο ναός παραμένει αναλλοίωτος εξωτερικά, ενώ το εσωτερικό προσαρμόστηκε ώστε να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της ορθόδοξης λατρείας στην οποία και αποδόθηκε.
Αξίζει να τονισθούν οι σημαντικές υπογραφές των αγιογραφήσεών του. Το τέμπλο είναι έργο των αδελφών Σκαρή από τον Πειραιά, ενώ η τοιχογράφηση πραγματοποιήθηκε μεταξύ 1951 και 1961 από τον Φώτη Κόντογλου, τον μαθητή του Ιωάννη Τερζή και τον μαθητευόμενο Παντελή Οδαμπάση.
Στους ίδιους ζωγράφους αποδίδονται και οι τέσσερις κύριες δεσποτικές εικόνες. Περισσότερα στοιχεία για την ταυτότητα του ναού παρέχει η μαρμάρινη αναθηματική επιγραφή στον δυτικό τοίχο εσωτερικά, όπου αναγράφονται οι χορηγοί του διακόσμου, τα έτη τοιχογράφησης και το όνομα του τότε Μητροπολίτη Ρόδου Σπυρίδωνος.
Η ολοκλήρωση των τροποποιήσεων και της αγιογράφησης του εσωτερικού της εκκλησίας έγινε τον Οκτώβριο του 1961. Οι κίονες του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου κοσμούνται από τα λάβαρα των ορθόδοξων Πατριαρχείων που παρευρέθηκαν εκείνη την περίοδο στη Ρόδο καθώς για την Πανορθόδοξη Σύνοδο.
Η ιστορία της κρήνης που βρίσκεται μπροστά από τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου
Στον ελεύθερο χώρο της πλατείας της Ελευθερίας, λίγα μέτρα νοτιότερα από την είσοδο του ναού του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, βρίσκεται το σιντριβάνι, σήμα κατατεθέν της περιοχής. Πρόκειται για αντίγραφο της μεσαιωνικής κρήνης (1279) Fontana grande της πόλης Viterbo της Ιταλίας. Κατασκευάστηκε από τους αρχιτέκτονες αδελφούς Giovanni και Ermanno Viterbesi Pizzichetti σε υλικά που παραχωρήθηκαν από τον Alfredo Maggini στο πλαίσιο προώθησης της εταιρίας μαρμάρου που κατείχε. Το υλικό που χρησιμοποιήθηκε στην κατασκευή της είναι ένας ηφαιστειογενής γκρίζος λίθος που αφθονεί στην περιοχή του Viterbo, γνωστός με την ονομασία ‘piperno’.Το 1911 παρουσίασαν το έργο τους σε έκθεση που πραγματοποιήθηκε στη Ρώμη, όπου και κατέκτησαν την πρώτη θέση. Στη συνέχεια πούλησαν το αντίγραφο της κρήνης σε έναν Εβραίο συμβολαιογράφο, ο οποίος το τοποθέτησε στη βίλα του στο Parioli της Ρώμης και εν συνεχεία το παραχώρησε στο Ιταλικό Υπουργείο Παιδείας, το οποίο με τη σειρά του το δώρισε στην πόλη της Ρόδου το 1925. Έκτοτε βρίσκεται στην ίδια θέση κοσμώντας την πλατεία και δροσίζοντας τους περαστικούς.
Πηγή: Διαδίκτυο και Ιερά Μητρόπολις Ρόδου. Οι φωτογραφίες που ακολουθούν είναι από το TripAdvisor
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος δ’.
Σήμερον τῆς σωτηρίας ἡμῶν τό Κεφάλαιον, καί τοῦ ἀπ᾽ αἰῶνος Μυστηρίου ἡ φανέρωσις· ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ, Υἱός τῆς Παρθένου γίνεται, καί Γαβριήλ τὴν χάριν εὐαγγελίζεται. Διό καὶ ἡμεῖς σὺν αὐτῷ τῇ Θεοτόκῳ βοήσωμεν· Χαῖρε Κεχαριτωμένη, ὁ Κύριος μετὰ σοῦ.
Κοντάκιον
Ἦχος πλ. δ’.
Τῇ ὑπερμάχῳ στρατηγῷ τά νικητήρια, ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια, ἀναγράφω σοι ἡ Πόλις σου Θεοτόκε. Ἀλλ᾽ ὡς ἔχουσα τό κράτος ἀπροσμάχητον, ἐκ παντοίων με κινδύνων ἐλευθέρωσον, ἵνα κράζω σοι· Χαῖρε νύμφη ἀνύμφευτε.
Μεγαλυνάριον
Νῦν εὐαγγελίζεται Γαβριήλ, τὸ χαῖρε κραυγάζων, μετὰ δέους τῇ Μαριάμ. Ὢ τοῦ ξένου τρόπου! ἐν μήτρᾳ γὰρ ἀχράντῳ, συνείληπται ὁ Πλάστης σῴζων ὃν ἔπλασε.
Σήμερα η εκκλησία μας γιορτάζει το χαρμόσυνο μήνυμα της θείας ενσάρκωσης, που με τόσο σαφή τρόπο μας το παρουσιάζει ο ευαγγελιστής Λουκάς στο Ευαγγέλιο του (κεφ. Α’ στίχ. 26-38). Την ήμερα αυτή, ο θεόσταλτος αρχάγγελος Γαβριήλ παρουσιάζεται στην Παρθένο Μαρία, στη Ναζαρέτ και της ανήγγειλε ότι θα γεννήσει το Σωτήρα του κόσμου, τον Ιησού Χριστό. Και Όταν η Παρθένος αναρωτήθηκε πώς ήταν δυνατό να συλλάβει χωρίς άνδρα, ο αρχάγγελος της απάντησε ότι «το Άγιο Πνεύμα θα έλθει σε σένα και η δύναμη του Υψίστου θα σε επισκιάσει» Τότε η σεμνή κόρη, η Παρθένος Μαρία, του απάντησε ταπεινά. «Ιδού λοιπόν, η δούλη του Κυρίου. Ας γίνει το θέλημα Εκείνου». και καθώς ο Γαβριήλ εξαφανίστηκε από μπροστά της, συντελέστηκε το μεγαλύτερο μυστήριο της ανθρωπότητας. με τρόπο υπερφυσικό, η Παρθένος συνέλαβε στην άχραντη κοιλιά της, τον Υιό και Λόγο του Θεού. Εκείνον πού με την εκούσια θυσία του επάνω στο Σταυρό, έσωσε το ανθρώπινο γένος από τον αιώνιο θάνατο και την καταστροφή στην οποία είχε οδηγηθεί μετά την πτώση των πρωτοπλάστων από τον παράδεισο και την εμφάνιση της αμαρτίας στον κόσμο.