Ο  Γιάννης Πανούσης είναι Καθηγητής Εγκληματολογίας του Παν/μιου Αθηνών.

Διαβάστε όλα τα άρθρα του Γιάννη Πανούση ΕΔΩ

Δεν αντέχουμε πολλή πραγματικότητα

Με το κουταλάκι η αλήθεια

Λίλη Ντίνα,Βεστιάριο σιωπής

Πρέπει κατ’αρχάς να συμφωνήσουμε. Η κοινωνία οφείλει ν’αμυνθεί απέναντι σε όποιον και σε ό,τι απειλεί τη συνοχή και τις αξίες της. Το κοινωνικό συμβόλαιο αναθέτει στα όργανα της Πολιτείας τη δίκαιη κι αναλογική τιμωρία των παραβατών του νόμου. Στις παραπάνω αρμοδιότητες και λειτουργίες μπαίνει προφανώς κι ένα όριο. Και ως όριο δεν εννοώ τον αυτονόητο σεβασμό των δικαιωμάτων και της αξιοπρέπειας των κατηγορουμένων/καταδικασθέντων/κρατουμένων αλλά την αθέατη γραμμή ανάμεσα στον ανταποδοτικό/εκδικητικό[;] παραδειγματισμό και τον διαπλαστικό/αποκαταστατικό ρόλο της ποινής. Την αθέατη αυτή γραμμή, την οποία έχει καθορίσει ο νομικός μας πολιτισμός, πρέπει να τη βλέπουν άπαντες [είτε φοράνε ιδεοληπτικά ματογυάλια, είτε κρατούν τη ρομφαία της καταστολής]

Μετά από αυτά τα εισαγωγικά επί της αρχής κι επί των αρχών θα θίξω ορισμένα φαινόμενα του καλοκαιριού που ενδιαφέρουν την Εγκληματολογία[και όχι μόνον]

1. Δολοφονίες ιδεοληψίας

Σε πολλές περιπτώσεις εγκλημάτων ψευδοπάθους ο δράστης άλλοτε εξουδετερώνει την ενοχή του ισχυριζόμενος ότι το θύμα φταίει για όλα,άλλοτε ναρκισσεύεται επιζητώντας την εφήμερη ‘δόξα’ των ΜΜΕ  κι άλλοτε βρίσκει τρόπο ν’αυτοτιμωρηθεί[αυτοκτονώντας].Μπορεί η τελική πράξη να μοιάζει αιφνίδια όμως είναι σχεδόν βέβαιο ότι είχαν σταλεί μηνύματα βιαιότητας τα οποία το θύμα δεν έλαβε σοβαρά υπόψη.Ο δράστης έχει κάνει προηγουμένως αρκετές φορές προσομοίωση του σχεδίου του στον σπασμένο καθρέφτη του ψυχισμού του αλλά το θύμα το αγνόησε ή τον συγχώρεσε.Το οπλισμένο χέρι σπανίως υψώνεται μόνο μία φορά γι’αυτό οι οριοθετήσεις των συμπεριφορών σ’ένα ζεύγος πρέπει να είναι από την αρχή σεβαστές.

2. Βιασμοί

Το έγκλημα αυτό εμπεριέχει και δίνει υπόσταση σε μύθους[ανδρική κυριαρχία,υπεροχή,μαγκιά],σε στερεότυπα[η δοτική/υποτακτική γυναίκα],σε σχέσεις μιάς χρήσης[η ηδονή της στιγμής],σε ροζ και μαύρη εκμετάλλευση ανθρώπων[trafficking],σε τελετουργικές/μυστικιστικές τελετές[ομαδικός βιασμός με ναρκωτικά],στην αιμομιξία ή σε βία αντεκδίκησης.Ο βιασμός,και ιδίως ο βιαστής, ενσαρκώνει κατά τη γνώμη μου,την πιο χυδαία παρα-βίαση των ορίων που χωρίζουν την αυτονομία ενός προσώπου από την αυτοδιάθεση του άλλου και με την έννοια αυτή μας επαναφέρει στον πρωτογονισμό και τον αταβισμό.

3. Γονεοκτονίες

Η γονεοκτονία συμβολίζει την οριστική αποκοπή του συναισθηματικού ομφάλιου λώρου που συνδέει γεννήτορες με τέκνα. Η Πατροκτονία εμφανίζεται σαν βίαιη ενηλικίωση, η Μητροκτονία σαν υπέρβαση του οιδιπόδειου συμπλέγματος, η Αδελφοκτονία σαν εκδήλωση του συνδρόμου του Κάϊν, όπου το μαύρο πρόβατο της οικογένειας σκοτώνει το άσπρο κοκ

Στις ενδοοικογενειακές τραγωδίες έχουν εμφανιστεί τελευταία πολλές κι αδικαιολόγητες Συζυγοκτονίες κι ενγένει Γυναικοκτονίες ,οι οποίες πρέπει να προβληματίσουν κυρίως την κοινωνία και δευτερευόντως τον νομοθέτη.

4. “Μιντιοκτονίες”

Η ζωή μας έχει αποκτήσει χαρακτηρισττικά criminalroman δακρύβρεχτου περιεχομένου.Το αίμα σαγηνεύει, το έγκλημα προβάλλεται ως show κι ο εγκληματίας συχνά ‘ηρωοποιείται’. Η ατμόσφαιρα σκότους [συμβατή με την Πανδημία ;] άλλοτε εμπεριέχει στοιχεία ρομάντζου κι άλλοτε περιπέτειας μ’επικίνδυνες αποστολές. Οι φαντασιώσεις του απαγορευμένου και η γοητεία του outlaw εκδικητή επενδύονται με πρότυπα πονηριάς ή και λεβεντιάς για να δημιουργήσουν στο κοινό νέους τρόπους εικονικής δια-φυγής από την ανία της καθημερινότητας και τη φθορά των διανθρώπινων σχέσεων.

Όλα τα παραπάνω πολλάκις συνδέονται αλόγιστα με τον ‘θερμικό νόμο’, ότι δηλαδή το καλοκαίρι βγάζουμε τον κρυμμένο φονικό μας χαρακτήρα λόγω θερμού κλίματος,ενώ εσχάτως συσχετίστηκαν με τον εγκλεισμό μας λόγω Κορονοϊού. Με άλλα λόγια βγήκαμε απότομα από τα σπίτια μας,έπιασαν και οι ζέστες κι αρχίσαμε να εγκληματούμε. Πέραν της αφέλειας αυτών των ισχυρισμών καλά θα ήταν να συνειδητοποιήσουμε άπαντες ότι το έγκλημα είναι επιλογή και πράξη ανθρώπων κι όχι  δημιουργήματα της κακιάς στιγμής ή επιρροές του καιρού. Ο ελεύθερος, αυτεξούσιος κι αυτόβουλος άνθρωπος ας πάψει να ρίχνει σε άλλους τα δικά του ανομήματα…

ΥΓ.’’Ένα τσιγάρο δρόμος

από το λογικό στον μύθο’’[Λ.Ντίνα]