Ηλίας Καραβόλιας

“ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΗ ΣΕ ΔΕΚΑ ΠΡΑΞΕΙΣ”, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΦΙΛΝΤΙΣΙ

Μια ισχυρή αξιωματική παραδοχή στο υπό αναδιάρθρωση παραγωγικό μοντέλο, λόγω της πανδημίας, είναι η ψηφιακή καθοδήγηση του από τα λογισμικά (ως νέα μέσα παραγωγής). Η εργασία και το κεφάλαιο, ως βασικοί συντελεστές, ουσιαστικά θα ακολουθούν τους ρυθμούς αύξησης στην αποθήκευση των δεδομένων μας (σε logistics με mega servers ).

Στην οικονομία του διαμοιρασμού, της ομότιμης και της πληθοποριστικής παραγωγής (peer to peer, crowdsourcing), του νέφους (cloud), βασικό χαρακτηριστικό είναι το φαινόμενο του  «αλγοριθμικού ταιηλορισμού» : αυτό που καθιστά ως νέες γραμμές παραγωγής στο απέραντο ιντερνετικό εργοστάσιο (αντίστοιχες με τους ιμάντες των βιομηχανικών εργοστασίων), και με εργάτες εμάς ως χρήστες, αυτά τα συνεχή κλικαρίσματα πάνω στα διαφημιζόμενα προϊόντα/υπηρεσίες που ολοένα και περισσότερο κατακλύζουν τις διαδικτυακές οθόνες.

Κάθε κλικάρισμα είναι και ένα «παραγωγικό σημείο» της ατελεύτητης αλυσίδας «εκθεσιακής αξίας» του εμπορεύματος, που πλέον ρέει ασταμάτητα στα smartphones και τα tablets (λύνοντας την απορία παλαιότερων ετών σχετικά με την πηγή έσοδων των μηχανών αναζήτησης και των social media).

Και μιλάω για εκθεσιακή αξία διότι αυτή είναι το νέο θεωρητικό διακύβευμα στον ψηφιακό καπιταλισμό. Η βιομηχανική/εργοστασιακή παραγωγή των προϊόντων, που σταδιακά αντικαθίσταται απο την ψηφιακή (βλ. 3D εκτυπωτές), θα εξαρτάται πλέον από τους ρυθμούς μεταβολής της κυκλοφορίας, έκθεσης και πώλησης των προϊόντων στην παγκοσμιοποιημένη ιντερνετική αγορά.

Οι παραδοσιακοί όροι της αξίας χρήσης αλλά και της ανταλλακτικής αξίας των παραγόμενων αγαθών, βγαλμένες απο το θεωρητικό οπλοστάσιο ανάλυσης του βιομηχανικού παραγωγικού μοντέλου, χρησιμεύουν για να «επισκεφθούμε» την κομβική έννοια της εκθεσιακής αξίας: αυτής που κυκλοφορεί και ρέει στα δίκτυα ενσωματώνοντας σε μορφοκλασματικούς χρόνους απλήρωτη ανθρώπινη εργασία. Την εργασία δηλαδή που προηγουμένως παράγουν οι χρήστες με τα δεδομένα τους (ίχνη/αποτύπωματα). Συντελείται στην ουσία ασυνείδητη απόσπαση υπεραξίας προς όφελος των ιδιοκτητών-εταιρειών που ελέγχουν πλατφόρμες και εξαγοράζουν πηγαίους κώδικες και λογισμικά (το γνωστό ολιγοπώλιο της Silicon Valley). Τα οποία λογισμικά ως μηχανές και μέσα παραγωγής, αποτελούν προϊόν εργασίας ανθρώπινου κεφαλαίου (σημ: κάθε μορφή παραγωγής θα στηρίζεται πάντα στην ποσότητα και την ποιότητα των ανθρώπινων πόρων που εκμεταλλεύεται το κεφάλαιο).

Ο καπιταλισμός θα συνεχίσει να εξαρτάται από το «κείμενο-σκιά» (αόρατη επεξεργασία δεδομένων) με σκοπό την αλγοριθμική προώθηση του εμπορεύματος. Η παραγωγή θα είναι πλέον μια δυνητική αναπαράσταση της σύνθεσης εργασίας και κεφαλαίου, με νέους όρους, όπως τις οικονομίες «δράσεως» και «φάσματος» αντί των παραδοσιακών οικονομιών κλίμακος (βλ. Ζουμπόφ, Η εποχή του κατασκοπευτικού καπιταλισμού, εκδ. Καστανιώτη). Ξαναθυμίζω ότι στην ουσία διανύουμε την τελική φάση μετάβασης σε ένα νέο καθεστώς της αξίας, αφού πλέον «καπιταλισμός» θα είναι η γρήγορη κεφαλαιοποίηση της αναμονής στην πώληση του εμπορεύματος.

Με την πανδημία συντελείται η καθολική επικράτηση της «πρόσβασης» αντί της ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής σε μια ήδη υπέρ-ανταγωνιστική αγορά: αυτή της εκθεσιακής προβολής του εμπορεύματος στα δίκτυα, όπου το κλικάρισμα γίνεται το νέο παραγωγικό σημαίνον του σημειωτικού οικονομικού γίγνεσθαι.

Αυτονόητο είναι ότι η ίδια η φύση της παραγωγικής εργασίας αλλάζει. Ο απασχολήσιμος ιντερνετικός χρόνος θα είναι κατακερματισμένος και δεν θα γεννάει συγκεκριμένο τελικό έργο από τον χρήστη-παραγωγό, αλλά συγκεκριμένα κομμάτια στην αλυσίδα παραγωγής, ενός γνωσιακού φορτίου που μπορεί και να αυξάνεται – ως προϊόν αδιάλειπτης ροής και συνεχούς μεταβολής, χωρίς συγκεκριμένο και καταληκτικό  ορίζοντα («αμαζονοποίηση»).

Οι λογισμικές μηχανές  εξόρυξης/ανάλυσης δεδομένων, ως συναρμολογικά «αυτόματα» υπολογιστικής νοημοσύνης, θα απορροφούν όλο και περισσότερη διανοητική εργασία. Η περίφημη τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι στον πυρήνα της τίποτα άλλο παρά σύνθεση ανθρώπινης και μηχανικής υπολογιστικής που θα προσπαθεί να εκμηδενίζει τα οριακά κόστη παραγωγής, με στόχο την «ακραία παραγωγικότητα» αλλά και την στροφή από την μαζική παραγωγή σε παραγωγή από τις μάζες των χρηστών στα δίκτυα (βλ. Ρίφκιν, Η κοινωνία του μηδενικού οριακού κόστους, εκδ. Ενάλιος).

Ο βαθμός απασχόλησης του ανθρώπινου κεφαλαίου στην παραγωγική αλυσίδα θα συναγωνίζεται με το βαθμό απασχόλησης του «λογισμικού» κεφαλαίου που θα είναι συνάρτηση των ρυθμών αυτοματοποίησης και ρομπότοποίησης των μεθόδων παραγωγής, ειδικά με την αλλαγή που θα επιβάλλει σε αυτές το «Ίντερνετ των Πραγμάτων» .

Τέλος, επειδή πρέπει να μελετάμε την συστημική αρχιτεκτονική ώστε να αναπτύξουμε θεωρητικά  εργαλεία ανάλυσης  στο νέο τεχνολογικό τοπίο υποδομών (πχ.5G δίκτυα) έντος των γεωπολιτικών καπιταλιστικών συσχετισμών, θεωρώ ότι ότι εκεί που θα παιχτεί το στοίχημα για το νέο παραγωγικό μοντέλο είναι στο κατά ποσό θα επεκτείνονται, με τους ήδη ασταμάτητους ρυθμούς, οι «αγορές συμπεριφορικής έκβασης» των χρηστών στις πλατφόρμες (κυρίως στα social media)ώστε η διαχείριση δεδομένων να οδηγεί γρηγορότερα στην «πρόγνωση».

Γιατί αυτό που θα παράγεται πλέον γρήγορα θα είναι τα μετά-δεδομένα. Και ως «εμπόρευμα» θα έχουν εκθεσιακή αξία ανάλογη, μεταξύ άλλων παραγόντων, και του ύψους του επενδεδυμένου σε αυτά κεφαλαίου. Το οποίο όμως κεφάλαιο ολοένα και περισσότερο προσανατολίζεται στην τριτογενοποίηση, δηλαδή σε υπηρεσίες (χαμηλού  εργατικού κόστους) και λιγότερο στην προϊοντική παραγωγή.