— Όταν η Χάνα Άρεντ, καλύπτοντας δημοσιογραφικά τη δίκη του στυγερού Άιχμαν, συνελάμβανε την ιδέα της «κοινοτυπίας του κακού», προφανώς δεν μπορούσε να διανοηθεί, ότι η διαπίστωσή της μπορεί να αποκτήσει χαρακτηριστικά γενικής θεωρίας, γενικής ερμηνείας των συλλογικών εγκλημάτων μεγάλης κλίμακας. Στο είδος αυτό της εγκληματικής συμπεριφοράς θεμελίωσε μια ειδική «Θεωρία των Πάντων». Τί είναι η «κοινοτυπία του κακού»; Η Χάνα Άρεντ έκπληκτη διαπίστωσε, πως ο στυγερός Άιχμαν δεν είχε την ιδιοσυγκρασία ή τη συνείδηση αδίκου, εγκληματία, δολοφόνου εκατομμυρίων ψυχών. Ήταν ένα ανθρωπάκι. Ένα θλιβερό ανθρωπάκι. Ένας γραφειοκράτης ποτισμένος, ως το μεδούλι των κοκκάλων του, στη συνήθεια να υπακούει σε εντολές, τις οποίες δεν οφείλει να αξιολογεί, ούτε να ελέγχει. «Εγώ», της έλεγε, «ήμουν αρμόδιος για τις μεταφορές. Δεν ήμουν αρμόδιος για το ποιοι θα μπαίνανε στα τρένα θανάτου. Ούτε για το τι θα συνέβαινε σε αυτούς στα στρατόπεδα. Εγώ ήμουν αρμόδιος μόνο για τα ίδια τα τρένα. Δεν μπορώ επομένως να ευθύνομαι για τους θανάτους». Όταν πείστηκε ότι τα παραπάνω λόγια δεν ήταν προσχηματικά, αλλά απηχούσαν τον εσωτερικό κόσμο, την ίδια την υπόσταση, ακόμα και την «ηθική συνείδηση» του συγκεκριμένου ανδράποδου, η Χάνα Άρεντ έκανε τον πολλαπλασιασμό. Προεξέτεινε αυτή την στάση στα εκατομμύρια των Γερμανών που συμμετείχαν στο κακό, με ενθουσιασμό, χωρίς να διερωτώνται, υπακούοντας σε εντολές. Αντιλήφθηκε ότι χωρίς τη συμμετοχή όλων αυτών, των κοινότυπων ανθρώπων, των καθημερινών, της διπλανής πόρτας, το κακό, η γενοκτονία, δεν θα μπορούσε να είχε συμβεί. Η «κοινοτυπία του κακού» είναι η προϋπόθεση του ίδιου του κακού. Το σημαίνον μυαλό της προβληματίσθηκε φιλοσοφικά, αλλά και ηθικά, πάνω στα όρια αλλά και την έκταση της ατομικής ευθύνης, όταν διαχέεται στη θάλασσα της συλλογικής ευθύνης. Οι ομόπιστοι, οι ομοεθνείς, αλλά και πολλοί διανοούμενοι κόντεψαν να την κατασπαράξουν. Αντιλήφθηκαν τα συμπεράσματά της, ως απόπειρα αμνήστευσης του Άιχμαν. Ήταν πολύ νωρίς για να γίνει αντιληπτό τι ήθελε να πει ο λαμπρός αυτός νους.

— Οι πυρκαγιές, ο ανυπόφορος πόνος του θανάτου, οι καταστροφές, η απώλεια της φύσης και των φυσικών πόρων είναι μετά βεβαιότητος, όσο και να θέλουμε να το κρύβουμε ή να μην το παραδεχόμαστε, μέρος της δικής μας «κοινοτυπίας του κακού». Προφανώς δεν υπάρχει καμία σύγκριση με τις προσλαμβάνουσες παραστάσεις της Χάνα Άρεντ. Δεν παύουν όμως να αποτελούν, σε πρώτη τουλάχιστον ανάγνωση, συλλογικά εγκλήματα κλίμακας. Εγκλήματα που δεν θα είχαν γίνει, το κακό δεν θα είχε συμβεί, αν σε αυτά δεν συμμετείχαν, με ενθουσιασμό και πεποίθηση δικαίου, οι κοινότυποι άνθρωποι, της διπλανής πόρτας, οι δικοί μας άνθρωποι, εμείς οι ίδιοι. Ο καταπατητής της δασικής έκτασης, ο εργολάβος που χτίζει το αυθαίρετο σπίτι, ο δημόσιος υπάλληλος που κάνει τα στραβά μάτια, ο δασάρχης που δίνει το ψευδές πιστοποιητικό, ο Δήμαρχος που πιέζεται και πιέζει, ο Πρωθυπουργός και ο Υπουργός που νομιμοποιεί, σε ένα ατέλειωτο σκηνικό υποκρισίας, σιωπής, ανοχής και αλληλοκάλυψης. Ή μήπως δεν είναι έτσι; Όλα σε αυτή τη χώρα υπακούουν σε έναν και μοναδικό κανόνα. Την τακτοποίηση. Από την ποινή των ισοβίων, μέχρι τη νομιμοποίηση του αυθαίρετου πάνω στο ρέμα, όλα στην Ελλάδα τακτοποιούνται.

— Θρηνούμε σήμερα εκατό και πλέον νεκρούς. Ανάμεσά τους μωρά και μικρά παιδιά. Ο πόνος είναι αβάσταχτος. Ο τρόπος του θανάτου δεν χωράει στο μυαλό. Είμαι εξήντα δύο χρονών και όπως όλοι οι συνομήλικοί μου έχουμε δει σχεδόν τα πάντα. Πρώτη φορά ένοιωσα τέτοιο κόμπο στο λαιμό και τέτοιο σφίξιμο στο στομάχι. Αναγκάστηκα πολλές φορές να κλείσω την τηλεόραση για να μην δουν τις σκηνές του τρόμου τα εγγόνια μου. Κάποια στιγμή η Μαρίνα, η σύζυγος μου, που έχει αντιμετωπίσει στην κοινή μας ζωή δύσκολες καταστάσεις, αναλύθηκε σε λυγμούς ακούγοντας το απίστευτο ιστορικό μικρών παιδιών.

— Η «κοινοτυπία του κακού» δεν αίρει τις ευθύνες. Η διαχείριση της κατάστασης ήταν από κάθε άποψη τραγική. Γεμάτη αδεξιότητες, λάθη, εσφαλμένες εκτιμήσεις, αδράνεια και ευθυνοφοβία, βραδυπορία, ανοργανωσιά. Οι δηλώσεις μετά την καταστροφή ήταν ανάλγητες. Γεμάτες θράσος. Ξεδιάντροπες. Στα όρια, αν όχι στον πυρήνα, της απανθρωπιάς. Ένα διαλυμένο, σχεδόν παράλυτο κράτος, με στελέχη ελάχιστων ή ανύπαρκτων ικανοτήτων, αλλά με περίσσεια οίησης και αλαζονείας επέτεινε τις συνέπειες της καταστροφής. Αυτός ο θλιβερός θίασος πρέπει να πάει στο σπίτι του αν όχι αλλού. Και λέω όχι αλλού, γιατί περισσότεροι από αυτούς πρέπει να απαλλαγούν με άρση της ικανότητας για καταλογισμό, γιατί απλούστατα δεν μπορούν. «Ουκ αν λάβοις παρά του μη έχοντος». Ούτε στο περίπτερο δεν θα τους έστελνα. Θα κάναν λάθος στα ρέστα. Αν είναι δυνατόν να εμπιστεύεται η χώρα μας ανθρώπινες ζωές στη Δούρου, στον Καπάκη, στον Ψινάκη. Για τον Πρωθυπουργό, τον Καμμένο, τον Σκουρλέτη, τον Τόσκα, τον Πολάκη και τη λοιπή συντροφία τα συμπεράσματα έχουν βγει πολύ καιρό πριν και δεν χρειάζεται να προσθέσω τίποτα. Άραγε κοιμούνται ήσυχα τα βράδια; Κρύβονται οι περισσότεροι πίσω από τον ηρωισμό των πυροσβεστών, των διασωστών, των εθελοντών και των απλών ανθρώπων, που έσπευσαν να βοηθήσουν χωρίς μέσα, χωρίς σχέδιο, χωρίς κατευθύνσεις, με μόνο όπλο την ψυχή και την αυτοθυσία τους, την ώρα που Πρωθυπουργός, Υπουργοί και επιτελικά στελέχη διαλαλούσαν on camera την ανεπάρκεια τους ελπίζοντας ή μήπως τζογάροντας στην αλλαγή των ανέμων.

— Για να αντιμετωπίσεις τη μήνη της φύσης, τις θεομηνίες και τις καταστροφές δεν χρειάζονται λόγια, ούτε θεωρίες συνωμοσίας. Οι φωτιές από εμπρησμό, από οικοπεδοφάγους, βοσκούς, διάφορους βλαμμένους και ασυγχώρητα επιπόλαιους, παράλληλα με τις φυσικές αιτίες είναι ζώσα πραγματικότητα. Τη φωτιά στην Ηλεία διάβαζα πως την έβαλε μια γριά που έβραζε κόλλυβα και η τωρινή φωτιά στο Μάτι ίσως συνδέεται με έναν τύπο, που αποφάσισε να κάψει τα ξερόχορτα του χωραφιού του με έντεκα μποφόρ. Αυτό που χρειάζεται είναι οργάνωση. Δεν χρειάζεται να ξαναανακαλυφθεί η Αμερική. Έχουμε πείρα, ανθρώπινο δυναμικό, με επαγγελματίες και εθελοντές, αρκετά υλικά μέσα, εναέρια, επίγεια και θαλάσσια.

— Τί σημαίνει οργάνωση; Ό,τι υπαγορεύει η απλή λογική.

α) Ενιαίο επιχειρησιακό κέντρο με αποφασιστική αρμοδιότητα. Δηλαδή, όχι τρεις λαλούν και δυο χορεύουν και να ψάχνουμε την ώρα του θανατικού αν είναι αρμοδία η Δούρου ή ο Ψινάκης, ο Καπάκης ή ο Τόσκας.

β) Σχέδιο.

γ) Επαρκή συντηρημένο και κατάλληλα στελεχωμένο στόλο εναερίων, επίγειων και πλωτών μέσων.

δ) Επαρκές και καλά εκπαιδευμένο προσωπικό.

ε) Η υψηλή τεχνολογία, τα Drones, οι δορυφόροι, αλλά ακόμα και τα κινητά τηλέφωνα, τα μαζικά μέσα ενημέρωσης, το internet να είναι την κρίσιμη ώρα στην υπηρεσία ενημέρωσης του πολίτη. Κανένας δεν θα το αρνηθεί.

στ) Οργάνωση των εθελοντικών δυνάμεων που είναι αστείρευτες. Στις δύσκολες ώρες δεν υπάρχει Έλληνας, που να μην θέλει να βοηθήσει. Αρκεί να του πουν τι πρέπει να κάνει.

ζ) Ενημέρωση του πολίτη, ώστε να μπορεί να εκτιμά και να λαμβάνει έγκαιρα μέτρα αυτοπροστασίας και προστασίας της οικογένειάς του.

— Τίποτα από όλα αυτά δεν είχαμε στο Μάτι. Οι κάτοικοι αφέθηκαν στο έλεος της φωτιάς. Ενδεικτικό της νοοτροπίας και της ανοργανωσιάς της σημερινής διακυβέρνησης είναι το εξής απίθανο που διαβάσαμε στο ΒΗΜΑ της Κυριακής. Μετά τις καταστροφικές φωτιές της Σάμου, η τοπική κοινωνία ανέδειξε ένα σώμα εθελοντών δασοπυροσβεστών. Άξιοι όσοι συμμετέχουν. Η περιφερειάρχης Βορείου Αιγαίου κ. Καλογήρου αποφάσισε την αγορά τριακοσίων πυρίμαχων στολών για να εφοδιάσει τους εθελοντές. Το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους δεν ενέκρινε τη δαπάνη. Ποιά δαπάνη; Δεκαεπτά χιλιάδες ευρώ. Αύξησαν το πρωτογενές πλεόνασμα κατά δεκαεπτά χιλιάδες ευρώ. Τι να τους πεις.

— Μια άλλη όψη της «κοινοτυπίας του κακού» παράγεται από την πολυνομία. Ο γραφειοκράτης του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους δεν είναι αρμόδιος για τις φωτιές της Σάμου. Είναι αρμόδιος για το αν έχει προβλεφθεί η δαπάνη σε συγκεκριμένο κωδικό και αν επιτρέπεται το κράτος να δίνει στολές σε ιδιώτες. Αν τον ρωτήσεις αυτό θα σου πει. «Ενήργησα σύμφωνα με τους νόμους». Έτσι έλεγε και ο Άιχμαν. «Εγώ είμαι αρμόδιος μόνο για τα τρένα».

Πάνος Μπιτσαξής

* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.  

The article expresses the views of the author

iPorta.gr