DELIVERY  2241003600  8:00-16:00 & 19:00-22:00

Κωστής Μακρής

Η Ισανθρωπία, η Καλάμιτι Τζέιν, η Βαρώνη φον Σταφφ

και άλλες γυναίκες της ζωής μου

(με αφορμή την «Ημέρα τής γυναίκας»)

Δεν είμαι «φεμινιστής» (feminist) όπως δεν είμαι και «μασκουλινιστής» ― ως αρσενικός άνθρωπος (masculine). Επίσης δεν έχω καταλάβει ακόμα γιατί ο όρος «φεμινισμός» είναι γένους αρσενικού και δεν βρέθηκε κάποια ή κάποιος να προτείνει μια γυναικεία λέξη όπως, ας πούμε, «ισανθρωπία».

Εν πάση περιπτώσει, δεν ισχυρίζομαι ότι μπορώ να καταλάβω τον τρόπο σκέψης μιας γυναίκας όπως και τον τρόπο σκέψης όλων των γυναικών, των ανδρών και των υπολοίπων ανθρώπων συλλήβδην.

Μου αρκεί να τους σέβομαι όλους και όλες, να φέρομαι με σχετική ευγένεια προς όλες και όλους, να αγαπάω τους αξιαγάπητους και τις αξιαγάπητες και να πλακώνω στις φάπες (όταν και όσο μπορώ) εκείνους και εκείνες που απειλούν την ζωή μου, την υπόληψή μου και τα κυριαρχικά δικαιώματά μου ή την ζωή, την υπόληψη και τα κυριαρχικά δικαιώματα όσων αγαπάω. Στα κυριαρχικά δικαιώματα συμπεριλαμβάνεται η περιουσία και η ακεραιότητα της πατρίδας μου.

Μου άρεσε να διαβάζω τον Λούκι Λουκ (Lucky Luke) των Morris & René Goscinny. Θυμάμαι όλες σχεδόν τις ιστορίες και θυμάμαι πολλές ατάκες.

Θυμάμαι και την Καλάμιτι Τζέιν (Calamity Jane, Martha Jane Cannary, 01/05/1852 – 01/08/1903, Αμερικανίδα, εξερευνήτρια, χορεύτρια και άλλα), μια ιδιαίτερη προσωπικότητα, γυναίκα πιστολέρο, καβαλάρισσα, χειροδύναμη και μαγκίτισσα· γυναίκα με χρυσή καρδιά και ―σύμφωνα με τα λεγόμενα του Λούκι Λουκ― «Αληθινή Κυρία». Σε κάποια φάση τής ιστορίας, όταν η «ανυπόληπτη» Καλάμιτι Τζέιν πρέπει να κερδίσει την εκτίμηση της μικρής πόλης στην οποία μένει, ο Λούκι Λουκ της προτείνει να πάρει μαθήματα Καλών Τρόπων («Σαβουάρ βιβρ») για να κατακτήσει τις κυρίες τής πόλης. Βρίσκεται και δάσκαλος, ένας κομψευόμενος (που το σκίτσο τού Morris παρέπεμπε στον Ντέιβιντ Νίβεν) και αρχίζουν τα μαθήματα. Είναι κάποια σκίτσα που τα θυμάμαι και γελάω. Όπως αυτό όπου ο δάσκαλος καλών τρόπων επιχειρεί να κάνει χειροφίλημα στην Καλάμιτι Τζέιν κι εκείνη του ρίχνει μια μπουνιά και του ντοματιάζει την μύτη.

Έχω στην βιβλιοθήκη μου και το Σαβουάρ Βιβρ (Κανόνες του savoir vivre μέσα στην μοντέρνα κοινωνία) της «Βαρώνης φον Σταφφ» (ψευδώνυμο) γραμμένο το 1889. Το έχω διαβάσει όλο και πότε πότε το ξεφυλλίζω ξανά και ξανά από μια διάθεση να πληροφορηθώ για κάτι ή και να χαμογελάσω με συμβουλές και νουθεσίες απολύτως ντεμοντέ.  Εδώ θέλω να διευκρινήσω ότι το «ντεμοντέ», για μένα, είναι αρκετά διαφοροποιημένη έννοια από το «πασέ». Υπάρχουν «ντεμοντέ» πράγματα που ανακυκλώνονται και τα ξανασυναντάμε στην «μόδα» με διαφοροποιημένες και αρκετά αποδεκτές μορφές. Το «πασέ» όμως είναι κάτι διαγραμμένο χωρίς ελπίδες αναβίωσης.

Έτσι, μερικοί από τους παλιούς «καλούς τρόπους» μπορεί να είναι ίσως ντεμοντέ (όπως το να ανοίγει ο άντρας την πόρτα του αυτοκινήτου για να μπει η γυναίκα) αλλά όχι «πασέ». Από τον οικογενειακό μου περίγυρο έμαθα κάμποσα  πράγματα που κάνουν έναν άνθρωπο να μην δείχνει «άξεστος», «ακαλλιέργητος» και «αγενής». Ενδεχομένως και να καταφέρει να μην είναι «άξεστος», «ακαλλιέργητος» και «αγενής», στον βαθμό που εξοικειώνεται με κάποιες καλές συνήθειες. Πάντως, της γυναίκας μου της αρέσει να της ανοίγω εγώ την πόρτα τού αυτοκινήτου· ακόμα κι όταν πρόκειται να οδηγήσει εκείνη.

Αντιγράφω (σε μονοτονικό αλλά με διατήρηση της ορθογραφίας) μερικά αποσπάσματα από το «Σαβουάρ Βιβρ» της Βαρώνης φον Σταφφ με την ελπίδα να προκαλέσουν μερικά χαμόγελα αλλά ―ίσως― και σκέψεις σε κάποιους και κάποιες. Σημειώνω ότι το βιβλίο αυτό ―απ’ όσο είδα στο διαδίκτυο― είναι εξαντλημένο από τον εκδότη και επομένως δυσεύρετο στα βιβλιοπωλεία.

Παραθέτω τα αποσπάσματα:

«Κυρία γνωρίζουσα καλώς τα καθήκοντα της οικοδεσποίνης γνωρίζει να προκαλή τας συνδιαλέξεις των εν τη αιθούση της ευρισκομένων, ομιλεί δε αύτη όσον το δυνατόν ολιγώτερον. Το καθήκον αυτής είναι να ανυψοί την χάριν του ενός, την πρωτοτυπίαν του άλλου, την πολυμάθειαν του σοφού, την μεγαλοφυΐαν του ποιητού, το τάλαντον του καλλιτέχνου.»

«Συναντώμεν κάποτε τινάς, έχοντας την ανοησίαν να εξετάζωσι τα χαρακτηριστικά του προσώπου σας, όπως θα έπραττον εάν ήσθε απών: Οι οφθαλμοί σας είνε ωραίοι, αλλ’ οι οφρύες σας πολύ πυκναί, έχετε ωραίους οδόντας, οίτινες συντελούν εις το να λησμονήται το μέγεθος του στόματός σας. Φαίνεσθε υψηλότερος εμού, αλλά τούτον διότι έχετε ώμους μεγαλειτέρους… Ουδένς ενοχλητικώτερον, βλακωδέστερον και χειρότερον των φιλοφρονήσεων τούτων, ων έπεται πάντοτε και μία επίκρισις.»

«Η νεάνις ουδέποτε αποδέχεται δώρον μεγάλης αξίας προσφερόμενον αυτή υπό ανδρός, εκτός εάν αυτός είναι μνηστήρ αυτής. Μέχρι δε της υπογραφής τού προικοσυμφώνου δεν πρέπει ούτος να τη προσφέρη ει μη βιβλία, τεμάχια μουσικής, άνθη και ζαχαρωτά.»

«Η νεάνις δεν κάμνει την φωτογραφία της πολύ συχνά, προ πάντων δε δεν διανέμει αντίτυπα αυτής δεξιά και αριστερά. Δύναται να προσφέρει αυτά εις μέλη της οικογενείας, εκτός νεαρών εξαδέλφων, οίτινες πιθανόν να άφινον εκτεθειμένας εδώ κι εκεί. Δύναται να τα προσφέρη εις φίλας σοβαρού χαρακτήρος, αίτινες δεν θα αφήσωσι την φωτογραφίαν εις χείρας ανθρώπων μη εχόντων το δικαίωμα να την κατέχωσι.»

«Ας αποφεύγει να σκώπτη τους άλλους και να χλευάζει τας φίλας και τα ξένας· προσβολή κατά φιλαυτίας τινός είναι πληγή επί μακρόν αιμάσσουσα· είτε εκ καλοκαγαθίας είτε εκ φρονήσεως, ας αποφεύγη να πληγώση ή να ψυχραίνη οίον δήποτε.»

«Επειδή η ζωή είνε σειρά εξαιρέσων των διαφόρων κανόνων, πιθανόν ν’ ακούση [η νεάνις] αίφνης κύριον τινά απευθυνόμενον κατ’ ευθείαν προς αυτήν, όπως τη εκδηλώση την αγάπην του. Είτε σκέπτεται ν’ αποδεχθή είτε να αντικρούση τον προσφερόμενο έρωτα, οφείλει να καταστήση γνωστόν το πράγμα εις την μητέρα της. Ούτω κατά το πλείστον σώζεται από μεγάλα δεινά. Υπάρχει καλυτέρα και ασφαλεστέρα σύμβουλος από μίαν μητέρα; Υπάρχει στοργή αληθεστέρα ταύτης και μάλλον προστατευτική; Κόρη όμνως ευθεία τον χαρακτήρα ουδέποτε αφηγείται εις τας φίλας της παρόμοια συμβάντα, ων άλλως τε άγνωστον το αποβησόμενον.»

Αυτά για τώρα και μια ευχή για την 8^η Μαρτίου:

Εύχομαι η «Ημέρα τής Γυναίκας» να γίνει «πασέ», να ατροφήσει εντελώς με τα χρόνια και να καταστεί τόσο άχρηστη και άνευ νοήματος όσο η (φανταστική και ανύπαρκτη) «Ημέρα κατά του Κανιβαλισμού των Ανθρώπων».

Κωστής Α. Μακρής

08 Μαρτίου 2021

Βιβλιογραφική σημείωση:

Savoir Vivre, της Βαρώνης φον Σταφφ, Εκδόσεις ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ, 1999, Μετάφραση (εκ της Γαλλικής) υπό της Κυρίας Χ.