Βιβλιοπρόταση: Άγγελος Κουτσούκης: “Ο άνθρωπος που έμενε στον Φάρο” από τις εκδόσεις Φίλντισι

Ο  Άγγελος Κουτσούκης είναι Ραδιοφωνικός Παραγωγός και Δημοσιογράφος.

“ΟΙ ΚΛΗΡΟΝΟΜΟΙ ΤΗΣ  ΓΗΣ” του ΙΛΔΕΦΟΝΣΟ  ΦΑΛΚΟΝΕΣ  εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ

Αν ήταν πίνακας θα ήταν μιά από αυτές τις μεγάλες αναγεννησιακές ελαιογραφίες που βλέπει κανείς στο μουσείο του Prado, στην Μαδρίτη, με τις χιλιάδες λεπτομέρειες πού, όμως, αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του πίνακα. . Είναι όμως  ένα ογκώδες μυθιστόρημα, γραμμένο στις μέρες μας, που  μας μεταφέρει στην Ισπανία, στη Βαρκελώνη κυρίως, των τελών του δέκατου τέταρτου αιώνα, αρχές δεκάτου πέμπτου.  Με αφορμή τον βίο του Ούγο Λιόρ,ο συγγραφέας καταφέρνει να ζωντανέψει μιά εποχή ιδιαίτερα σημαντική για την Ευρώπη, την Ισπανία, την Βαρκελώνη. Το τέλος του μεσσαίωνα, μιά εποχή που ο κόσμος αρχίζει να κάνει κάποια βήματα μπροστά, χωρίς ουσιαστικά να γνωρίζει που βγάζει αυτό το “μπροστά”. Η τάξη των φεουδαρχών  αρχίζει σιγά σιγά να παρακμάζει και μιά νέα τάξη αστών που αποτελείται από τους έμπορους κυρίως, αρχίζει πολύ δειλά να έρχεται στο προσκήνιο.

“Ο Σαμπανέι είχε χρεοκοπήσει. Πολλοί δήμοι της Καταλονίας βρίσκονταν σε παρόμοια κατάσταση. Οι φεουδάρχες αφέντες τους, κόμητες και βαρόνοι, είχαν υπερχρεωθεί προκειμένου να συνεχίσουν να ζουν με πολυτέλεια, άνεση και επίδειξη, ή και για να ανταποκριθούν στις ολοένα και πιό δαπανηρές στρατιωτικές υποχρεώσεις τους. Για να καλύψουν τις δαπάνες αυτές, οι ευγενείς πουλούσαν χαράτσια σε πλούσιους προκρίτους των πόλεων, κυρίως της Βαρκελώνης. Εκείνοι τους έδιναν ένα σημαντικό χρηματικό ποσό κι αυτοί υποχρεούνταν να πληρώνουν έναν ετήσιο τόκο. Αν το χαράτσι ήταν διαρκείας, το δάνειο δινόταν με χαμηλό τόκο, αλλά, αν έπρεπε να εξοφληθεί σε μία ή δύο γενιές, ο τόκος διπλασιαζόταν.

Για τις συγκεκριμένες χρηματοοικονομικές πράξεις οι ευγενείς απαιτούσαν από τους δούλους τους και τους υποτελείς τους να υπογράφουν οι ίδιοι τα χαράτσια και να δεσμεύονται με  την αποπληρωμή του ετήσιου τόκου.  Η πανούκλα που  ρήμαξε τον κόσμο ολόκληρο και οδήγησε στη μείωση του πληθυσμού, η κακή σοδειά, οι πόλεμοι, οι νέες επιδημίες, ίσως απλώς η απληστία των φεουδαρχών ,όλα αυτά είχαν ως αποτέλεσμα πολλά από τα χαράτσια που οι ευγενείς είχαν πουλήσει στους πρόκριτους των πόλεων ,και τα οποία οι υποτελείς τους είχαν αναλάβει, να μην μπορούν να εξυπηρετηθούν.  Τότε το χωριό χρεοκοπούσε  και το διοικούσαν οι ίδιοι οι έμποροι, οι οποίοι διαπραγματεύονταν και συμφωνούσαν ,με το σύνολο των υπαγόμενων χωριών.ορισμένους τρόπους πληρωμής, περικοπές ή ακόμη και μετατροπές των χαρατσιών σε απλά δάνεια, οπότε η ετήσια καταβολή μείωνε το οφειλόμενο ποσό. Αυτή ήταν η κατάσταση στην οποία βρίσκονταν το Σαμπονέι και τόσα άλλα χωριά της δεσποτείας του βαρόνου.  Οι υποτελείς εξακολουθούσαν να πληρώνουν τη δεκάτη στον αφέντη τους. ‘Οσο εύφορη και να ήταν η γή, η επιβίωση γινόταν πολύ δύσκολη και σκληρή για εκείνους τους εξαθλιωμένους χωρικούς, οι οποίοι εξακολουθούσαν να πηγαίνουν στη μικρή εκκλησία και να προσεύχονται στον Θεό και στην Παναγία να τους δώσει ειρήνη και την απαραίτητη τύχη για να καταπολεμήσουν τη φτώχεια τους”, γράφει σε κάποιο σημείο του βιβλίου ο συγγραφέας περιγράφοντας το οικονομικοκοινωνικό πλαίσιο της εποχής.

Αν σε αυτά προσθέσει κανείς τον σκοταδισμό της καθολικής εκκλησίας εκείνης της εποχής, στη σκιά της Ιεράς Εξέτασης, τις φιλοδοξίες των τοπικών ηγεμόνων για τον βασιλικό θρόνο, τα Παπικά σχίσματα που έκρυβαν προσωπικές φιλοδοξίες και όλα αυτά μαζί οδηγούσαν σε συγκρούσεις και πολέμους, καταλαβαίνουμε πολύ εύκολα ότι η ανθρώπινη ζωή δεν μετρούσε και τόσο πολύ, ιδιαίτερα αν κάποιος ανήκε στις χαμηλότερες οικονομικά τάξεις.

“Οι Κληρονόμοι της γής” είναι αυτοί οι άνθρωποι πού, όσο ταπεινοί και να υπήρξαν.βοηθούν τον κόσμο να πάει ένα βήμα παραπέρα.

Σε αυτό το ιστορικό πλαίσιο γεννήθηκε ο Ούγο Λιόρ. Ο πατέρας του ναυτικός που πνίγηκε, αφήνοντας τη μητέρα του Ούγο χήρα με δύο ορφανά. Αυτόν και την μικρότερη αδελφή του. Ο μικρός επιβιώνει κάνοντας βοηθητικές δουλειές στα ναυπηγεία της Βαρκελώνης και ονειρεύεται να γίνει κι αυτός ναυπηγός κάποια μέρα.

Η ζωή τα φέρνει έτσι που ο μικρός διώχνεται από τα ναυπηγεία και προσπαθώντας να επιβιώσει ανακαλύπτει την αμπελουργία και  την κατασκευή του κρασιού.  Δίπλα σε έναν Εβραίο οινοπαραγωγό μαθαίνει την τέχνη του κρασιού. Μια τέχνη που την εξελίσσει, σε σημείο να γίνει ο προσωπικός κελάρης του βασιλιά. Μια τέχνη που αγαπάει και τον βοηθά να στέκεται όρθιος μέσα στην εποχή που βρέθηκε να ζεί.

Ο Ιδελφόνσο Φαλκόνες έγραψε ένα πολύ δυνατό ιστορικό μυθοστόρημα. Με ιστορική γνώση “ζωντανεύει” μιά όλόκληρη εποχή και το ιστορικό της πλαίσιο. Το μυθιστόρημά του είναι κλασικό από την στιγμή που γράφτηκε. Αναπαριστά μια Ισπανία  που από την μια κυνηγάει τους Εβραίους, βυθισμένη στον σκοταδισμό του καθολικισμού εκείνης της εποχής, και από την άλλη προσπαθεί να ανακαλύψει το επόμενο βήμα της ιστορίας της. Η περιγραφή της καταστροφής από τον όχλο της Βαρκελώνης της Εβραϊκής συνοικίας, είναι από τις πιο συγκλονιστικές του βιβλίου. Και μέσα σε όλα αυτά τα γεγονότα, ο ήρωάς μας που προσπαθεί να μη σκύψει το κεφάλι στους δυνατούς της εποχής και, κυρίως, χωρίς ίσως να το κατανοεί και ο ίδιος, να ζήσει αυτός και οι κοντικοί του άνθρωποι σύμφωνα με τις αξίες που τον διαμόρφωσαν. Πράγμα εξαιρετικά δύσκολο αν έχεις γεννηθεί σε μια εποχή σαν κι αυτή που η ανθρώπινη ζωή μετράει τόσο λίγο. Ο Ιδελφόνσο Φαλκόνες δεν γνωρίζει απλά την ιστορία της εποχής, την έχει ψάξει μέχρι την τελευταία της λεπτομέρεια, τόσο όσο αφορά την επίσημη ιστορία, όσο και την ανεπίσημη.

Ο συγγραφέας δημιούργησε μια εξαιρετική πινακοθήκη προσώπων. Όλοι ανεξαιρέτως, σκιαγραφούνται με τρόπο που δεν σου αφήνει καμμιά αμφιβολία για το πώς ο Φαλκόνες ασχολήθηκε με τον κάθε ένα τόσο, ώστε ο χαρακτήρας να είναι “ζωντανός”. Ζούν, αναπτύσσονται και κινούνται μέσα στην ιστορία και την πλοκή με απόλυτη φυσικότητα. Ο ρυθμός του βιβλίου είναι κινηματογραφικός και κάθε σελίδα σου δημιουργεί τις εικόνες που θέλει ο συγγραφέας. Σαν τους μεγάλους μαιτρ της ζωγραφικής, έχει πρώτο πλάνο, δεύτερο πλάνο, δουλεύοντας ως την παραμικρή λεπτομέρεια  στο βάθος του πίνακα. Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός, ότι η χρονική απόσταση από το πρώτο του μυθιστόρημα μέχρι αυτό είναι δέκα χρόνια.

Ακόμα ένα σημαντικό σημείο για το βιβλίο, είναι η εξαιρετική μετάφραση της Αγαθής Δημητρούκα.

΄΄Μεταφερόμενοι στη μεσαιωνική Βαρκελώνη, ο συγγραφέας καταγράφει την πάλη του σκλάβου απέναντι στην εξουσία και στην εκμετάλλευση. Έπειτα, ως  απελεύθερος άνθρωπος,  έρχεται αντιμέτωπος με την υποκρισία και την προκατάληψη. Όταν πια πιστεύει ότι έχει κατακτήσει τις ηθικές του αξίες, η μοίρα θα τον προκαλέσει με την προδοσία των άλλων και με το διαρκές δίλημμα του συμβιβασμού ή όχι.

Είναι διαχρονικά ερωτήματα και προβληματισμοί, όσα ο συγγραφέας επιχειρεί να μεταλαμπαδεύσει στην ψυχή του αναγνώστη, μέσα από ένα άκρως εμπεριστατωμένο ιστορικό μυθιστόρημα”, έγραψε ο Γιώργος Πανόπουλος για το προηγούμενο βιβλίο του Φαλκόνες, πράγμα που ισχύει και και για τους “Κληρονόμους της γής”.

Ο Ιδελφόνσο Φαλκόνες γεννήθηκε το 1959 στη Βαρκελώνη όπου και εργάζεται ως δικηγόρος. Το πρώτο του μυθιστόρημα “Η Παναγιά της θάλασσας” αποτέλεσε παγκόσμιο εκδοτικό φαινόμενο, αγαπήθηκε από τους αναγνώστες και τους κριτικούς, και μεταφράστηκε σε περισσότερες από σαράντα γλώσσες. Τιμήθηκε μέ πάμπολλα λογοτεχνικά βραβεία και το 2018 έγινε τηλεοπτική σειρά που προβάλλεται από το Netflix, πού, προετοιμάζει ήδη καινούργια σειρά βασισμένη στους Κληρονόμους της γής”. Δεν έχω δει ακόμα την “Παναγιά της θάλασσας”, αλλά έχω σκοπό να το κάνω σύντομα.