Ο  Άγγελος Κουτσούκης είναι Ραδιοφωνικός Παραγωγός και Δημοσιογράφος.

΄΄ΞΕΡΩ ΓΙΑΤΙ ΚΕΛΑΗΔΑΕΙ ΤΟ ΠΟΥΛΙ ΣΤΟ ΚΛΟΥΒΙ” της ΜΑΓΙΑ ΑΓΓΕΛΟΥ

από τις εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ

Υπάρχουν κάποια βιβλία, λίγα είναι η αλήθεια, που οφείλουμε να τα τα διαβάσουμε σε αυτή τη ζωή. Δεν ξέρω αν το ρήμα “οφείλω” είναι αυτό που εξηγεί αυτό που θέλω να πώ, αλλά κάπως έτσι αισθάνθηκα διαβάζοντας το συγκεκριμένο βιβλίο. Κάτι που θα ήταν λάθος μου αν δεν το είχα διαβάσει. Τόσο απλά. 

Με αφορμή τη δολοφονία του Τζώρτζ Φλόιντ και το “Δεν μπορώ να αναπνεύσω” που ήταν η τελευταία του κουβέντα, σκέφτηκα να μιλήσουμε για την Μάγια Αγγέλου και ένα συγκλονιστικό βιβλίο της που μεταφράστηκε και κυκλοφόρησε στα ελληνικά πρόσφατα. Γιατί η ιστορία των φυλετικών διακρίσεων και το να είσαι μαύρος στην Αμερική είναι τόσο παλιά όσο και η ίδια η Αμερική.

Ποια είναι, όμως, η Μάγια Αγγέλου;

Συγγραφέας, ποιήτρια, ηθοποιός, συνθέτης, παραγωγός ταινιών, τραγουδίστρια και χορεύτρια, η Μάγια Αγγέλου-1928-2014-αποτετελεί μια ξεχωριστή και άκρως ενδιαφέρουσα περίπτωση Αμερικανίδας διανοούμενης. Επιπλέον, υπήρξε μαχητικό στέλεχος του κινήματος για τα δικαιώματα των Μαύρων της Αμερικής στο πλευρό του Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ. Γεννήθηκε στο Σαίντ Λούις του Μισσούρι ως Μάργκεριτ Τζόνσον. Όταν ήταν τριών ετών οι γονείς της χώρισαν και εκείνη και ο αδελφός της πήγαν να ζήσουν με τη γιαγιά τους, μιά γυναίκα με έντονη προσωπικότητα,στην πόλη Στάμπς του Άρκανσο. Στα οκτώ της χρόνια πέφτει θύμα βιασμού,με αποτέλεσμα να αρνείται να μιλήσει για αρκετά χρόνια. Στην εφηβεία της εγκαθίσταται στο Σαν Φρανσίσκο, όπου σπουδάζει χορό. Αργότερα, πραγματοποιεί μια σειρά από περιοδείες στην Ευρώπη και στην Αμερική. Διδάσκει χορό στη Ρώμη και στο Τελ Αβίβ. Παίρνει μέρος στην παραγωγή και πρωταγωνιστεί στο έργο Cabaret for freedom, στο New York΄s Village Gate. Πρωταγωνιστεί επίσης στο έργο του Ζενέ “Οι νέγροι”.  Ως στέλεχος του Συμβουλίου της Νότιας Χριστιανικής Ένωσης πηγαίνει στην Αφρική, όπου συνεργάζεται με εφημερίδες του Καΐρου και της Γκάνα. Επίσης, γράφει και κάνει την παραγωγή μιας τηλεοπτικής σειράς δέκα επεισοδίων, που έχει σχέση με τα προβλήματα των Αφρικανών στην Αμερική. Τό “Ξέρω γιατί κελαηδάει το πουλί στο κλουβί”  πρωτοκυκλοφόρησε το 1969 και είναι το πρώτο από τα εξι αυτοβιογραφικά βιβλία της. Αποτελεί εμβληματικό πλέον έργο της Αμερικάνικης λογοτεχνίας.

Aυτά γράφει το επίσημο βιογραφικό της. Δεν έχω διαβάσει τα υπόλοιπα έργα της. Το συγκεκριμένο, όμως, είναι ένα βιβλίο που θα έπρεπε να διδάσκεται στα σχολεία. Απλό, χωρίς να είναι απλοϊκό, περιγράφει την παιδική ηλικία και την εφηβεία της μικρής ηρωίδας, που είναι η ίδια η συγγραφέας, με έναν μαγικό τρόπο. Αμερικάνικος Νότος στα τέλη της δεκαετίας του 30. Οι έγχρωμοι αντιμετωπίζονται όχι σαν ανθρώπινα όντα,αλλά σαν ζώα. Τα γνωρίζουμε αυτά,αλλά ο τρόπος της Αγγέλου είναι μοναδικός στην περιγραφή των συνθηκών ζωής των νέγρων. Καθόλου μελοδραματικός, βαθιά ανθρώπινος, σε κάνει να αισθάνεσαι σα να είσαι και εσύ εκεί και να παρακολουθείς αυτά που συμβαίνουν.

“Καθώς έτρωγα, εκείνη άρχισε το πρώτο από αυτά που αργότερα ονομάσαμε “τα μαθήματά μου για τη ζωή” . Είπε ότι θα έπρεπε να είμαι πάντα αδιάλλακτη απέναντι στην αμάθεια, αλλά να δείχνω κατανόηση στον αναλφαβητισμό. Ότι μερικοί άνθρωποι που δεν μπόρεσαν να πάνε στο σχολείο, είχαν ευρύτερη παιδεία κι ακόμα μεγαλύτερη εξυπνάδα από κάποιους καθηγητές κολεγίων. Με έμαθε να ακούω προσεκτικά αυτό που οι άνθρωποι της υπαίθρου ΄έλεγαν λαϊκή σοφία, κι ότι σε αυτές τις απλές ρήσεις βρισκόταν συγκεντρωμένη η σοφία γενεών και γενεών.

Η Μάγια Αγγέλου είχε ταξική και φυλετική συνείδηση από παιδάκι. Διαβάζοντας το “Ξέρω γιατί κελαηδάει το πουλί στο κλουβί”, το αντιλαμβάνεσαι αμέσως. Όπως , επίσης, και τους λόγους που γέννησαν την ταξική και φυλετική της συνείδηση. Μεγαλωμένη στον Αμερικάνικο Νότο είδε και έζησε στο πετσί της το πώς συμπεριφέρονταν οι λευκοί στους μαύρους.

“Η φυλή γρύλισε. Έπεφτε ο λαός μας. Ήταν άλλο ένα λιντσάρισμα, ακόμα ένας Μαύρος κρεμασμένος στο δέντρο. Ακόμα μια γυναίκα βιασμένη σε ενέδρα. Ένα Μαύρο παλικάρι μαστιγωμένο και ακρωτηριασμένο. Σκυλιά κυνηγούσαν κάποιον Μαύρο που έτρεχε στα βαλτόνερα. Μια λευκή χαστούκιζε την υπηρέτρια της επειδή ήταν ξεχασιάρα”.

Η γραφή της Μάγιας Αγγέλου είναι απλή και συγκλονιστική. Φέρνει στο μυαλό τους πρώτους μαύρους συγγραφείς που προσπάθησαν να περιγράψουν την εποχή τους και το τι περνούσε η φυλή τους. Στην περίπτωση, βέβαια, της συγγραφέως το κείμενο αυτό γράφτηκε στα μέσα της δεκαετίας του 60. Είχε συμβεί το Κίνημα για τα δικαιώματα των Μαύρων, ο Μάρτιν Λουθερ Κιγκ, οι Μαύροι Πάνθηρες. Οι μαύροι καλλιτέχνες διεκδικούσαν ήδη δυναμικά τα δικαιώματα του λαού τους. Ανάμεσά τους και η Μάγια Αγγέλου. Που είχε τη δύναμη να περιγράψει την εποχή της παιδικής της ηλικίας με έναν τρόπο που δεν ζητούσε εκδίκηση, αλλά το ίδιο δικαίωμα στη ζωή με τους λευκούς.

Περιγράφει μοναδικά τη στιγμή που η γιαγιά της την πήγε σε έναν οδοντογιατρό λευκό, που του είχε δανείσει χρήματα για να σώσει το σπίτι του την εποχή του κράχ, για να της βγάλει δύο δόντια που πονούσαν κι εκείνος απάντησε “Η πολιτική μου είναι ότι προτιμώ να χώσω το χέρι μου στο στόμα ενός σκύλου παρά σε ενός αράπη”.

Όσο σοκαριστική και να ακούγεται αυτή η κουβέντα στις μέρες μας, άλλο τόσο ήταν συνηθισμένη την εποχή εκείνη. Το “Ξέρω γιατί κελαηδάει το πουλί στο κλουβί” είναι ένα βιβλίο που πρέπει όλοι να διαβάσουμε και να το δώσουμε να το διαβάσουν και τα παιδιά μας. Μπορεί κάπως έτσι να γίνει ο κόσμος λίγο καλύτερος.

Την εξαιρετική μετάφραση έκανε η συγγραφέας Ιωάννα Καρατζαφέρη.

Για το βιβλίο έγραψαν

Opra Winfrey “Η Μάγια Αγγέλου γράφει “Είμαστε πολύ περισσότερο ίδιοι από όσο είμαστε διαφορετικοί”. Αυτή η αλήθεια είναι ο λόγος για τον οποίο όλοι μας μπορούμε να έχουμε ενσυναίσθηση,για τον οποίο όλοι μας μπορούμε να συγκινούμαστε όταν κελαηδάει το πουλί στο κλουβί”.

Ward Just, Washington Post “Δεν υπάρχει εύκολη, που σημαίνει λάθος, αράδα στο βιβλίο αυτό. Η απόσταση λειτουργεί σαν αλφάδι, η συγγραφέας είναι έξω και μέσα την ίδια στιγμή, παρατηρώντας τα πάντα με διπλή οπτική”.

The Guardian “Εξαιρετικό κράμα σοφίας και σπιρτάδας,το βιβλίο αυτό είναι ο θρίαμβος της δύναμης της αφήγησης να χτίζει γέφυρες στους διχασμού, να επουλώνει εκεί που υπάρχει τραύμα”. 

Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.  

The article expresses the views of the author

iPorta.gr