Ο  Άγγελος Κουτσούκης είναι Ραδιοφωνικός Παραγωγός και Δημοσιογράφος.

ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΕΩΣ & ΛΕΜΕΣΟΥ 39 – ΡΟΔΟΣ

΄΄MΙΚΡΗ  ΙΣΤΟΡΙΑ  ΤΗΣ  ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ΄΄ του ΔΙΟΝΥΣΗ ΣΤΑΘΑΚΟΠΟΥΛΟΥ  εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ.

Διονύσης Σταθακόπουλος, Συγγραφέας, Επίκουρος Καθηγητής Βυζαντινών Σπουδών στο King΄s College

Αν σας ενδιαφέρει η Ιστορία, έστω και σε ερασιτεχνικό επίπεδο, η “Μικρή Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας”, θα σας εντυπωσιάσει. Για έναν απλό λόγο.  Ο Διονύσης Σταθακόπουλος, επίκουρος καθηγητής Βυζαντινών Σπουδών στο King΄s College του Λονδίνου, έχει το χάρισμα να γράφει απλά. Και ένας δεύτερος λόγος, είναι ότι κατέχοντας  το θέμα του, μπορεί και γίνεται και λίγο αιρετικός, υποστηρίζοντας θέσεις που άλλοι ιστορικοί δεν τολμούν να σκεφτούν.  Ας πούμε, προσωπικά εντυπωσιάστηκα από τις πρώτες σελίδες του βιβλίου, όταν  ο συγγραφέας πολύ απλά διατυπώνει την διαπίστωση ότι  αυτό που εμείς σήμερα αποκαλούμε “Βυζάντιο” ή “Βυζαντινό” προσδιορίζοντας  μια ολόκληρη αυτοκρατορία, δεν υπήρχε στην εποχή που γραφόταν η Ιστορία.

“Οι άνθρωποι που εμείς αποκαλούμε Βυζαντινούς ονόμαζαν τους εαυτούς τους Ρωμαίους. Θεωρούσαν ότι το κράτος τους αποτελούσε πολιτική συνέχεια της αυτοκρατορίας του Αυγούστου,κάτι που ίσχυε από πολλές απόψεις.  Για παράδειγμα, οι ηγεμόνες του κράτους  αυτο-αποκαλούνταν αυτοκράτορες των Ρωμαίων, σε μιά αδιάσπαστη συνέχεια από τον τέταρτο έως και τον δέκατο πέμπτο αιώνα.  Τον όρο υιοθέτησαν και οι ανατολικοί γείτονες ή εχθροί του Βυζαντίου:τόσο οι Σελτζούκοι όσο και οι Οθωμανοί Τούρκοι αποκαλούσαν το συγκεκριμένο κράτος και τις περιοχές του, Ρούμ. Στη νεώτερη Ελλάδα ο αυτοπροσδιορισμός  Ρωμιός-ο Έλληνας Ρωμαίος- βρισκόταν σε χρήση τουλάχιστον μέχρι τα τέλη του εικοστού αιώνα.  Πολλά άλλα κράτη, ωστόσο, ονόμασαν την αυτοκρατορία “Ελληνική”. Όσον αφορά τη Δύση, εύκολα καταλαβαίνει κανείς τον λόγο. Από τη στιγμή που υπήρξε η στέψη του Αυτοκράτορα των Ρωμαίων στη Ρώμη, το 800, δεν μπορούσε πλέον να ονομάζεται Ρωμαϊκή και η άλλη αυτοκρατορία, οπότε η τελευταία ονομάστηκε Ελληνική Αυτοκρατορία ή Αυτοκρατορία της Κωνσταντινούπολης. Η σκοπιμότητα του δεύτερου όρου είναι προφανής: απέβλεπε στο να περιορίσει τη δυνητική σφαίρα επιρροής  της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας στην πρωτεύουσά της και να της αρνηθεί τις πιό καθολικές  αξιώσεις   που συνεπαγόταν το επίθετο  Ρωμαϊκή. Ο όρος “Ελληνική” είναι πολύ πιό προβληματικός. Είναι αλήθεια ότι τα ελληνικά ήταν η κυρίαρχη γλώσσα στην Ανατολή. Όμως η λέξη είχε προσλάβει αρνητική σημασία:παρέπεμπε στον παγανισμό. Αρα δεν υπήρχε περίπτωση ένα χριστιανικό κράτος να δηλώνει την ταυτότητά του με μιά λέξη που ουσιαστικά  ισοδυναμούσε με βρισιά΄΄.

Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία υπήρξε ένα από τα πιό εντυπωσιακά αυτοκρατορικά κράτη στην ιστορία. Κατόρθωσε να κυβερνήσει μεγάλο κομμάτι της νοτιοανατολικής Ευρώπης και της Ανατολίας επί χίλια  εκατό χρόνια. Από το 324, όταν ο Μέγας Κωνσταντίνος εγκαθίδρυσε την πρωτεύουσα του στο Βυζάντιο –που μετονομάστηκε σε Κωνσταντινούπολη-,έως  το  1453, όταν η πόλη κατακτήθηκε από τους Οθωμανούς.η Βυζαντινή επικράτεια αποτέλεσε ένα δυναμικό πεδίο παραγωγής λογοτεχνίας, τέχνης, θεολογίας, δικαίου και παιδείας.

“Ο Διονύσης Σταθακόπουλος  αφηγείται εδώ  μιά επιβλητική ιστορία στρατιωτικών κατακτήσεων, συμμαχιών και ανατροπών. Πρόκειται για την ιστορία ενός κράτους που βρισκόταν διαρκώς σε εμπόλεμη κατάσταση, αλλά που δεν ήταν πολεμοχαρές καί, όταν μπορούσε, κατέφευγε σε μιά εκλεπτυσμένη και πολυσχιδή διπλωματία, για να αντιμετωπίσει τους γείτονες και τους εχθρούς του. Ο συγγραφέας έρχεται σε ρήξη με τις  παραδομένες απόψεις για το Βυζάντιο ως αμετάβλητο, θεοκρατικό κράτος και, χρησιμοποιώντας τα πιο πρόσφατα ερευνητικά πορίσματα, εξερευνά την πολιτική, οικονομική, κοινωνική και πολιτισμική ιστορία του. Παρουσιάζει  μιά ζωηρή περιγραφή ενός κράτους που αποδείχθηκε δια μέσου των αιώνων εκπληκτικά ανθεκτικό και ευπροσάρμοστο και που η κληρονομιά του έχει  επηρεάσει την ευρωπαϊκή ιστορία πολύ περισσότερο από όσο της αποδίδεται.  Είτε πρόκειται για τα ψηφιδωτά της Μονής Δαφνίου και την εντυπωσιακή Αγία Σοφία, τον πολυμαθέστατο και αιρετικό Μιχαήλ Ψελλό ή τους βαθύπλουτους αριστοκράτες του είτε για τη λέξη “βυζαντινισμός”, το Βυζάντιο μας καλεί να επανεξετάσουμε την ιστορία του΄΄,αντιγράφω από το οπισθόφυλλο του βιβλίου.

Ο Διονύσης Σταθακόπουλος καταφέρνει μέσα σε μόλις 370 περίπου σελίδες να μας δώσει μιά πλήρη εικόνα του Βυζαντίου σε όλα τα επίπεδα.  Γράφει απλά και κατανοητά και αυτό βοηθά τον αναγνώστη να ΄΄βυθιστεί΄΄  μέσα στην ιστορία απολαμβάνοντάς την. Και, κυρίως, οι απόψεις του συγγραφέα είναι λίγο πιό αιρετικές από αυτές που μας έμαθαν στο σχολείο.

Αξίζει τον κόπο να σημειώσουμε ότι “Η μικρή Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας” κυκλοφόρησε πρώτα στην Μεγάλη Βρετανία το 2014 και μεταφράστηκε στα ελληνικά το 2017.

Για το βιβλίο έγραψαν:

“Το να παρουσιάσει κανείς συνεκτικά και περιεκτικά τα κύρια γνωρίσματα, την εσωτερική δυναμική και τα καλλιτεχνικά επιτεύγματα του Βυζαντίου δεν είναι καθόλου εύκολο έργο. Ο Διονύσιος Σταθακόπουλος το πετυχαίνει με χαρακτηριστική άνεση”. Jonathan Shepard.

“Ο συγγραφέας είναι ένας άριστα καταρτισμένος και αξιόπιστος  ξεναγός στον κόσμο του Βυζαντίου”. Averil Cameron

“Ιδανικός και ευφυής οδηγός χιλίων και πλέον χρόνων κρίσιμης ιστορίας”. Bettany Hughes

Αξίζει τον κόπο να πούμε ότι “Η μικρή Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας” του Διονήση Σταθακόπουλου είναι ένα από τα τρία βιβλία που προτείνει  το  Σολώνειον Κέντρο Βιβλίου  γιά όσους θέλουν να μάθουν στις μέρες μας για την ιστορία του Βυζαντίου. Τα άλλα δύο είναι  το “Γιατί το Βυζάντιο”, της Ελένης Γλύκατζη Αρβελέρ και το “Η Ανάγνωση στο Βυζάντιο” του  Cavallo Guglielmo.