Φέτος θα μιλήσουμε για την πολυδιάστατη έννοια της θεατρικότητας όπως αυτή παρουσιάζεται τόσο στην σκηνή όσο και στους πίνακες ζωγραφικής ή τα έργα γλυπτικής. Επίσης θα αναλύσουμε κάποιες μυθικές παραστάσεις συνδέοντας την μουσική, τον λόγο και την εικόνα. Αρχής γενομένης από τους Όρνιθες του 1959 – 60 τον Κουν, τον Τσαρούχη, τον Χατζιδάκι, τη Ραλλού Μάνου ή τη Μ. Χορς.

Προσέξτε αυτά τα δύο έργα: Έρχονται από εντελώς διαφορετικούς κόσμους, εκφράζουν ένα αντίθετο, αισθητικό και κοινωνικό κοσμοείδωλο αλλά έχουν προέλθει από το ίδιο χέρι. Αυτό του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, του El Greco, του δικού μας πρώτου και αξεπέραστου, παγκόσμιου δημιουργού των νεότερων χρόνων.

Αριστερά η “Κοίμησις της Θεοτόκου”, σήμερα στην εκκλησία των Ψαριανών στη Σύρο, αναπαράγει αριστουργηματικά, γύρω στο 1560, τα βασικά, πλαστικά χαρακτηριστικά της παλαιολόγειας εικονογραφίας όπως κληροδοτήθηκαν στην Κρητική σχολή μετά την πτώση της Πόλης. Δηλαδή το σκήνωμα της Παναγίας στο κέντρο της εικόνας, τους Αποστόλους, τους εκ περάτων συγκεντρωμένους γύρω της, τον Χριστό που κρατάει ένα μικρό ομοίωμα της, την ψυχή την ίδια, και βέβαια τον ανοιχτό ουρανό που ετοιμάζεται να υποδεχθεί την Μετάσταση της Θεοτόκου. Τον γήινο και τον ουράνιο κόσμο ενώνει ένα χρυσό νέφος αγγέλων έτσι ώστε η μεταφυσική διάσταση του θέματος να υπηρετείται μ’ έναν τρόπο και τεχνικά και καλλιτεχνικά αξεπέραστο.

Σχεδόν τριάντα χρόνια αργότερα, όταν ο Greco εγκατέλειψε και την Κρήτη και την Ιταλία και βρέθηκε στο Τολέδο, φιλοτεχνεί το κορυφαίο του έργο που είναι η περίφημη “Ταφή του Κόμητα Οργκάθ”, μία ελαιογραφία ύψους τεσσάρων μέτρων που βρίσκεται στο νάρθηκα της εκκλησίας του Αγίου Θωμά. Το συνταρακτικό είναι πως και συνθετικά και θεματολογικά ο πίνακας υπηρετεί τους ίδιους, βασικούς τύπους αλλά και την ίδια μεταφυσική ατμόσφαιρα της νεανικής εικόνας την οποία είχε φιλοτεχνήσει στο Ηράκλειο της Κρήτης.

Δηλαδή και εδώ γύρω από τον νεκρό βρίσκονται συγκεντρωμένοι οι μελανοφορούντες φίλοι του, στο κέντρο της σύνθεσης ένας άγγελος κρατάει κομψά ένα ομοίωμα ανθρώπου σαν γκόλεμ, την ψυχή του κόμη, και στο επάνω μέρος κυριαρχούν ο ανοιχτός ουρανός και το Τρίμορφον. Ο Χριστός, η Παναγία και ο Πρόδρομος περιμένουν για να τιμήσουν τον αγιοποιημένο νεκρό. Καταπληκτικό!

Ούτως ή άλλως ο Γκρέκο παραμένει έως σήμερα ένα μετέωρο ανάμεσα στη Δύση και την Ανατολή, την Αναγέννηση και το μπαρόκ, το Βυζάντιο και τους νεότερους χρόνους και το μοντέρνο. Η επίδραση του δαιμόνιου Κρητικού στον επίσης τεράστιο δημιουργό Πικάσο είναι αναμφισβήτητη.