Μου είναι πολύ δύσκολο να μιλάω με συνθήματα.

Η ζωή είναι εξαιρετικά πολύπλοκη για να χωρέσει σε μερικά «ηρωικά» συνθήματα ή τσιτάτα.

Μεσούσης της δικτατορίας της 21ης Απριλίου 1967 ―γύρω στο 1970 – ‘72― είχα συνηθίσει να παίρνω 11άρια και 12άρια στην έκθεση με την επισήμανση από κάτω «Μην πολιτικολογείς». Από τον (αριστερό, όπως έμαθα αργότερα) φιλόλογο που είχαμε τότε καθηγητή. Δεν θα αναφέρω το όνομά του, δεν ζει πια, αλλά είχαμε μια ανομολόγητη αμοιβαία συμπάθεια που κράτησε και μετά το τέλος του (τότε) 6τάξιου Γυμνασίου.

Μεταξύ άλλων, του χρωστάω τη ουσιαστική γνωριμία μου και την αγάπη μου για τον Όμηρο και για τα αρχαία Ελληνικά.

Λίγο μετά την μεταπολίτευση του 1974, που έτυχε να συναντηθούμε, μου είχε πει για τους χαμηλούς βαθμούς στην έκθεση και το (πάγιο σχεδόν) «Μην πολιτικολογείς»:

«Τι ήθελες να κάνω; Εσύ ήσουν έτοιμος να “πάρεις τα άρματα”! Να με απολύσουν ήθελες; Εκτός από το ότι είχα οικογένεια να θρέψω, έκανα και μια δουλειά που μου άρεσε, που την αγαπούσα. Νομίζω ότι δεν έκανα λάθος. Όπως νομίζω κι ότι κι εσύ, καλά έκανες και έγραφες αυτά που έγραφες».

Αυτή ―περίπου― ήταν η εξήγησή του. Δεν την ονομάζω απολογία γιατί και τότε, στα γυμνασιακά χρόνια μου, τον δικαιολογούσα και δεν θεώρησα ποτέ ότι διέπραξε κάποιο «αδίκημα».

Τον κατανόησα απολύτως και δεν έπαψα να τον αγαπώ. Θυμήθηκα την επιμονή του, σε κάποια από τα μαθήματα στα αρχαία Ελληνικά, να προβάλλει την ελευθερία της σκέψης και της γνώμης και τη σημαντικότητα της συμμετοχής στα κοινά. Με τέτοιον τρόπο που ήταν σαν να αναιρούσε εκείνο το «Μην πολιτικολογείς», σαν να μας έκλεινε το μάτι συνένοχα, σαν να μας ανέλυε διαρκώς το «Γνώθι σαυτόν» και «Ελεύθερον το εύψυχον» με ένα ―εκ παραλλήλου― «Μην κοιτάτε εμένα…».

Τον σεβόμουν και τον σεβάστηκα εκ των υστέρων όπως και πολλούς άλλους που λύγισαν για να μην σπάσουν. Πιστεύω ότι δεν θυσίασε την ακεραιότητά του με την προσαρμογή του στα πολιτικά δεδομένα της εποχής εκείνης.

Δεν τον θεώρησα πρότυπο συμπεριφοράς απέναντι σ’ ένα τυραννικό καθεστώς.

Ήταν όμως ένα από τα πρόσωπα που με βοήθησαν να καταλάβω ότι αν αγαπώ κάτι πολύ ―και εκείνος ο καθηγητής μάς αγαπούσε, όσο και το μάθημα που μας έκανε― θα βρω τρόπο να το στηρίξω· ακόμα κι αν δείχνω ότι συμβιβάζομαι ή υποτάσσομαι στις ενάντιες υπέρτερες δυνάμεις.

Κι αυτό ήταν μάθημα ζωής, πολιτικής και διπλωματίας.

Όσο κι αν η «επίσημη» (διάβαζε: σχολική) Ελληνική Ιστορία αρέσκεται να προβάλλει αταλάντευτους ήρωες έχω τη γνώμη ότι οι Νίκες ήρθαν περισσότερες φορές με ευφυείς αναλύσεις της πραγματικότητας και προσαρμογή τής πολιτικής σε αυτές παρά με τη θυμώδη ορμή που προκαλεί το περί «δικαίου» συλλογικό ή ατομικό αίσθημα.

20 Ιανουαρίου 2019

Κωστής Μακρής

* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.  

The article expresses the views of the author

iPorta.gr