«Εύχομαι να ανακαλύψουν τα σημερινά παιδιά ότι Έλληνας δε γεννιέσαι, γίνεσαι»

( Χρήστος Γιανναράς, 1935 -2024)

«Εμπειρογνώμονα των ντόπιων ηθών» τον ονόμασε ο Κωστής Παπαγιώργης.  Δεν «δίδαξε» Φιλοσοφία : δίδασκε την «οντολογία της φιλοσοφικής σκέψης».

Η ορθοδοξία, ο σκοταδισμός, ο δεσποτισμός της πολιτικής και της φαυλοκρατίας, το πρόσωπο και το προσωπείο, η μεταφυσική του έρωτα και ο θάνατος, ήταν συνεχώς αλληλένδετες έννοιες στο επίκεντρο της σκέψης του.

Μεταπολεμικά, αρκετές γενιές που συμμετείχαν στα νεοελληνικά γράμματα διδάχθηκαν από τον Χρήστο Γιανναρά να βλέπουν στον καθρέφτη την μασκαράτα της νεοελληνικής κωμωδίας και την απόσταση της από τα ήθη της αρχαιοελληνικής γραμματείας.

Μας έβαλε μπροστά στην ανεστραμμένη πραγματικότητα του μετανεωτερικού δυτικού ορθολογισμού, της ποσοτικοποιημένης εκδοχής του εμπορευματικού πολιτισμού.

Στο βιβλίο του «ΤΟ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΚΑΙ ΤΟ ΦΑΝΤΑΣΙΩΔΕΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ» ένας Οικονομολόγος βλέπει ουσιαστικά το «άνοιγμα» στην επιστημολογία και φιλοσοφία της οικονομίας.

Και φυσικά δεν θα φύγουν από το μυαλό μας τα καταγγελτικά άρθρα και τα εμβριθή βιβλία του για την απόσταση πολιτικής – κοινωνίας, για την συνεχή διεύρυνση πραγματικού- συμβολικού.

Ήταν ανατόμος των νεοελληνικών ηθών, με βαθύ και επιστημονικό ψυχολογικό σκανάρισμα των σημαινόντων και των προσώπων πίσω από τις κουίντες της νεότερης και αρχαίας ιστορίας μας.

Έφυγε ένα από τα μεγαλύτερα μυαλά της σύγχρονης Ελλάδας, ένας σπουδαίος στοχαστής που όσο και αν διαφωνούσε κανείς μερικές φορές με την μελαγχολική του καταγγελτική γραφή για τα δρώμενα, τουλάχιστον η γραφή του καθοδηγούσε ώστε να αμφισβητεί το υποκείμενο την πραγματικότητα του «ψευδοορθολογισμού» : είτε μέσα από το πρίσμα της παράδοσης, είτε  της ορθοδοξίας, είτε της αρχαίας ή δυτικής φιλοσοφίας.

Και φυσικά μας μύησε στο να βλέπουμε κατάματα την κατάντια μας ως φυλή…