• Η προοπτική τέλους της πανδημίας και του μεγάλου συγκλονισμού των κοινωνιών διανοίγει μια άκρως σημαντική συζήτηση. Όσο θλιβερή κι αν είναι μια κρίση τόσο περισσότερο δεν σκέπτεσαι το πριν αλλά το μετά. Το πριν πέρασε. Το μετά δεν είναι ποτέ ίδιο. Η ανθρώπινη φύση πάντα άγεται  στη λησμοσύνη του δράματος. Είναι ο νόμος της λήθης. Προχωρά  ακάθεκτη προς τα μπρος. Είναι ο νόμος της προόδου. Στη θέση της οδύνης έρχεται πάντα η ώρα της αισιοδοξίας. Αρχικά της ξέφρενης. Ύστερα της μετρημένης. Μέχρι την επόμενη κρίση. Μέσα σε αυτούς τους  «νόμους»ζουν οι γενιές και περνούν σαν τις σκιές των τραίνων. Οι τυχερές και οι άτυχες γενιές. Κρίνοντας από τον 20 ο αιώνα εγώ ευτύχησα να ανήκω στις τυχερές γενιές και να εύχομαι στις επόμενες να είναι τυχερότερες, ακμαίες, δυναμικές.

• Δεν είναι νωρίς να το πούμε και να επανέλθουμε συν τω χρόνω… Από τον κορωνοϊό υπάρχει και θετικό κεκτημένο το οποίο πρέπει να το διακρίνουμε και να το αξιοποιήσουμε.

α) Το κεκτημένο της ετοιμότητας.
Το κακό έρχεται εκεί που δεν το περιμένεις. Σαν μαύρος κύκνος. Απρόσμενα τα πάντα μπορεί να έρθουν πάνω κάτω. Πρέπει να έχεις πόρους και μηχανισμούς για το απρόβλεπτο. Ιδιαίτερα σύστημα υγείας έτοιμο να ανταποκριθεί σε αυξημένη πίεση.Έτοιμα και δοκιμασμένα σχέδια ανάγκης.

β) Το κεκτημένο της αλληλεγγύης
Οι καταστάσεις αυτές δεν αντιμετωπίζονται αν δεν κυριαρχεί η αλληλεγγύη τόσο στη κρατική όσο και στην ιδιωτική δράση. Αλληλεγγύη δε δεν νοείται χωρίς πειθαρχία και κοινωνική δικαιοσύνη. Οι κρίσεις δεν χτυπούν το ίδιο όλους. Πρέπει να υπάρχει η ετοιμότητα θυσιών από όσους χτυπιούνται λιγότερο προς όφελος των θυμάτων και των άτυχων. Το κεκτημένο της αλληλεγγύης πρέπει να αποτελεί κοινή αξία των θεσμών και των πολιτικών δυνάμεων. Όλων ανεξαιρέτως. Αιτία αναστολής κάθε περιττής διχόνοιας.

γ) το κεκτημένο της επιστήμης
Οι λύσεις μπορούν να βρεθούν από την επιστήμη.Για να υπάρξει αυτή η δυνατότητα πρέπει να δοθεί στην επιστημονική κοινότητα άπλετος και αποφασιστικός χώρος.Να μην ανακαλύπτουμε την επιστήμη όταν φτάνουμε στα όρια.Να την έχουμε στο πλευρό μας καιρό πριν προληπτικά.Να μάθουμε να την ακούμε και όχι ότι κατεβάζει η κούτρα του κάθε μαθητευόμενου μάγου της πολιτικής.

δ) Το κεκτημένο της διεθνούς συνεργασίας.
Τα πανανθρώπινα προβλήματα απαιτούν δομές διεθνούς συνεργασίας. Αν το παγκόσμιο χωριό δεν τις δημιουργήσει απειλούνται όλοι. Η συνειδητότητα αυτή δείχνει να  εξ υφαίνεται. Αχνά αλλά διακριτά. Και ίσως επιδράσει στην περαιτέρω συνειδητότητα της ματαιότητας των πολέμων και των τρελών δαπανών σε όπλα και οπλικά συστήματα.

ε)το κεκτημένο της τεχνολογίας.
Η ανθρώπινη επαφή είναι αναντικατάστατη. Όμως η τεχνολογία αναπληρώνει αλλά και εμπλουτίζει. Πράγματα που δεν μπορούσαμε ούτε να τα σκεφτούμε είναι τώρα εφικτά. Όπως η τηλεκπαίδευση που μπορεί να λειτουργεί συμπληρωματικά όχι μόνο για τους μαθητές αλλά και κάθε πολίτη. Να φτάνει η παιδεία στο τελευταίο χωριό σε κάθε σπίτι. Η τηλεϊατρική να σπεύδει όπου υπάρχει ανάγκη. Η επαφή να μπορεί να γίνεται χωρίς το εμπόδιο της απόστασης ανοίγοντας μια νέα πύλη ελευθερίας. Με την ευκαιρία χτες ο εγγονός μου Πάνος με έμαθε με το μάθημα του από την οθόνη να μετατρέπω καταχρηστικά κλάσματα σε μεικτούς αριθμούς. Το απόλαυσα. Μάθημα Ε’ Δημοτικού και στην αρχή δυσκολεύτηκα.

• Το κεκτημένο της εκτίμησης των όσων έχουμε
Πρέπει να απολαμβάνουμε και να τιμούμε όσα έχουμε. Γιατί τίποτα, απολύτως τίποτα δεν είναι δεδομένο.

• Ουδέν κακόν αμιγές καλού.