* Ο Γιάννης Πανούσης είναι Καθηγητής Εγκληματολογίας του Παν/μιου Αθηνών

Δεν είμαι ειδικός για να παρουσιάσω ένα τόσο πολυεπίπεδο μυθιστόρημα, όπως Η ΟΔΟΣ ΟΦΘΑΛΜΙΑΤΡΕΙΟΥ, με κεντρικό πρόσωπο [αλλά όχι ‘ήρωα’] τον ποιητή και πεζογράφο της νέας Αθηναϊκής Σχολής Κώστα Κρυστάλλη [1868-1894]. Έτσι θα επιχειρήσω μία προσέγγιση με το μάτι ενός απλού αναγνώστη.

1. Ο Κ. Κρυστάλλης ασχολήθηκε με λαογραφικό υλικό, ήθη, έθιμα, παραδόσεις καθώς και με τα δημοτικά τραγούδια, ενώ είχε χαρακτηρισθεί –από το πεζογραφικό του έργο- ως ‘’ποιητής του βουνού και της στάνης’’ .Έγραφε στη δημοτική γλώσσα, με απλότητα και λαϊκότητα. Κατά τον Αυδίκο ‘’ο Κ. Κρυστάλλης ήταν ο τραγουδιστής της νοσταλγίας των ελλήνων της περιφέρειας και ο Σταυραετός έγινε η ψυχή τους’’ [σελ.73].

2. Με καμβά τη μυθοπλασία της ζωής του Κρυστάλλη και του Κρύστ Σούλτις, ο Αυδίκος δημιουργεί ένα αλληγορικό, συμβολικό, ιστορικό, λαογραφικό, ίσως και εθνικό, ψηφιδωτό, στα όρια των παραβολών. Μικτές διηγήσεις, διαλογικές αφηγήσεις, με αλληλοδιαδοχή πρώτου και τρίτου προσώπου, εξιστόρηση παρελθόντων γεγονότων και καταστάσεων, με έντεχνη διαπλοκή ιστορικού,αφηγηματικού και ολίγον ‘μυθικού’ χρόνου. Εικόνες, συναισθήματα και ιδέες ανοίγουν ένα μυστικό επικοινωνιακό μονοπάτι, από το οποίο περνάνε όχι μόνο τα εξωτερικά συμβάντα αλλά και ο εσωτερικός κόσμος του ίδιου του συγγραφέα. Ο πολυτάραχος βίος των ηρώων του βιβλίου επιτρέπουν συνειρμούς που αναφέρονται στον παρόντα χρόνο, όπου οι προσωπικές αξίες και τα προσωπικά νοήματα προέχουν και δίνουν ηθικό περιεχόμενο στο κείμενο.

3. Μέσα από ένα είδος [φροϋδικής] μεταβίβασης και αντιμεταβίβασης ή και μέσω μίας προβολικής ταύτισης, η ζωή του Κρυστάλλη και ο λόγος του Αυδίκου λειτουργούν ως κοινωνική συνείδηση. Το μυθιστόρημα μοιάζει σαν ένα μεγάλο ποτάμι, από το οποίο ξεκινούν και στο οποίο καταλήγουν μικροί παραπόταμοι. Η μεγάλη Ιστορία συναντάει τις μικρές ιστορίες των απλών ανθρώπων.

4. Είναι γνωστό ότι η Λογοτεχνία βοηθάει τον ιστορικό να συλλάβει το βαθύτερο νόημα των κοινωνικών στάσεων και, χωρίς να δημιουργεί δική της γεγονοτολογία, φωτίζει πρόσωπα κι ερμηνεύει πάθη. Το μυθοπλαστικό συγχωνεύεται και συνυπάρχει με το πραγματικό εάν κι εφόσον ο συγγραφέας μπορεί να προκαλέσει ‘μία δραματική ψευδαίσθηση’, προβάλλοντας την εσωτερική πάλη της ψυχής των[συχνά διπολικών] ηρώων και την τραγικότητα πολλών αποφάσεων ζωής ή θανάτου.

5. Η αφηγηματική τέχνη του Αυδίκου δεν εξαντλείται σε περιγραφές και συνδυασμούς γλωσσικών στοιχείων. Προχωράει και στη διατύπωση προσωπικών φιλοσοφικών θεωρήσεων [π.χ ‘’Οι εποχές μπερδεύονται. Το ίδιο και οι άνθρωποι’’ (σ.39)-‘’Το παρελθόν οι άνθρωποι άλλοτε το πυροβολούν κι άλλοτε το αποθεώνουν’’ (σ.44)-‘’Ο θρόνος της μνήμης είναι στο βασίλειο της κληρονομιάς των νεκρών’’ (σ.62}.

6. Επειδή η σχέση μας με το παρελθόν είναι συνήθως αμφίσημη: άλλοι το προσπερνούν αδιάφορα κι άλλοι το ‘εκμεταλλεύονται’, ο συγγραφέας Αυδίκος δανείζεται τη ζωή του Κρυστάλλη για να βγάλει στο φως τις αγωνίες της δικής μας γενιάς και μέσα από τη μουσικότητα και την καθαρότητα του λόγου του να θέσει τις προϋποθέσεις διάπλασης μιάς άλλης εθνικής και κοινωνικής συνείδησης του σημερινού Έλληνα.

Γι’ αυτό και όλοι οι ανησυχούντες για την κατάσταση της χώρας ενεργοί πολίτες οφείλουν να διαβούν την ΟΔΟ ΟΦΘΑΛΜΙΑΤΡΕΙΟΥ του Ευάγγελου Αυδίκου.

Πηγή: vakxikon.gr

* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.

The article expresses the views of the author

iPorta.gr