Ο Ηλίας Καραβόλιας είναι Οικονομολόγος  με ειδίκευση Γενικής Θεωρίας και Οικονομικής Πολιτικής. Κατέχει Master of Arts από το European Institute of Philosophical  Anthropology

«Χάσαμε την πολυτέλεια να επικεντρωνόμαστε(…) Το μέλλον δεν έχει πάντα πρόοδο. Καμία φορά έχει και αναδίπλωση. Εμείς τύχαμε πάνω στην αναδίπλωση» (Ολγα Στέφου, σ.32, Εποχή 22/1).

« Τα πάντα κινούνται στους συστημικούς ρυθμούς, σαν μια τάξη παγιωμένη που η ρουτίνα της δίνει τον τόνο στην ατομική και συλλογική ζωή. Η πανδημία μοιάζει να ήρθε σαν επιστέγασμα μιας μακρόχρονης μόλυνσης στο πνεύμα και τις προσλαμβάνουσες» ( Νίκος Σταθόπουλος, σ.19, Δρόμος  22/1). 

Δύσκολοι όροι, ίσως δύσπεπτα νοήματα και σημαίνοντα που (από)κωδικοποιούν την αναζήτηση διεξόδου από την ψυχική κόπωση των δυο τελευταίων ετών. Κουραστήκαμε να προστατεύουμε τους εαυτούς μας χωρίς ταυτόχρονα να συνειδητοποιούμε ότι με αυτό τον τρόπο ουσιαστικά «αυτοπροστατεύεται» το παγιωμένο κοινωνικό-οικονομικό σύστημα. Αλλά ας μην φύγουμε από τα απλά, αυτά που αφορούν το άτομο και τον ψυχισμό.

Η πανδημία, παρά την ορατή προοπτική επαναφοράς στην κανονικότητα, επιτάχυνε την δόμηση του νέου ανθρωπότυπου. Το κάθε υποκείμενο δεν νιώθει πλέον απόλυτα οτι είναι «μέσα» στην ατομική ιστορική του τροχιά, αλλά ότι είναι «κομμάτι» και στατιστική «μονάδα» της αλυσίδας των γεγονότων. Το νιώθουμε όλοι : γίναμε παθητικοί καταναλωτές της ιστορίας και του χρόνου που κύλησε ασυνείδητα και γρήγορα, εν μέσω περιορισμών και φόβου.

Ειδικά οι νέοι θα αργήσουν να συνειδητοποιήσουν οτι σε τόσο συμπυκνωμένο ιστορικά χρόνο ασκήθηκε μια παγκόσμια κοινωνική μηχανική ρύθμισης της βιοεπιθυμίας.

Πολλοί μιλάνε για ριζική μετάλλαξη του ανθρώπου. Φρονώ ότι είναι υπερβολικό να ενταφιάζουμε από τώρα όλες τις νοητικές δυνατότητες του ανθρώπινου όντος. Η ψηφιακή συνθήκη επιταχύνει σίγουρα την αλλοτρίωση αλλά ταυτόχρονα διανοίγει νέους ορίζοντες αναβάθμισης του εαυτού και της κοινωνίας.

Δεν πρέπει να φοβόμαστε, δεν πρέπει και να μην ανησυχούμε. Είμαστε δέσμιοι της εποχής που παράγει πρόοδο αλλά και αβεβαιότητα μαζί. Το μόνο σίγουρο είναι ότι οι φιλοσοφικοί και πολιτισμικοί όροι της μετάλλαξης του βίου πρέπει να επανακαθοριστούν ατομικά και συλλογικά. Αλλά δυστυχώς πάσχουμε όμως ως υποκείμενα σε αυτό το «συλλογικά». Γιατί ενώ πλάθεται ο ανθρωπότυπος της απόλυτης ιδιωτικής πρωτοβουλίας- ευθύνης – ασφάλειας- επιβίωσης, εθελοτυφλούμε και αποκοβόμαστε από την συστημική μεγάλη εικόνα.

«Η αβεβαιότητα, η πρόσληψη του Άλλου ως απειλή, ουσιαστικά σχεδιάζει και χτίζει τον φασισμό. Είναι δομικό, όχι επιδερμικό φαινόμενο. Δεν είναι ακριβώς ιδεολογική μορφή, είναι αντιδραστική πύκνωση(….)Σαν να κρυσταλλώνεται, να συμπυκνώνεται ο κοινωνικός ανταγωνισμός. Ενώ ο αντι-νεοφιλελευθερισμός επιβεβαιώνεται, εντούτοις διευρύνει την επιρροή του στην κοινωνία» ( Δ. Σεβαστάκης).

Αυτή η νοηματοδότηση περιγράφει εύστοχα την άλυτη υποκειμενική και κοινωνική εξίσωση της εποχής. Πρόκειται για καθαρά πολιτικό και πολιτισμικό δίλημμα (που δεν το επεξεργάζεται δυστυχώς καμία ιδεολογία και καμία κομματική συσσωμάτωση).

Ναι, η Πολιτική είναι η απάντηση στην ρύθμιση του ατομικού μας ρολογιού με το ρολόι της ιστορίας. Κάθε πληκτρολόγηση και κάθε κλικάρισμα στα δίκτυα είναι ασυνείδητη πολιτική πράξη (σχεδόν παρόμοια με την ιδεολογική προτίμηση και την ψήφο). Μένει να κατανοήσουμε ότι ένα προαναγγέλλομενο από τον Φουκώ συγκεκριμένο είδος Πολιτικής, η «βιοπολιτική», συνάντησε σήμερα το ιδεολογικό πρόσημο του Νεοφιλελευθερισμού, με την απόλυτη επικράτηση της εκδοχής περί ατομικής ευθύνης ( δηλαδή : εσύ ευθύνεσαι πλέον αποκλειστικά για την υγεία, την εργασία, το εισόδημα, την ζωή σου).

Το παράδοξο είναι ότι το Κράτος ως φορέας ευθύνης και ρύθμισης της ατομικής και συλλογικής ζωής, απωθείται και εξασθενεί στο συλλογικό ασυνείδητο καθώς ταυτόχρονα παρεμβαίνει και στηρίζει άτομα και κοινωνίες. Ιδού το αθέατο έργο της νέας κανονικότητας : αναγκαίος παρεμβατισμός(βλ. δημόσια υγειονομική και οικονομική στήριξη) και ταυτόχρονα, πλήρης ιδιωτικοποίηση του βίου. Ο νέος ανθρωπότυπος θα ζει με την μόνιμη αυτή «κατάσταση σύγχυσης» της πολιτικής και κοινωνικής πραγματικότητας.

Αλλάζουν προς το άγνωστο  οι μηχανισμοί και οι διαδικασίες υποκειμενικοποίησης και κοινωνικοποίησης του ανθρώπου. Κυρίως λόγω της βίαιης προσαρμογής του στην ψηφιακή συνθήκη ζωής, θα βλέπει, θα σκέφτεται και θα πράττει διαφορετικά πλέον. Άλλωστε είναι σχεδόν δεδομένο το νεοκαπιταλιστικό ασυνείδητο, όσο δύσκολα και αν ερμηνεύεται από τον καθένα  : « Η καθολική εξουσία του εμπορεύματος και η τεχνο-λόγιο-κεντρική αναδιάρθρωση της ταξικής κυριαρχίας, συντάσσουν μια ρυθμιστική δυναμική καθημερινής αναπαραγωγής του συστήματος, η οποία ταυτίζει στο φαντασιακό, σε όλη του την διαβάθμιση, το «βλέπειν» το «σκέπτεσθαι» και το «πράττειν» ( Ν. Σταθόπουλος, ο.π.)