Ο Πάνος Καπώνης* είναι Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω, τ. Επ. Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πατρών (Φαρμακευτική), ποιητής, συγγραφέας και κριτικός λογοτεχνίας  Έχει συγγράψει οκτώ πανεπιστημιακά συγγράμματα φαρμακευτικού δικαίου.Λογοτεχνική ιστoσελίδα : http://logos.caponis.gr.

ΕΞ ΕΠΑΦΗΣ [Π38]

Αφετηρίες μνήμης

«εκεί όπου η ζωή εντοιχίζεται, η νόηση ανοίγει μια   διέξοδο. ...»,

Προύστ «Gilles Deleuze, «Proust et les signes», PUF., Paris, 1976

Η γραφή είναι ίσως ο ιδεωδέστερος τρόπος να διασωθούν οι πτυχές της μνήμης [Βλ. πανεπιστημιακό σύγγραμμα «Πρόσωπα στην Ομίχλη», εκδόσεις Απόπειρα 2012].Έτσι, μέσα από τον γραπτό Λόγο, η μνήμη μπορεί να αποτελέσει την «αφετηρία» για την ανάδειξη ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της κοινωνικής ή πολιτικής ζωής ενός τόπου ή ακόμη και την ρέουσα καταγραφή των γεγονότων μιας συγκεκριμένης χρονικής περιόδου.

Σε μια εποχή λοιπόν, όπως η τρέχουσα, έντονων και σκληρών γεγονότων και καταστάσεων μιας απαξιωτικής κοινωνίας και ευτελισμού κάθε είδους Αξιών, η χάραξη της μνήμης, θα λειτουργήσει ίσως, πέρα από μια χαλκευμένη «επίσημη» ιστορία, ως πνευματική αντίσταση στη άγνοια και αδιαφορία του μετανεωτερικού ανθρώπου, τόσο σε εθνικό, όσο και σε παγκόσμιο πεδίο.       

Ακόμη, η τρέχουσα καταγραφή της μνήμης μιας άλλης ιστορίας, πέραν δηλαδή της «επισήμως» καταγεγραμμένης, θα προσδώσει ίσως, μια πνευματική όαση για τις επερχόμενες γενεές, προβάλλοντας τους μαγικούς δεσμούς, μεταξύ γραφής και μνήμης, ανεξάρτητα με τον εκφραστικό τρόπο των συγγραφέων της. Και ναι μεν ο τίτλος «Αφετηρίες Μνήμης» σε πρώτη ανάγνωση φαίνεται αντιφατικός, πλην όμως επέχει θέση συμβολισμού, με διττό τρόπο : Σημαίνει το ξεκίνημα, όπως έγραψε ο Παντελής Μπουκάλας στην Καθημερινή (25.11.2008), τόσο προς τα πίσω για τα γεγονότα που ξαναθυμόμαστε, όσο και προς το παρόν, όπου τα γεγονότα δεν έχουν γίνει ακόμη ιστορία, αλλά που, σηματοδοτούν πολλά και ποικίλα μηνύματα.

Σήμερα, στους τωρινούς ζοφερούς καιρούς που ζούμε, η κάθε ατομική περίπτωση γίνεται συλλογική, με την έννοια ότι απεικονίζει μια δεδομένη εποχή και τις καταστάσεις της, τόσο σε κοινωνικό πεδίο (αρχές, συμπεριφορές, επιβολή νέων νοοτροπιών, εισαγωγή στην κοινωνία αρνητικών προτύπων κλ.), όσο και στο πολιτικό πεδίο (άρνηση παραδοσιακών ιδεών όπως της πατρίδας, της σημαίας, των συμβόλων του έθνους, εναγκαλισμός ξένων (ισλαμικών) τρόπων ζωής και συμπεριφορών, αλλοίωση της παιδείας, ευτελισμός της γλώσσας, κυριάρχηση της εικόνας μέσω των ΜΜΕ κλ).       

Ο ατομικός χαρακτήρας ενός παρατηρητή μιας έγγραφης άμεσης μνήμης μέσα στα τωρινά κοινωνικά και πολιτικά πλαίσια, προσλαμβάνει με το πέρασμα του χρόνου συλλογική διάσταση, ιδιαίτερα της κοινωνικής φθοράς που σηματοδοτείται από υβριστικές και εγκληματικές συμπεριφορές.

Δεν ξέρω, ίσως η δική μου μνημονιακή «ενδοχώρα» να συντίθεται από την αναγνώριση του παρελθόντος ως διδαχή, δηλαδή ως αποφυγή παραπλήσιων δυσμενών καταστάσεων. Εξ άλλου, ανάκληση της μνήμης σημαίνει, αναγνώριση σε κάτι που, νοηματικά είχε χαραχτεί μέσα στον κάθε έναν και, που, με την επανα-προβολή του θα πρέπει – αυτό είναι το σημαίνον – να βελτιώνει ηθικά, πολιτιστικά, πνευματικά και κοινωνικά, αλλά και πολιτικά ακόμη την ζωή μας και περαιτέρω την κοινωνική μας συνείδηση. Όμως δεν φτάνει, μνημονιακές παραστάσεις από τραγικές εικόνες ενός εμφυλίου ή ενός σήμερα πολέμου, όπως της Ουκρανίας, να προβάλλονται και αντιπαρατίθενται με την συλλογική κοινωνική και οικονομική ευημερία στις χώρες της Δύσεως, αλλά να λαμβάνουν σε αυτήν την προβολή και τις σημερινές πολλαπλές σκηνές κοινωνικής και πολιτικής βίας, τις ιδεολογικές αντιπαραθέσεις που οδηγούν σε θανάσιμες συγκρούσεις – όπως καθημερινά γινόμαστε ακούσιοι μάρτυρες – κυρίως δε, που, από-προσανατολίζουν την συλλογική συνείδηση από την ωρίμανση μιας δημοκρατικής πολιτικής.

Θα πρέπει τέλος η μνήμη, να μην αντανακλά μόνον γκρίζες εικόνες, αλλά θα πρέπει να προβάλλει και πίνακες με λαμπερές φωτεινές αναμνήσεις, ευτυχισμένων παιδικών χρόνων, κοινωνικών χαρούμενων εκδηλώσεων, ειρήνης και δημοκρατικής συνοχής και όχι διχαστικών προτύπων. Αυτές λοιπόν οι φωτεινές αντανακλάσεις της μνήμης, ενισχύουν στο σκοτεινό σήμερα, την φωτεινή πλευρά της ζωής, πάνω από τις καθημερινές σκοτούρες και δυσκολίες, ώστε σε μια κοινή προσπάθεια, να καλυτερεύσουμε τόσο το «εγώ», όσο και το «εμείς» προς την κατεύθυνση της αγάπης.

Αγάπης για τον εαυτό μας, τον τόπο μας, τους συνανθρώπους μας, την δημοκρατία και την ίδια μας την ζωή.                

ΠΑΝΟΣ ΚΑΠΩΝΗΣ