Ο Μάνος Στεφανίδης είναι Ιστορικός Τέχνης και Ομότιμος Καθηγητής του ΕΚΠΑ. Διαβάστε τα άρθρα του Μάνου Στεφανίδη ΕΔΩ

Από παλιότερη συνάντηση στον Καπετάν Μιχάλη και τους εθιμικούς τσακωμούς της, ιδού μερικά ακόμα στοιχεία – επιχειρήματα:

Συχνά διαφωνώ με τον μουσικοσυνθέτη Χάρη Βρόντο ως προς το εξής : Έχει υπάρξει ο Αλέκος Φασιανός εξπρεσιονιστής; Έχει ο εξπρεσιονισμός μια σαφή, ιστορικά προσδιορισμένη τεχνοτροπία ή μπορεί να μεταβάλλεται ανάλογα το χώρο ή την εποχή; Εγώ επέμενα, συνεπικουρούμενος από τον Πάρι Τσεβά, ότι ο Φασιανός ήταν και παρέμεινε ως το τέλος της ζωής του εξπρεσιονιστής – έστω ενός προσωπικού, στρογγυλεμένου στυλ – ενώ ο Βρόντος άστραφτε και βροντούσε διαφωνώντας.

Αποδέχομαι ασφαλώς ότι τις τελευταίες δεκαετίες το ύφος του Φασιανού, σταθερά αναγνωρίσιμο ούτως ή άλλως, δεν έχει την ένταση ή τη δραματικότητα των νεανικών του έργων έχοντας καταστεί πιο διακοσμητικό, σχηματοποιημένο ή επίπεδο. Παραμένει ωστόσο εξπρεσιονιστικό όσο και προσωπικό. Παρά την τεράστια παραγωγή και την αναπόφευκτη τυποποίηση – ευκολία. Ή ακόμα και το ξεθύμασμα που επιφέρουν η αναγνώριση και η εμπορικότητα.

Ο Φασιανός όταν πρωτοπαρουσιάστηκε στην γκαλερί Ζυγός, έκανε μεγάλη αίσθηση με το πρωτόγονο, άμεσο ύφος του και την απόρριψη του οποιουδήποτε ακαδημαϊσμού. Ήταν τότε που ο Ανδρέας Εμπειρίκος τού αφιέρωσε το ποίημα Ράγκα Παράγκα προσφωνώντας τον μάλιστα “Αλέξη” και ο, ούτως ή άλλως, φιλότεχνος Νίκος Καρούζος έγραφε για αυτόν θερμές κριτικές.

Η γραφή του Φασιανού προσέγγιζε ασφαλώς τις ανάλογες του Διαμαντή Διαμαντοπούλου, του Γιάννη Τσαρούχη, του Γιώργου Μαυροΐδη με ευθεία αναφορά στην αττική αγγειογραφία αλλά και το Θέατρο Σκιών. Καλλιτεχνική έκφραση που ήταν και η μορφολογική εμμονή της γενιάς του Τριάντα. Τόσο των διανοουμένων όσο και των καλλιτεχνών.

Συμπέρασμα: Πρόκειται εδώ για την ιθαγενή εκδοχή του γερμανικού, πρωτίστως, εξπρεσιονισμού τον οποίο συναντάμε από τον Κόντογλου ως τον Κάρολο Κουν και θα την ονόμαζα “λαϊκό εξπρεσιονισμό”. Δηλαδή σύζευξη της εξπρεσιονιστικής, υπαρξιακής έντασης με την εγχώρια, λαϊκή παράδοση, την αμεσότητα και την χρωματική της δύναμη.

Ο Φασιανός επιπλέον εισάγει αυτήν την έντεχνη παιδικότητα αλλά και την τόλμη στις χρωματικές αντιπαραθέσεις, στοιχεία που τον καθιστούν – παρά τα διάφορα σκαμπανεβάσματα της σταδιοδρομίας του – πολύ σημαντικό ζωγράφο, από τους σημαντικότερους του τόπου (όπως εξάλλου και τον Θεοφυλακτόπουλο).

Το συγκεκριμένο έργο εκτέθηκε το 1967 στην γκαλερί Facchetti και είναι χαρακτηριστικό της naïveté που καλλιεργεί μεθοδικά ο καλλιτέχνης. προσέξτε για παράδειγμα στην άκρη αριστερά υπάρχει ένα πιάτο και από κάτω η επιγραφή φακές (το ιδιότυπο χιούμορ του Αλέκου: φακές – Φακέτι)! Ως συμπλήρωμα των απόψεών μου παρουσιάζω ένα έργο του Γιάννη Γαΐτη από τη σειρά Μικρόκοσμος επίσης εκτεθειμένο στο Παρίσι και φιλοτεχνημένο το 1963. Η εξπρεσιονιστική διάθεση εδώ συνταιριάζει απόλυτα με την γενικότερη τάση του informel που κυριαρχεί εκείνη την περίοδο στην κεντρική Ευρώπη.

ΥΓ. Στο φίλο μου τον Χάρη έταξα να ανεβάσω έναν δυσεύρετο πίνακα που ψάρεψα από μία παλιά δημοπρασία των Christie’s στην Αθήνα, πριν πολλά χρόνια. Πρόκειται για την προσωπογραφία του αγαπημένου του και αγαπημένου μου Νίκου Σκαλκώτα που φιλοτέχνησε το 1927 ο ξεχασμένος σήμερα ζωγράφος Σπυρίδων Βανδώρος (1882 – 1940) με τον τίτλο “Σκαλκώτας, ο βιολιστής”. Η ανάρτηση αφιερώνεται στη μνήμη του γιού του Σκαλκώτα που έφυγε αιφνίδια πριν από λίγες μέρες. Όπως μπορείτε να διαπιστώσετε, ο Σκαλκώτας που χάθηκε επίσης αδόκητα το 1949, υπήρξε ένας πάρα πολύ ωραίος άντρας.

Σημ. Η μουσική είναι, ίσως, η κορυφαία των τεχνών γιατί εκφράζει συγχρόνως και την απόλυτη αφαίρεση και τον απόλυτο ρεαλισμό.