Ελπίδα Νούσα

Υπήρξε ο καλύτερος σκακιστής της εποχής του!
Μάλιστα μια σκακιστική κίνηση έχει και το όνομα του: “ΦΙΛΙΝΤΟΡ”!

Λέγεται πως ο Φρανσουά-Αντρέ Ντανικάν Φιλιντόρ αγάπησε το σκάκι, όταν μικρό αγόρι και χορωδός στην Αυλή του Λουδοβίκου έβλεπε τους μουσικούς και τραγουδιστές της Αυλής ενόσω περίμεναν τον βασιλιά να παίζουν σκάκι για να περάσει η ώρα…

Θεωρούσε πως τα σκακιστικά πιόνια έχουν ψυχή.
Από τα σπουδαιότερα εγχειρίδια για σκακιστές είναι  το βιβλίο του: “Ανάλυση του παιχνιδιού του σκακιού”, στο οποίο ο Φιλιντόρ μελέτησε διάφορα ανοίγματα παρτίδας… Από τα σημαντικότερα συμπεράσματα στα οποία κατέληξε είναι ότι δεν θα πρέπει ο σκακιστής να θυσιάζει τα πιόνια, αλλά να επιδιώκει να δημιουργεί ένα ισχυρό κέντρο με αλυσίδες πιονιών που θα παρέχουν προστασία στα κομμάτια,  ώστε εκείνα να οργανωθούν για την επίθεση…

Ο ανήσυχος φιλόσοφος Ντενί Ντιντερό τον αποκαλούσε: “Φιλιντόρ, ο πανέξυπνος”, χαρακτηρισμό που τον αναφέρει και στο βιβλίο του:  “Ο ανιψιός του Ραμώ”.
Ο συγγραφέας στήνει την ιστορία του να διαδραματίζεται στο περίφημο καφενείο της Ρεζάνς, το οποίο ήταν το σκακιστικό κέντρο της Ευρώπης τον 18ο αιώνα, όπου μαζεύονταν οι καλύτεροι παίκτες του κόσμου για να παίξουν σκάκι.

Γράφει ο Ντιντερό:

“Αν ο καιρός παραείναι κρύος ή βροχερός, χώνομαι στο καφενείο της Ρεζάνς και διασκεδάζω κοιτάζοντας αυτούς που παίζουν σκάκι. Το Παρίσι το μόνο μέρος στον κόσμο και το καφενείο της Ρεζάνς το μόνο μέρος στο Παρίσι που παίζεται το καλύτερο σκάκι. Εκεί ακριβώς, στου Ρεύ, πάνε και ρίχνονται στο παιχνίδι ο Λεγκάλ με τη βαθιά σκέψη, ο πανέξυπνος Φιλιντόρ και ο Μαγιό ο αχτύπητος…”

(Ντενί Ντιντερό: “Ο ανιψιός του Ραμώ”, μτφ: Σ. Τσακίρη, εκδ.Καστανιώτη, σελ. 21)

Ο Ντιντερό στήνει έναν ευφυέστατο διάλογο πάνω στην ηθική, τις κοινωνικές αντιλήψεις, το χρήμα, την τέχνη της μουσικής και άλλα θέματα…Ο σκακιστής και μουσικός Φιλιντόρ είναι ο “επιδέξιος και ευφυής”, ένας ήρωας στον οποίο ζωντανεύει το πάθος για αλήθεια και  ομορφιά, για τάξη και αρμονία…

Όμως τι δουλειά έχει η προτομή του να φιγουράρει στην πρόσοψη της Όπερας Garnier ανάμεσα σε Μπετόβεν, Μότσαρτ, Βέρντι, Μπελίνι, Ροσσίνι και άλλους συνθέτες;

Μα, φίλοι μου, ο Φιλιντόρ, βλέπετε εκτός από κορυφαίος σκακιστής ήταν και κορυφαίος της Γαλλικής όπερας!
Άρτια εκπαιδευμένος μουσικά, ήταν το τελευταίο μέλος μιας μεγάλης και εξέχουσας μουσικής οικογένειας, καθώς ο πατέρας του Philidor l’aine ήταν συνθέτης και υπεύθυνος μουσικής βιβλιοθήκης, και ο αδελφός του Anne Philidor συνθέτης και διευθυντής εκκλησιαστικών χορωδιών.

Ο Αντρέ Φιλιντόρ πήρε τα πρώτα του μαθήματα μουσικής από τον διάσημο Αντρέ Καμπρά και οι προτομές τους στέκονται δίπλα-δίπλα στην πρόσοψη της μεγαλοπρεπούς Παρισινής Όπερας.

Στην εποχή του, ο Φιλιντόρ υπήρξε από τους κορυφαίους συνθέτες όπερας στη Γαλλία και συνέθεσε περίπου είκοσι όπερες -μπούφα, με γνωστότερη την: “Σάντσο Πάντσα”, εμπνευσμένη από το μυθιστόρημα του Θερβάντες: “Δον Κιχώτης”, αλλά και μοτέτα, κοσμικές καντάτες και έργα μουσικής δωματίου…

Απολαμβάνουμε αποσπάσματα από τα κουαρτέτα του για φλάουτο ή όμποε, δύο βιολιά, και κοντίνουο που γράφτηκαν στα τέλη της δεκαετίας 1730 με πρότυπο τα κουαρτέτα του Τέλεμαν. Μελωδίες ανάλαφρου ύφους κι ελκυστικότατες, που μάς μεταφέρουν τη μουσική ατμόσφαιρα της Γαλλικής Αυλής.

Τελικά, ο γεννημένος σαν σήμερα 7 Σεπτέμβρη του 1726, Φιλιντόρ, αποδεικνύει πως σκάκι και μουσική ταυτίζονται, μια και τα δυο καλλιεργούν βασικές αξίες , όπως αποφασιστικότητα, επιμέλεια, τάξη, οργάνωση και αρμονία σκέψης για να έχεις το επιθυμητό αποτέλεσμα…

Δεν συμφωνείτε;

F. Α. Philidor: Six Parisian Quartets: