Το γκρίζο μηχανογραφικό της ζωής μας και ο χρωματιστός χαμαιλέων

Καθώς σε λίγες μέρες άλλες 100.000 οικογένειες μπαίνουν στην αγωνία των Πανελλήνιων εξετάσεων, είναι θλιβερό ότι κάθε χρόνο λιγότερα από 3% των παιδιών στην Ελλάδα έχουν την ευκαιρία να πάρουν μια ολοκληρωμένη υπηρεσία Επαγγελματικού Προσανατολισμού.

Είναι αρκετά χρόνια τώρα, που ο μέσος γονιός δεν έχει πια τη δυνατότητα να καθοδηγήσει σωστά μια απόφαση για την κατεύθυνση σπουδών του παιδιού του, γιατί τα δεδομένα της εργασίας αλλάζουν δραματικά. Καθώς η τεχνολογία τρέχει και η παγκοσμιοποίηση καταργεί τα σύνορα, ενώ η ελληνική οικονομία καταρρέει, οι παλιές καλές και  ‘σίγουρες’ επιλογές σπουδών και επαγγέλματος εξαφανίζονται. Για παράδειγμα, οι ειδικοί προβλέπουν ότι το 90% της δουλειάς των δικηγόρων παγκοσμίως, σύντομα θα γίνεται από την τεχνητή νοημοσύνη. Ήδη, τα μηχανήματα κάνουν ακριβέστερες διαγνώσεις και ασφαλέστερες εγχειρίσεις από τους γιατρούς. Οι διεθνείς οργανισμοί προβλέπουν ότι στα επόμενα 15 χρόνια, στην Ελλάδα θα χαθεί το 60% των σημερινών θέσεων εργασίας.

 Η καλύτερη άμυνα που μπορεί να αντιτάξει ο καθένας σε αυτή την λαίλαπα, είναι να διαλέξει μια δουλειά που θα του επιτρέπει να αξιοποιεί στο μέγιστο τις δυνατότητές του και άρα θα μπορεί να είναι χρήσιμος και ανταγωνιστικός.

Όλοι είμαστε διαφορετικοί. Πώς βρίσκουμε ποια είναι η κατάλληλη δουλειά για τον καθένα;

Αντίθετα με ό,τι πιστεύουν πολλοί, η κλίση που έχει κάποιος, δεν ταυτίζεται με τα ενδιαφέροντά του. Αυτά είναι πολύ σημαντικά, για να έχει κανείς τη διάθεση να ασχολείται και να μαθαίνει καινούρια πράγματα γύρω από το επάγγελμά του, αλλά δεν φτάνει αυτό.

Οι έμφυτες ικανότητες, παίζουν επίσης τεράστιο ρόλο, γιατί χωρίς αυτές που χρειάζονται σε ένα συγκεκριμένο επάγγελμα, δεν μπορείς να γίνεις καλός και αποδοτικός σε αυτό.

Και, βέβαια, η προσωπικότητα είναι αυτή που καθορίζει πρωταρχικά σε τι επαγγελματικούς ρόλους μπορεί να μπει ο καθένας με φυσικότητα και να ταυτίζεται μαζί τους.

Για να υποστηρίζεται το παιδί και η οικογένειά του, ώστε να πάρουν σωστές αποφάσεις για τις σπουδές, η ανάλυση όλων αυτών των στοιχείων γίνεται από εξειδικευμένα κέντρα Επαγγελματικού Προσανατολισμού και σε ορισμένα καλά ιδιωτικά σχολεία.

Οι Σύμβουλοι χρησιμοποιούν ειδικά τεστ για να εντοπίσουν τις ικανότητες του κάθε παιδιού, να αναδείξουν τα στοιχεία της προσωπικότητάς του και να ιεραρχήσουν τα ενδιαφέροντά του. Τα τεστ αυτά αναπτύσσονται με μεθοδολογίες του κλάδου της ψυχολογίας που έχει ως αντικείμενο την επιστημονική διερεύνηση και καταγραφή της γενικής συμπεριφοράς των ανθρώπων και γι αυτό  λέγονται ψυχομετρικά.

Με άλλα τεστ διερευνώνται οι αξίες και τα κίνητρα, που είναι καθοριστικής σημασίας στην επιλογή σταδιοδρομίας. Δεν είναι έγκλημα να ακολουθήσει π.χ. την ιατρική κάποιος που αδιαφορεί για τους ανθρώπους, αλλά νοιάζεται μόνο για τα χρήματα; Είναι καλή επιλογή η ανωτάτη σχολή καλών τεχνών ή το ΑΤΕΙ φωτογραφίας για έναν που δεν θέλει ποικιλία και εναλλαγές στη ζωή του, αλλά σταθερότητα και ρουτίνα;

Στο δικό μας εκπαιδευτικό σύστημα, όχι μόνο δεν υπάρχει ανάλογο πρόγραμμα επαγγελματικής συμβουλευτικής, αλλά το κράτος έχει ακυρώσει κάθε σχετική πρωτοβουλία τα τελευταία 25 χρόνια, διασπαθίζοντας εκατοντάδες εκατομμύρια Ευρώ που μας διέθεσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για το σκοπό αυτό. Δεν ξέρω αν είναι άγνοια και αδιαφορία, ή καθαρή υστεροβουλία από τον φόβο πώς θα συντηρείται το πελατειακό σύστημα αν οι άνθρωποι μάθουν να παίρνουν ορθολογικές αποφάσεις και κρατάνε στα χέρια τους την τύχη τους.

Σε όλο τον κόσμο, από την Αμερική μέχρι την Κίνα, προσφέρεται αυτή η υπηρεσία σε σχολεία, πανεπιστήμια, τοπική αυτοδιοίκηση και εξειδικευμένα κέντρα. Στην Κύπρο έχουν μια ευρύτερη διαδικασία που τη λένε προσφυώς Επαγγελματική Αγωγή. Στην Ελλάδα, η ειρωνεία είναι ότι όχι μόνο η πολιτεία αδιαφορεί, αλλά υπάρχουν και γονείς που τσιγκουνεύονται λίγες δεκάδες ευρώ για τον Επαγγελματικό Προσανατολισμό των παιδιών τους, την ώρα που πληρώνουν χιλιάδες στα φροντιστήρια για να καμαρώσουν στη γειτονιά και τους συγγενείς ότι ‘το παιδί πέρασε’ κι ας είναι αυτό η αιτία για να γίνει δυστυχισμένο κι άεργο.

Το πιο απογοητευτικό όμως είναι, ότι τα παιδιά που δεν αξιοποιούν την κλίση τους, ούτε ευχαριστημένοι μπορούν να είναι αργότερα με τις σπουδές και τη δουλειά τους, αλλά ούτε αρκετά παραγωγικοί ως εργαζόμενοι. Για να είσαι καλός στη δουλειά σου, πρέπει και να έχεις τις ικανότητες που χρειάζονται και να την αγαπάς. Για να σου δώσει κάποιος δουλειά, πρέπει να πείθεις ότι έχεις αυτά τα χαρακτηριστικά. Η λάθος επαγγελματική επιλογή έχει επομένως αρνητική επίπτωση τόσο στους ίδιους και στις οικογένειές τους, όσο και στον οργανισμό που συνεργάζονται, αλλά και σε αυτούς που περιμένουν το καλό αποτέλεσμα της δουλειάς τους. Με τη λάθος επιλογή, όλοι είναι χαμένοι, δηλαδή.

Η επαγγελματική συμβουλευτική από ειδικά εκπαιδευμένους Συμβούλους μπορεί να δώσει διέξοδο στις αβεβαιότητες που γεννιούνται από τις μεταβολές στο οικονομικό περιβάλλον, βοηθώντας ανθρώπους κάθε ηλικίας να αναγνωρίσουν πώς μπορούν να αξιοποιήσουν τις δεξιότητές τους, ανάλογα με τα υπόλοιπα προσωπικά τους χαρακτηριστικά. Το περιβάλλον δύσκολα το επηρεάζουμε, μπορούμε όμως να μάθουμε καλύτερα τον εαυτό μας και να προσαρμοζόμαστε σε αυτό. Η αυτογνωσία των ισχυρών και των αδύνατων στοιχείων μας, μαζί με την αντικειμενική  αξιολόγηση των ταλέντων μας, μπορούν να δημιουργήσουν τη βάση για τη διαμόρφωση μιας ικανοποιητικής σταδιοδρομίας, που θα περνάει αναγκαστικά από πολλές μεταβολές.  Η σωστή οπτική είναι να προσαρμοζόμαστε στο περιβάλλον, όχι μόνο για να επιβιώνουμε, αλλά και για να διακρίνουμε τις νέες ευκαιρίες.

Είναι μάταιη κοινοτοπία να επαναλαμβάνουμε ότι το εκπαιδευτικό σύστημα είναι απαρχαιωμένο και αναντίστοιχο με τις απαιτήσεις της εποχής. Για το δικό μας καλό, είναι προς το συμφέρον μας να πάρουμε την πρωτοβουλία να ψαχνόμαστε και να βρίσκουμε τι είναι καταλληλότερο για τον καθένα μας και αυτούς που εξαρτώνται από εμάς.

Νίκος Σταθόπουλος