“Διότι ο καπιταλισμός χρειάζεται να δικαιολογεί και να μυστικοποιεί

τις αντιφάσεις εκείνες που είναι εγγενείς στις κοινωνικές σχέσεις που

δομεί –την υπόσχεση της ελευθερίας από τη μια και την πραγματικότητα

του γενικευμένου καταναγκασμού από την άλλη…”

Silvia Federici, Caliban And The Witch

Τα σχολεία μπήκαν ή δεν μπήκαν στο στόχαστρο ακροδεξιών; Έχει –άραγε- καμιά σημασία αυτό; Θα μείωνε τον φανατισμό και τον ρατσισμό, που εξαπλώνονται στην Ευρώπη και κερδίζουν τους εφήβους;

Βλέποντας φωτογραφίες και βίντεο από τις καταλήψεις και τις πορείες των μαθητών για το Μακεδονικό∙ στο μυαλό μου έρχεται η προβληματική του François Ottman για το σύμβολο του λαβυρίνθου, σύμφωνα με την οποία: όλη ετούτη η «φετιχιστική περισυλλογή του συμβόλου ορίζει τη μετάβαση του συμβόλου από τη χαμένη καταγωγική του Βαβέλ. […] Και η οποία δεν είναι ορατή παρά από την οπτική γωνία του Ικάρου».

*

Σε γνωρίζω από την κόψη/ Του σπαθιού την τρομερή,/ Σε γνωρίζω από την όψη/ Που με βία μετρά  τη γη…

Και…

Μακεδονία ξακουστή/ του Αλεξάνδρου η χώρα,/ που έδιωξες τους βάρβαρους/ κι ελεύθερη είσαι τώρα!..

Τραγουδάνε τα καμάρια μας με τέμπο και συναίσθημα∙ βέβαια, αν τα βάλεις να σου εξηγήσουν τι ακριβώς σημαίνουν αυτά που διατυμπανίζουν… τότε θα ανοίξει μπροστά σου όλη η άβυσσος της Βαβέλ κι αντί για άσματα και παιάνες, αμέσως θα σπάσουν οι επτά σφραγίδες της αποκάλυψης κι ο θρύλος που διαβάζαμε μικροί, στο βιβλίο της Γενέσεως, θα ζωντανέψει μπροστά σου: διέσπειρεν αὐτοὺς Κύριος ἐκεῖθεν ἐπὶ πρόσωπον πάσης τῆς γῆς, καὶ ἐπαύσαντο οἰκοδομοῦντες τὴν πόλιν καὶ τὸν πύργον. διὰ τοῦτο ἐκλήθη τὸ ὄνομα αὐτῆς Σύγχυσις, ὅτι ἐκεῖ συνέχεε Κύριος τὰ χείλη πάσης τῆς γῆς, καὶ ἐκεῖθεν διέσπειρεν αὐτοὺς Κύριος ἐπὶ πρόσωπον πάσης τῆς γῆς.

Ταυτόχρονα, δάσκαλοι, καθηγητές και επαΐοντες, σχίζουν τα ιμάτιά τους προσπαθώντας να ερμηνεύσουν τα γεγονότα. Και μέσα από φωνασκίες και διαπληκτισμούς, στα τηλεοπτικά παράθυρα, χτίζουν την μελλοντική πολιτική και κομματική τους καριέρα. Άλλωστε, όπως μας θυμίζει ο Du Bois «οι άνθρωποι με την καλύτερη μόρφωση δεν είναι κατ’ ανάγκη και αυτοί που είναι οι πιο ανοιχτόμυαλοι ηθικά ή πολιτικά»…

*

Κι αφού μίλησα πιο πάνω για την οπτική του Ικάρου ας θυμίσω –τώρα- και το ηθικό δίδαγμα του μύθου…

…η απερισκεψία, η επιπολαιότητα

Και –κυρίως- η άγνοια

Μπορούν να έχουν

Καταστροφικές

Συνέπειες…

*

Όμως, επειδή δεν είμαι σίγουρος ότι, οι ετοιμοπόλεμοι μακεδονομάχοι μας, έχουν διαβάσει ολόκληρο τον Ύμνον εις την Ελευθερίαν, ας μου επιτρέψουν να αναφέρω κάποια πράγματα για το ποίημα αυτό του Διονύσιου Σολωμού:

Μέσα στις 158 στροφές –ως καθαρό δείγμα στρατευμένης ποίησης- ο Σολωμός αναφέρει κάποια ιστορικά γεγονότα, από την αρχαιότητα και την τουρκοκρατία, όπως επίσης, και μαρτυρίες «για τη νικηφόρα προέλαση της Ελληνικής Επανάστασης στην Τρίπολη, στα Δερβενάκια, στο Μεσολόγγι

και για τη θετική ή αρνητική απήχηση της Επανάστασης σε Αμερική και Ευρώπη» (Γ. Βελουδής). Όμως, ο ποιητής, δεν κάνει καμιάν αναφορά στις «αποτυχημένες επαναστατικές προσπάθειες των Ελλήνων στη Μακεδονία, στην Εύβοια, και στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου και προπαντός στη μεγάλη ήττα των Ελλήνων στην Ήπειρο, στη μάχη του Πέτα», αλλά ούτε αναφέρεται στις χιλιάδες σφαγές Τούρκων αμάχων και στις «λεηλασίες των μαχητών του Κολοκοτρώνη μετά την άλωση της Τριπολιτσάς».

Μέσα, λοιπόν, σ’ αυτή την «αφηρωισμένη αντίληψη της Ιστορίας» και με την σύζευξη των προσωποποιημένων εννοιών της Ελευθερίας και της Θρησκείας, βλέπουμε την προσπάθεια τόσο του ποιητή όσο και των μεταγενέστερων για την σύνδεση του Σολωμού με το έθνος και την  «εθνικοποίηση» του έργου του. Μάλιστα, τον 19^ο αιώνα, αλλά και στο μεγαλύτερο μέρος του 20^ου, παρατηρούμε ότι «κυριαρχεί μια συγκεκριμένη ανάγνωση της ποίησής του που δίνει μονομερή έμφαση στις ελληνικές καταβολές και στον ελληνικό προσανατολισμό της δημιουργίας του», αγνοώντας τελείως την σύνδεσή του με την ιταλική και ευρωπαϊκή παράδοση (Κ. Τικτοπούλου)[1].

Και σκέφτομαι –τώρα- τί σχέση έχουν όλα αυτά με την σύγχρονη αντίληψη του κόσμου… με το παγκοσμιοποιημένο υπερ- σύστημα… με την κυριαρχία των τεχνολογιών της πληροφορίας (και της παραπληροφόρησης;)… και τελικά, με την παρακμή των εθνικών κρατών. Πως γίνεται οι υπέρμαχοι του φιλελευθερισμού και του νεο- φιλελευθερισμού –ταυτόχρονα- να διαπνέονται από έναν ακραίο εθνικισμό; Που αποσκοπεί ετούτη η διαστροφή –πολιτική και πνευματική;

Έχει, πραγματικά, ενδιαφέρον να δούμε πώς ορίζει, ο Gilles Châtelet, τον μεταμοντερνισμό. Γράφει στο γλωσσάρι του: «Ορίζεται ως το ρεύμα που κοιτά ‘το μοντερνισμό προς τα πίσω’ ή ως αυτό που ανακατεύει τα χαρτιά, όπως γράφει πολύ ορθά ο H. Meschonnic στο εξαιρετικό δοκίμιό του ‘Modernité, modernité’. Αξίζει να προσέξουμε ότι η αρχή που καθοδηγεί την αναρχο- μερκαντιλιστική υποκρισία –‘κάνε το καλό χωρίς να βλάπτεις κανένα’- συνδυάζεται αρμονικά με τη μεταμοντέρνα υποκρισία: ‘δημιούργησε μόδες χωρίς να δημιουργείς κύματα’. Ο μεταμοντερνισμός, με τα «λογοπαίγνιά» του, τις μικρο- αποφάσεις του, το «ναι, όχι, ίσως», το «δίκαια ή άδικα» καταλήγει πάντα να μένει αδρανής. Δεν πρέπει να λησμονούμε ότι ο αναρχο- μερκαντιλισμός είναι πιο δικτυωμένος, αν διανθίζεται με μια δόση «δημιουργικού» και μια δόση «τραγικού». Σε αυτό το σημείο παρεμβαίνουν αντίστοιχα δυο παλιοί συνεργοί του μεταμοντερνισμού, το Χάος και το απόλυτο κακό»[2].

Έχοντας ήδη μπει σε έναν νέο ιστορικό κύκλο, όπου οι εξελίξεις τρέχουν με τρομερή ταχύτητα, οι ανισότητες γιγαντώνονται και η αβεβαιότητα τείνει να μετατραπεί σε κανονικότητα∙ όπου οι έννοιες και οι σημασίες έχουν χάσει την σταθερή τους δομή∙ όπου ο λόγος –ακόμα και στις λεγόμενες δημοκρατικές κοινωνίες- επιβάλλει μια μορφή ιστορικής αμνησίας και την εσκεμμένη κατασκευή της κοινωνικής εθελοτυφλίας (D. Macedo και Π. Γούναρη)∙ όπου ο φόβος και η διαρκής απειλή μετατρέπονται σε στοιχεία του ίδιου του συστήματος∙ ο εθνικισμός και ο φονταμενταλισμός, με τις δικές τους παραισθητικές και –ως ένα βαθμό- αναλγητικές ιδιότητες, ανακουφίζουν τον κόσμο- κρατώντας τον μακριά από τις προκλήσεις που θέτει η εποχή μας. Η αμφιθυμία μετατρέπεται σε ακλόνητη πίστη, που προσφέρει την ψευδαίσθηση της ταυτότητας, της ενότητας και της ομοψυχίας των προ-νεωτερικών εποχών. Κι όλα αυτά, μέσα από μυθεύματα στα οποία διαπλέκεται η φυλή με τις λαϊκές αφηγήσεις του 18^ου και 19^ου αιώνα και νομιμοποιούνται μέσα από την απουσία ουσιαστικής παιδείας. Άλλωστε, όπως λέει κι ο Goldberg, «αν η φυλή είναι μια ιδέα, τότε ο ρατσισμός είναι μια προϋπόθεση. Ή για να είμαστε πιο ακριβείς, όπου η φυλή είναι μια ομάδα ιδεών, ο ρατσισμός είναι μια ομάδα προϋποθέσεων».

*

Ίσως εδώ ανιχνεύει, ο Châtelet, τα δημιουργικά και τραγικά στοιχεία, όπου στα χέρια του Χάους και του Απόλυτου Κακού, παραφράζοντας τον Μίλτον, δηλητηριάζουν τη διαμάχη που εξασφαλίζει τη βασιλεία τους και κάτω από αυτά, η Τύχη και το αίμα, γίνονται οι υπέρτατοι δικαστές…

 Φτάνει –μόνο- να σκεφτούμε, μέσα σ’ ένα διάστημα λίγων μηνών, πόσοι ήρωες αναδείχθηκαν, στα δελτία των ειδήσεων και κατ’ επέκταση στο συλλογικό ασυνείδητο.

*

Και μέσα σ’ αυτό το αρειμάνιο περιβάλλον, ο έφηβος καλείται να βρει τον δικό του δρόμο και να ισορροπήσει μέσα στα χαλάσματα του καιρού.

Έχοντας, απ’ την μια μεριά, να θρηνήσει την απώλεια της παιδικής ηλικίας –όπως γράφει κι ο Sabato:

Σκόνη καλύπτει το κορμί σου,

κανείς δεν ακούει την προσευχή σου,

τα όνειρά σου δεν θα ξανάρθουν,

καρδιά μου, η παιδική ηλικία τέλειωσε.

 Κι απ’ την άλλη, να χτίσει την δική του προσωπική ταυτότητα, κόντρα στην κυρίαρχη άποψη της μετανεωτερικότητας (που βλέπει την ατομική ταυτότητα σαν την ανισματική σχέση που δημιουργείται μέσω της σύμπτυξης ιστορικών κοινωνιών και πολιτισμών και της συνεχούς αλληλεξάρτησής του με τα ψηφιακά μέσα). Όμως, για να γίνει αυτό, θα πρέπει να επιστρατευτεί κι ο εκσκαφέας πόνος –όπως μας δίδαξε ο E. Lévinas-.

Διότι, ας μην έχουμε ψευδαισθήσεις, η κατάκτηση της ταυτότητάς μας είναι μια Πύρρειος Νίκη…

*

Έτσι, λοιπόν, δεν έχει παρά να δοκιμάσει το βοτάνι νηπενθές, που θα του προσφέρει ο κάθε επιτήδειος… για να μην λυπάται πια…

Και θα μπει στο παραμύθι. Θα φτάσει στην Χώρα του Ποτέ. Μόνο που αντί για την συντροφιά του Πίτερ Παν… θα βρει μονάχα ανθρώπους- σκιές.

Ίχνη και Κάτοπτρα των μεγαλύτερών του φόβων…

Και τότε θα’ ρθει ο θυμός. Και τότε θα’ ρθει η έκρηξη.

Κι από  εκεί θα ξεκινήσει το μακέλεμα…

[1] Να μην λησμονούμε –άλλωστε- πως από εκεί ουσιαστικά [19^ος αιώνας] αρχίζει η εποχή του «πολιτισμικού εθνικισμού».

[2] Από το βιβλίο του Gilles Châtelet, “Vivre et penser comme des porcs”.

Ο Κωνσταντίνος Καραγιαννόπουλος ασχολείται με την δημοσιογραφία, την κριτική λογοτεχνίας και την ποίηση