Η Ντόρα Αρκουλή είναι Ψυχολόγος με ψυχοδυναμική κατεύθυνση, ΜΔΕ στην ‘Προαγωγή Ψυχικής Υγείας και Πρόληψη Ψυχιατρικών Διαταραχών’, από την Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ, καθώς και Υποψήφια διδάκτωρ στο τμήμα Ψυχολογίας στο ΕΚΠΑ. Ασχολείται ακόμη με τη Λογοτεχνία, το Θέατρο.

Φωτογραφίες: Υπατία Κορνάρου

Ειδεχθείς πράξεις σε δυο παράλληλες δραματουργικές εκδοχές και μια εξομολογητική μεταμορφωτική πρόσληψη συντελούνται στην παράσταση του Ριχάρδου ΙΙΙ*, στο Σύγχρονο θέατρο, σε μια ελεύθερη διασκευή του Αντρέα Φλουράκη και σκηνοθεσία της Ρουμπίνης Μοσχοχωρίτη. 

Ο συγγραφέας, με την ευρηματική συνθήκη του θεάτρου μέσα στο θέατρο, οδηγεί το κλασικό σαιξπηρικό έργο στην κατ’ αναλογία συνομιλία του με σημερινές εξουσιαστικές και κακοποιητικές φιγούρες στον καλλιτεχνικό χώρο. Συγκεκριμένα, παρακολουθούμε το κλασικό έργο ως διαδικασία προβών για το ανέβασμα της παράστασης. Ένας καταξιωμένος σκηνοθέτης – πρωταγωνιστής που φέρεται αυταρχικά τους ηθοποιούς του και χρησιμοποιεί τη θέση του για να χειραγωγήσει έναν νεαρό ηθοποιό, τελικά οδηγεί τα πράγματα στα άκρα  κατά τη διάρκεια των προβών για το ανέβασμα του Ριχάρδου του ΙΙΙ. Σε μια τρίτη συνθήκη επί σκηνής, παρακολουθούμε τον ηθοποιό χρόνια αργότερα να αφηγείται την ιστορία του.

Το γεμάτο ενέργεια αυτό έργο μέσα στο εικαστικά λειτουργικό μινιμαλιστικό σκηνικό που το πλαισιώνει ξεγυμνώνει τον ψυχισμό των αναγνωρίσιμων ηρώων και των μαρτύρων θεατών έτσι που καθώς εκτυλίσσεται όλοι οι συμμετέχοντες βρίσκουμε τη θέση μας  μέσα στην επιτελεστική διαδικασία. Το έργο προσλαμβάνεται δραματουργικά αλλά και ως μια κοινωνικοπολιτική καταγγελτική πράξη. Οι συμβολισμοί του κλασσικού κειμένου αποκωδικοποιούνται και νοηματοδοτούνται τόσο ως προς τη διαχρονικότητα των θεματικών τους όσο και ως προς τη σημερινή δυστοπία και το τραύμα που για χρόνια ολόκληρα συντελείται στις ‘τελετές μύησης’ -πρακτικές βιαιότητας- στον καλλιτεχνικό χώρο (και αλλού) στο βωμό της τέχνης από την οπτική διαφόρων αρρωστημένων μυαλών. Τα γεγονότα παρουσιάζονται όπως ακριβώς μας περιγράφουν, τα τελευταία χρόνια στην πραγματική ζωή, τα ίδια τα θύματα και οι μάρτυρες, ότι συμβαίνουν πίσω από τις κλειστές πόρτες όπου ο καθωσπρεπισμός, ο ζόφος, η μοιρολατρία ή το μικροσυμφέρον (σε κάποιες περιπτώσεις) καθιστούν πολλούς (όχι όλους) απαθείς θεατές της κακοποίησης, της αλαζονείας και της ύβρεως. 

Ο σαιξπηρικός Ριχάρδος διακινείται, όπως αναφέρει ο ποιητής από την αδυναμία του να διαχειριστεί την κακοτεχνία της εξωτερικής του εμφάνισης «η φύση με προίκισε με αναλογίες παράξενες… αφού μου στέρησε την ομορφιά, για να περνώ τις ώρες μου ευχάριστα αποφάσισα κι εγώ να εχθρεύομαι όλα τα καλά… έχω βάλει σ’ εφαρμογή σχέδια σκοτεινά». Από την άλλη, ο σημερινός Ριχάρδος (σκηνοθέτης) διακινείται από βαθιά ναρκισσιστικά ελλείμματα που με όπλο την εξουσία τον οδηγούν στην κατάχρησή της και στην αποκτήνωση. Σε κάθε περίπτωση, το έργο μάς θυμίζει ότι αυτά τα μορφώματα τα γεννούν κοινωνικές συνθήκες τέτοιες που επιτρέπουν σε ισχυρούς ως προς τη θέση ή τον πλούτο ανθρώπους να νιώθουν ότι είναι ανώτεροι πνευματικά από άλλους και ότι δικαιούνται να ευημερούν εις βάρος των πιο αδύναμων ως προς τη θέση ή την κατοχή πλούτου, κάτι που καθιστά τους τελευταίους αντικείμενο της επιθυμίας των πρώτων. «Ο κόσμος έχει γυρίσει ανάποδα στις μέρες μας», αναφέρει ο Ριχάρδος. «Ακόμα και τα βρωμοπερίστερα έχουν αποθρασυνθεί κι αρπάζουν ό,τι τους γυαλίσει στο μάτι… από τότε που κάτι ανθρωπάκια έγιναν από τη μια μέρα στην άλλη σπουδαίοι και τρανοί άρχισαν να φέρονται άσχημα στους πραγματικά σπουδαίους ανθρώπους, λες κι είναι αυτοί τα ανθρωπάκια». 

Και στις δύο εκδοχές παρακολουθούμε άναυδοι τα σχέδια των δύο σαδιστών – αλαζόνων και τις αποτρόπαιες πράξεις τους. Χρησιμοποιούν το λόγο με χαρισματικό τρόπο, με διπλωματία και σαγήνη όταν θέλουν να κερδίσουν τη συμπάθεια και την εύνοια ενώ ταυτόχρονα γίνονται σαδιστές και απολυταρχικοί όταν πια έχουν οδηγήσει το θύμα τους στην απόγνωση και την απελπισία. 

Το δυσοίωνο τέλος για τον Ριχάρδο και στις δύο περιπτώσεις προοϊκονομείται από τη βασίλισσα Μαργαρίτα: «Είμαι σίγουρη πως ο Θεός που με ακούει φιλάει για σένα μια τιμωρία φοβερή, γιατί με την παρουσία σου βρωμίζεις αυτό τον κόσμο. Σύντομα τα σκουλήκια της συνείδησης θα αρχίσουν να πολλαπλασιάζονται, να βασανίζουν το σκοτεινό σου μυαλό…»  

Κείμενο και σκηνοθεσία συντονίζονται με απόλυτη αρτιότητα αποδίδοντας ένα πολύ δυνατό και πολυεπίπεδο σημασιολογικά έργο· σε συνδυασμό με τον υποβλητικό φωτισμό, την επιβλητική μουσική, την προσαρμοσμένη κινησιολογία, την ευρηματική επιλογή των κοστουμιών που συγκεράζουν το σαιξπηρικό με το σύγχρονο ύφος καθώς και την εξαιρετική ερμηνεία των ηθοποιών, σκεπάζουν, προστατεύουν και επικαλύπτουν ό,τι σκληρό δεν θα μπορούσε να γίνει ανεκτό και να μεταβολιστεί από τους μάρτυρες – θεατές, αφήνοντας ταυτόχρονα στην καρδιά ακριβώς αυτό που χρειάζεται να βιωθεί για να μεταμορφωθεί και να μετουσιωθεί σε ανάγκη για συμπερίληψη στα θύματα και νέμεση στους θύτες.    

Η επιδίωξη επούλωσης του τραύματος έρχεται μέσα από τη διαδικασία αποκάλυψης του βιώματος από τη μεριά του αφηγητή, αποδίδοντας έτσι την ευθύνη για ό,τι συνέβη εκεί που πραγματικά ανήκει, στον θύτη. Το συγκλονιστικό φινάλε της συνάντησης των δυο χρονικά απομακρυσμένων εκδοχών του θύματος αυτονομεί και προχωράει τη συνθήκη ένα βήμα παραπέρα.  

Ο συγγραφέας καταπιάνεται, δευτερογενώς, και με ευφυή τρόπο με το θέμα της αναπαραγωγής των στερεοτύπων, του αδηφάγου βλέμματος και του επικριτικού ύφους ή ακόμα και της πιθανότητας συγκάλυψης σε ορισμένες περιπτώσεις από την πλευρά των ΜΜΕ. 

Ακόμη, συγγραφέας και σκηνοθέτρια σατιρίζουν με ξεχωριστό χιούμορ τις άστοχες μεταμοντέρνες φορμαλιστικές επιλογές που επιχειρούν κάποιοι σκηνοθέτες που είτε δεν κατανοούν τα κείμενα είτε δεν τα σέβονται αρκετά για να τα αφήσουν να λειτουργήσουν ως προς την καθαρότητα των δομικών τους στοιχείων, οδηγώντας τα σε γκροτέσκα αποτελέσματα.

Μέσα από μετατοπίσεις, παρατυπίες και προσθαφαιρέσεις, ο συγγραφέας μένει πιστός στην κλασική δραματουργία τόσο ώστε να εξυπηρετήσει με το κείμενο τους κοινούς στόχους του σαιξπηρικού έργου αλλά και της σύγχρονης ιστορίας ως προς τη διττή λειτουργία της τραγωδίας και της σάτιρας. «Το έργο του Άγγλου ποιητή ηχεί σήμερα πιο επίκαιρο από ποτέ» θα πει ο Ανδρέας Φλουράκης στον πρόλογο του θεατρικού έργου: ‘Ουίλιαμ Σαίξπηρ, Ριχάρδος ο Γ’’, Απόδοση-Διασκευή: Ανδρέας Φλουράκης, Επίμετρο: Ξένια Γεωργοπούλου, που κυκλοφορεί από την Κάπα Εκδοτική.

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ της παράστασης:

Ελεύθερη διασκευή: Ανδρέας Φλουράκης

Σκηνοθεσία-Δραματουργική Επεξεργασία: Ρουμπίνη Μοσχοχωρίτη

Δραματολόγος: Ξένια Γεωργοπούλου

Πρωτότυπη μουσική: Κώστας Νικολόπουλος

Κίνηση-Χορογραφίες:  Σοφία Μαρτίου

Σκηνικά- Κοστούμια: Χαρά Κονταξάκη 

Φωτογραφίες: Υπατία Κορνάρου

Τρέιλερ: Στέφανος Κοσμίδης

Βοηθός Σκηνοθέτη: Ανδρομάχη Κωστογιαννοπούλου

Υπεύθυνη επικοινωνίας: Χρύσα Ματσαγκάνη

Ερμηνεία: Ορέστης Τζιόβας, Σπύρος Κυριαζόπουλος, Γιώργης Παρταλίδης, Ντένια Ψυλλιά, Μαρία Καρακίτσου, Δημήτρης Καραβιώτης, Γιώργος Δεμελίδης, Δανάη Τάγαρη

Σύγχρονο θέατρο, Διεύθυνση: Ευμολπιδών 45, Γκάζι

Ημέρες & ώρες παραστάσεων:

Τετάρτη, Πέμπτη στις 21:15, Σάββατο στις 19:00, Κυριακή στις 21:15

Διάρκεια παράστασης: 95 λεπτά

Ηλεκτρονική πώληση εισιτηρίων: 

https://www.more.com/theater/rixardos-iii-1/

Παραγωγή Animatheatre

Ο αστερίσκος στον Ριχάρδο ΙΙΙ* καταδεικνύει τις σκοτεινές ιστορίες κατάχρησης εξουσίας πίσω από τις κλειστές πόρτες των προβών, που όλο και πιο συχνά πλέον έρχονται στη δημοσιότητα. Η ελεύθερη αυτή διασκευή είναι προϊόν μυθοπλασίας και δεν αναφέρεται σε αληθινά πρόσωπα και καταστάσεις (πηγή: https://sychronotheatro.gr/%CF%81%CE%B9%CF%87%CE%B1%CF%81%CE%B4%CE%BF%CF%83-%CE%B9%CE%B9%CE%B9/)