″Ο πόλεμος των κουμπιών” είναι ο τίτλος μιας ευφάνταστης όσο και πρωτότυπης έκθεσης που επιμελείται ο Μάνος Στεφανίδης πάνω σε μία ιδέα του Παναγιώτη Ελευθεράκη και φιλοξενείται σε ένα παραδοσιακό κατάστημα κατασκευής και πώλησης κομβίων στο Μοναστηράκι, οδός Πολυκλείτου και Βλαχάβα.

Πρόκειται για έναν χώρο που μας πηγαίνει πολύ πίσω στη μαγική δεκαετία του ’60 όταν δεκάδες, ανάλογες βιοτεχνίες ανθούσαν από την οδό Γερανίου ως την οδό Καλυβιώτη.

Το κουμπί, γράφει ο Μάνος Στεφανίδης, πολύ πριν από το νόμισμα, είναι το μικρότερο, χρηστικό αποτύπωμα του ανθρώπινου πολιτισμού και το ελάχιστο έργο τέχνης που εμφανίστηκε ποτέ.

Ωστόσο, όπως ο ίδιος αναφέρει, «το κουμπί προέρχεται από Πρόκειται για το κουμπί που φοβόμαστε μην πατήσει οποιοσδήποτε παρανοϊκός δικτάτορας ή ο εκάστοτε πλανητάρχης για να καταστήσει την οικουμένη παρανάλωμα. Άρα, συζητώντας για τα κουμπιά και φτιάχνοντας έργα εμπνευσμένα από αυτά, κανείς πρέπει να είναι πρωτίστως χιουμορίστας ώστε να συλλάβει το θέμα σε όλες τις όντως δραματικές του προεκτάσεις…».

Αναλυτικά το σημείωμα του Μάνου Στεφανίδη για την έκθεση:

«Η Αλεξανδρινή λέξη κομβίον γίνεται δημοφιλέστατη στο βυζαντινό μεσαίωνα για να καταλήξει στην σύγχρονη εκδοχή της ”κουμπί”. (συνεχίζεται παρακάτω)

Ο Μάνος Στεφανίδης είναι Ιστορικός Τέχνης και Αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του ΕΚΠΑ.

Διαβάστε τα άρθρα του Μάνου Στεφανίδη ΕΔΩ

Πρόκειται για τον κόμβο δηλαδή εκείνον τον σύνδεσμο των ρούχων πού φτιάχνονταν συνήθως από τον κόμπο ενός σχοινιού. Κουμπιά από πέτρες, συνηθισμένες ή ημιπολύτιμες, από κοχύλια ακόμα και από ατόφιο χρυσάφι έχουν εντοπιστεί σε όλους σχεδόν τους αρχαίους πολιτισμούς του κόσμου.

Θα έλεγα πως το κουμπί, πολύ πριν από το νόμισμα, είναι το μικρότερο, χρηστικό αποτύπωμα του ανθρώπινου πολιτισμού και το ελάχιστο έργο τέχνης που εμφανίστηκε ποτέ. Ιδιαίτερα όταν το κουμπί έχει υποστεί και κάποια, μινιατουρίστικη επεξεργασία.

Κουμπιά κατασκευασμένα από κοχύλι χρησιμοποιήθηκαν στον πολιτισμό της κοιλάδας του Ινδού για διακοσμητικούς σκοπούς γύρω το 2000 π.Χ.

Μερικά κουμπιά σκαλίστηκαν σε γεωμετρικά σχήματα και είχαν τρύπες μέσα τους έτσι ώστε να μπορούν να προσαρτηθούν σε ρούχα με νήμα.

Ο μελετητής του θέματος Ίαν Μακ Νίλ σε βιβλίο του το 1990 υποστηρίζει ότι «το κουμπί, στην πραγματικότητα, χρησιμοποιήθηκε αρχικά περισσότερο ως στολίδι παρά ως κούμπωμα, όπου το παλαιότερο γνωστό βρέθηκε σε κοιλάδα του Ινδού ποταμού. Είναι κατασκευασμένο από καμπύλο κέλυφος και ηλικίας περίπου 5000 ετών.

Ο πόλεμος των κουμπιών, (La Guerre des boutons ή War of the Buttons) είναι μια γαλλική ταινία του 1962 σε σκηνοθεσία του Yves Robert. Ο συγκεκριμένος κλπ ”πόλεμος” των κουμπιών αφορά σε δύο αντίπαλες συμμορίες παιδιών των οποίων οι μάχες μετατρέπονται σταδιακά σε μια αποκαλυπτική για την κοινωνική της διάσταση, βία. Το παιχνίδι που μετατρέπεται σε σύγκρουση. Και η ηδονή δε οδύνη. Το ίδιο θέμα φιλμαρίστηκε ξανά το 2011 με μέτρια όμως αποτελέσματα…

″Ο πόλεμος των κουμπιών”, η έκθεση που φιλοξενείται σε ένα παραδοσιακό κατάστημα κατασκευής και πώλησης κομβίων στο Μοναστηράκι, γίνεται σε έναν χώρο που μας πηγαίνει πολύ πίσω στη μαγική δεκαετία του ’60 όταν δεκάδες, ανάλογες βιοτεχνίες ανθούσαν από την οδό Γερανίου ως την οδό Καλυβιώτη.

Ήταν τότε που οι νοικοκυρές, κομψευόμενες και μη, νέες ή μεσόκοπες, έφτιαχναν εν πολλοίς μόνες τα ρούχα τους ενώ πάντα οι ίδιες μαντάριζαν ή επιδιόρθωναν με επιδεξιότητα όλο το ρουχισμό της οικογένειας.

Μία εποχή που οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν περισσότερο τα χέρια ή τη φαντασία τους και λιγότερο τα κουμπιά του αυτοματισμού. Και που τα κουμπιά μπορούσαν να αλλάξουν καλωπίζοντας εντυπωσιακά την εικόνα ενός φορέματος ή ενός παλτού. Μία εποχή αθωότητας που πέρασε ανεπιστρεπτί.

Όμως με την ιστορία του κουμπιού ούτε έχουμε, ούτε επιτρέπεται να έχουμε τελειώσει.

Εν προκειμένω 20 ενεργοί καλλιτέχνες εντελώς διαφορετικής προέλευσης, ζωγράφοι, γλύπτες, φωτογράφοι, performer μουσικοί σκηνοθέτες κλπ. προσεγγίζουν, ο καθένας με το δικό του τρόπο και ευαισθησία, ένα θέμα – παιχνίδι μεν το οποίο όμως έχει πάμπολλες, κοινωνικές και πολιτικές διαστάσεις.

Συνήθεις, λαϊκές εκφράσεις όπως ”της βρήκε ή του βρήκε το κουμπί”, ”ρόμπα ξεκούμπωτη”, ”τα κουμπιά της Αλέξαινας”, ”παιδί – κουμπί” κλπ αποδεικνύουν τις συμπαραδηλώσεις που μπορεί να αποκτήσει από τη λέξη.

Κυρίως γιατί στην εποχή της εξειδικευμένης, super τεχνολογίας και των αυτοματισμών όλη μας η ζωή τελικά, η ευτυχία ή η δυστυχία μας, η ικανότητα που διαθέτουμε ή που χάνουμε για να επικοινωνήσουμε με τον διπλανό μας, μπορεί να εξαρτάται από ένα κουμπί. Ένα bouton, button, ένα πλήκτρο, ένα κομβίο.

Πρόκειται για το κουμπί που φοβόμαστε μην πατήσει οποιοσδήποτε παρανοϊκός δικτάτορας ή ο εκάστοτε πλανητάρχης για να καταστήσει την οικουμένη παρανάλωμα. Άρα, συζητώντας για τα κουμπιά και φτιάχνοντας έργα εμπνευσμένα από αυτά, κανείς πρέπει να είναι πρωτίστως χιουμορίστας ώστε να συλλάβει το θέμα σε όλες τις όντως δραματικές του προεκτάσεις…»

Εγκαίνια Τετάρτη 16 Ιουνίου στις 20:00 μμ στο κατάστημα ” ΚΟΜΒΙΑ Ο ΠΑΤΡΟΚΛΟΣ” Πολυκλείτου και Βλαχάβα 3 Μοναστηράκι

Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 18 Ιουλίου 2021 και θα υπάρξει επανεκκίνηση τον Σεπτέμβριο.