Γιάννης Καραχισαρίδης

Ο στίχος του Ελύτη είναι σαφής. Φέρνει στη επιφάνεια όλα εκείνα, στα οποία δεν δίνουμε σημασία. Δίνει αξία στα δευτερεύοντα, σ’ αυτά που προσπερνάμε. Κι έτσι γινόμαστε πιο σοφοί και πιο ανεκτικοί. Αλλά κι η επιστήμη, από άλλο δρόμο, ασχολείται με το μικρό και το μέγα. Το άτομο που υποψιάστηκε ο Δημόκριτος τελικά εντοπίστηκε και με γρήγορους ρυθμούς το «μάτι» της έρευνας είδε ακόμα πιο βαθιά, μέχρι που εντόπισε το απειροελάχιστο, φευγαλέα σωματίδια που εμφανίζονται και χάνονται στο απόλυτα «τίποτα» του χώρου και του χρόνου. Παράλληλα, ατενίζοντας τον ουρανό η επιστήμη είδε αυτό που προσπαθούσε να διακρίνει η Υπατεία στην Αλεξάνδρεια πριν αιώνες. Είδε κι ακόμα πιο μακριά, πέρα απ’ το γαλαξία μας. Το μικρό τηλεσκόπιο του Κοπέρνικου, το αντικατέστησε ο παρατηρητικός Χαμπλ, ένα τηλεσκόπιο σε τροχιά που παρατηρεί το άπειρο σύμπαν. Έτσι ο Άνθρωπος από δυο διαφορετικά μονοπάτια άρχισε να κατανοεί βαθύτερα τον κόσμο τον μικρό και τον κόσμο τον μέγα. Όμως, παρ’ όλο που αυτές οι κατακτήσεις έχουν εμπεδωθεί στη συνείδηση όλων μας, παρ’ όλο που όλοι γνωρίζουμε πού βρισκόμαστε, είναι πολύ δύσκολο να συγκρατούμε αυτή τη γνώση ζωντανή την ώρα που διεκπεραιώνουμε τις καθημερινές μας ενασχολήσεις, την ώρα που βιώνουμε τη επικαιρότητα μας.

Η εμφάνιση μας στον πλανήτη Γη είναι πολύ πρόσφατη. Κι ενώ αυτό το ξέρουμε, η αλαζονεία μας δε λέει να υποχωρήσει. Σχετίζεται όμως η αλαζονεία με την αδιαφορία μας για τη φύση που μας περιβάλλει; Ταυτίζεται η αλαζονεία με την απληστία μας, που προκαλεί τις κλιματικές αλλαγές και το φαινόμενο του θερμοκηπίου; Κι όμως όχι! Κρύβεται στο ακριβώς αντίθετο, στην άλλη όψη του νομίσματος. Αλαζονεία είναι η πεποίθηση μας ή η ψευδαίσθηση αν θέλετε, ότι ο Άνθρωπος είναι σε θέση να καταστρέψει τη Γη. Η γη είναι πιο ανθεκτική απ’ ό,τι νομίζουμε. Έχει αντέξει ανείπωτες καταστροφές και δεν είναι δυνατό να ανησυχήσει με τις όποιες ανθρώπινες δραστηριότητες. Το μόνο που μπορεί να πετύχει ο Άνθρωπος είναι να καταστρέψει τις συνθήκες που τον κάνουν να ευδοκιμεί. Ο εαυτός του κινδυνεύει με αφανισμό κι όχι η Γη. Εκείνη ξέρει τον τρόπο να επιβιώνει. Μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι με την απέραντη υπομονή που τη διακρίνει θα βρει και πάλι το δρόμο της, ότι κι αν κάνουμε. Με ή χωρίς ανθρώπους. Και θα ανανεώσει ξανά τη ζωή, όπως πολλές φορές το έχει κάνει μέχρι τώρα. Τη στιγμή που άντεξε τον μετεωρίτη του Γιουκατάν, που έκρυψε τον ήλιο για 2.000 χρόνια, τον Άνθρωπο θα φοβηθεί; Και για να κοντύνουμε λίγο ακόμα την αλαζονεία μας, ας δούμε τη πιθανότητα, ότι μετά το Τικτααλικ, το πρώτο πλάσμα που βγήκε απ’ τη θάλασσα στη στεριά, μετά τους δεινόσαυρους, τα θηλαστικά και τον περήφανο homo sapiens, ίσως η Γη φιλοξενήσει κι άλλα πλάσματα στα λίγα δισεκατομμύρια χρόνια που της απομένουν.

Τώρα μπορούμε να παραφράσουμε τον Ελύτη και να πούμε, ο χρόνος ο μικρός, ο μέγας. Για τον καθένα από μας ο χρόνος έχει αξία όσο διαρκεί η ζωή του, το ίδιο και για μια πεταλούδα που ζει ελάχιστα. Αντίθετα για τη Γη και για το σύμπαν ο χρόνος «βιώνεται» με άλλα μέτρα και σταθμά. Σ’ αυτόν τον κόσμο, το άπειρο είναι οικείο και το δευτερόλεπτο «αντέχει» αιώνες. Ένας άγνωστος συγγραφέας έκλεισε τον ατελεύτητο χρόνο σε μια εικόνα : «Ένας γρανιτένιος βράχος κι ένα πουλί που τον ραμφίζει μια φορά κάθε χίλια χρόνια. Όταν ο βράχος λιώσει, θα έχει περάσει μια στιγμή της αιωνιότητας».

Επιστρέφοντας όμως στα καθ’ ημάς, ας περικλείσουμε το χρόνο το μικρό στην επικαιρότητα μας και το χρόνο το μέγα στην Ιστορία και στο ανεπίκαιρο. Η κρίση που μας επισκέφθηκε στο τέλος του 2009, έχει ήδη διαβεί τις πύλες του ανεπίκαιρου. Οι αιφνιδιασμοί τελείωσαν. Τα τέσσερα χρόνια που μεσολάβησαν έχουν τακτοποιήσει τα συμβάντα στα αρχεία της Ιστορίας και όλοι γνωρίζουμε με σιγουριά ότι η κρίση δεν ήταν ένα φευγαλέο περιστατικό, που προσωρινά μας αναστάτωσε και που γρήγορα θα χαθεί στη δίνη του παρελθόντος. Ο καθένας μας, απ’ όποια οπτική γωνία του καλειδοσκόπιου κι αν παρατηρεί τις εξελίξεις, δεν έχει καμιά αμφιβολία ότι δεν υπάρχουν μαγικές λύσεις, ούτε τα προβλήματα θα εξαφανιστούν, όπως ξαφνικά εμφανίστηκαν. Αν συμφωνήσουμε ότι το παρελθόν ποτέ δεν επαναλαμβάνεται και ότι το μέλλον είναι μια ανεξερεύνητη χώρα, τότε το μόνο που μας μένει, σ’ αυτή τη μοναχική μας πορεία, είναι η ψυχραιμία και η λογική. Ο φανατισμός που επικράτησε και συνεχίζεται με την ίδια ένταση ήταν ένα φυσικό επακόλουθο της αιφνιδιαστικής κατάρρευσης που ποτέ δεν είχε και δε μπορούσε να προβλεφθεί. Ζήσαμε τέσσερα χρόνια Ιστορίας με κεντρικό θέμα σύγκρουσης το μνημόνιο. Αν προσωρινά ξεχάσουμε αυτή τη σύγκρουση και ρίξουμε μια ματιά στην αθέατη πλευρά των εξελίξεων, τότε μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι έχει γεννηθεί ένα άλλο αίτημα απ’ όλους τους πολιτικούς χώρους, τους οργανισμούς, τα forum και τα think tanks, τους σκεπτόμενους, αλλά και τους φανατικούς συμπολίτες μας. Όλοι πλέον προτάσσουν την ανάγκη ενός σχεδίου εθνικής ανασυγκρότησης. Μόνο που η συζήτηση δεν συνεχίζεται και σταματάει στην προαναγγελία. Ίσως γιατί ένα τέτοιο σχέδιο προϋποθέτει ένα νέο μνημόνιο. Ένα κοινωνικό μνημόνιο, που δεν αφορά τους ξένους, αλλά μόνον εμάς. Γιατί τι άλλο είναι ένα μνημόνιο, εκτός από μια συμφωνία για πράγματα που πρέπει να γίνουν; Το μέλλον απλώνεται μπροστά μας και αδιαμόρφωτο αναμένει τις δικές μας επεμβάσεις. Τώρα που το μνημόνιο με τους δανειστές πλησιάζει στο τέλος του, δεν θα έπρεπε έγκαιρα αυτή τη φορά να ασχοληθούμε με το νέο, το δικό μας μνημόνιο; Χωρίς να εγκαταλείψουμε την επικαιρότητα με τις όποιες συγκρούσεις, τις απαιτήσεις από τους ξένους, τις θολές αναπτυξιακές εξαγγελίες, τα πλεονάσματα και τα ελλείμματα, τις οριζόντιες ή τις επιλεκτικές περικοπές, δεν είναι πια καιρός να ρίξουμε μια ματιά και στο ανεπίκαιρο μέλλον, που έτσι κι αλλιώς θα έρθει;

Κι ας μη ξεχνάμε ότι μπορεί η φύση να απεχθάνεται το κενό, το σύμπαν όμως αποτελείται κυρίως από κενό και καθόλου δε νοιάζεται να το γεμίσει. Έτσι κι η Ιστορία δεν νοιάζεται για τα συναισθήματα και τα βάσανα των ανθρώπων. Είναι σκληρή και κυνική, αδιαφορώντας για τη δική μας μελαγχολία.

  Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.  

The article expresses the views of the author

iPorta.gr