H κοινωνία μετακόμισε για τα καλά. Μετακόμισε απο τα σπίτια, τους δρόμους, τους καναπέδες, τα καφενεία, τα σχολεία, και κατοικοεδρεύει στην παλάμη του καθενός: στο tablet, στο smartphone, στο laptop. Η ουσία είναι σήμερα ότι θέλεις να εκφραστείς και δεν χρειάζεται να μιλάς στον διπλανό σου, στον φίλο σου, στην σύντροφο σου, στο ίδιο το παιδί σου : κάνεις ανάρτηση στο facebook, στο twitter, στο Instagram. Η έκφραση μετουσιώνεται σε γραφή, ψηφιακό αποτύπωμα, σημαίνουσα δημοσίευση, κοινοποίηση.

Ξεκίνησα με τα παραπάνω διότι μαζί με την κοινωνία μετακόμισαν εντός του διαδικτύου και η πολιτική και η δημοκρατία. Ο ερχομός του facebook στην ζωή μας, και των λοιπών social media, έδωσε επιτέλους φωνή σε όλους. Οι πάντες έχουν πλέον δικαίωμα να αναλύουν, να γράφουν, να ασκούν κριτική, να βρίζουν, να συκοφαντούν, να επαινούν. Οι πάντες πλεόν έχουν δικαίωμα να δείξουν τι επιθυμούν και ποια είναι η ιδεολογία τους. Το διαδίκτυο πολλαπλασίασε τους δημοσιολόγους, τους δημοσιογράφους, τους ιδεολόγους, τους πολιτευτές. Οι αναρτήσεις μοιάζουν με ατομικά δελτία τύπου για τα πάντα από τους πάντες.

Θα αναρωτηθείς φίλε αναγνώστη που είναι το μεμπτό σε όλα τα παραπάνω. Πουθενά φυσικά. Δεν υπάρχει πιο υγιές στοιχείο σε μια κοινωνία όταν αυτή εκφράζεται, συνδιαλέγεται, αλληλεπιδρά. Τα προβλήματα ξεκινούν όταν καθείς εξ ημών αγνοεί τον άγραφο νόμο του διαδικτύου: δεν είναι ολόκληρη η κοινωνία διασυνδεδεμένη στο δίκτυο, παρά την υπερδικτύωση του καθενός μας. Και εδώ ξεκινάει μια επικίνδυνη θεώρηση για το γίγνεσθαι. Νομίζουμε ότι όσοι είναι ”φίλοι” μας και κάνουν σχόλια ή like, αντιπροσωπεύουν την πλειοψηφία της κοινωνίας. Πρόκειται για νοητικό κατασκεύασμα, για φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας( για να χρησιμοποιήσω την φράση του Κορνήλιου Καστοριάδη) Το facebook δεν είναι η κοινωνία, δεν είναι το σύνολο των πολιτών μιας χώρας, δεν είναι το σύνολο των δυνητικών πελατών μιας αγοράς. Το σφάλμα της αθροιστικής υπολογιστικής, το σφάλμα της γενίκευσης, αυτή η ακατανίκητη τάση, η έμφυτη στο άτομο, μας κάνει να θεωρούμε ότι τα 10, τα 100, τα 1000 likes, είναι η επιβεβαίωση ότι έχουμε δίκιο και ότι το δίκιο αυτό το συμμερίζεται μια πλειοψηφία, ένα ευρύ σύνολο. Μέγα πλάνη φυσικά που δεν αποτρέπει το δάκτυλο μας από την καθημερινή βόλτα στο facebook, στα sites, στα blogs, στα social media.

Δεν χωράνε εδώ, σε ένα ιντερνετικό κείμενο σαν αυτό, κάποιες προσπάθειες αποκωδικοποίησης για τον υπερδικτυωμένο ηλεκτρονικό μας κόσμο ούτε και αναλύσεις για την ”φιλία”, την αναγνωρισιμότητα, την δυνητικότητα, την προσομοίωση κ.α. Χωράει όμως να μοιραστούμε μια βαθιά ανησυχία, έναν έντονο προβληματισμό : η Ελλάδα μετακόμισε στο facebook και διχάζεται. Φθόνος, μνησικακία, ιδεοληψίες, ημιμάθεια, παραπληροφόρηση και κυρίως επιθυμία, πολύ μεγάλη επιθυμία, κυκλοφορούν ανενόχλητα. Διχαστικός λόγος, ακατάσχετη κριτική ακόμα και σε όσους είναι ουδέτεροι για τα μεγάλα διακυβεύματα της εποχής, συνθέτουν ένα σκηνικό παρακμής που πολύ φοβάμαι ότι ξεπερνάει τα όρια της επικοινωνίας.

Ξέρω ότι οι περισσότεροι θα διαφωνήσουν μαζί μου και θα πουν ότι δεν υπάρχει κανένα κακό με όλα αυτά. Και ενδόμυχα, για τον όποιο διχασμό, για τον όποιο εμφυλιοπολεμικό λόγο, θα ρίξουν την ευθύνη εκεί που τους βολεύει. Αυτό είναι το αρχαιότερο κουσούρι των Ελλήνων: ”εγώ έχω το δίκιο, εγώ κατέχω την αλήθεια, εσείς οι Άλλοι έχετε άδικο, οπότε σας ονομάζω όπως θέλω”. Δυστυχώς αυτή είναι η πραγματικότητα. Είμαστε πάντα χωρισμένοι. Και το διαδίκτυο, το facebook, τα social media, ήλθαν υποτίθεται για να μας ενώσουν αλλά εμείς χωρίζουμε περισσότερο και μεγαλώνουμε την απόσταση ο ένας από τον άλλο. Χωρισμένοι σε ”γνώστες και ανίδεους”. Σε ”ορθολογιστές και ηλίθιους”. Σε ”δεξιούς και αριστερούς”. Σε ”πατριώτες και προδότες”. Και το επικίνδυνο είναι ότι βλέπουμε αυτούς που επικαλούνται τον διχασμό απο τους ”άλλους”, να διχάζουν με τον λόγο τους πριν ….τους άλλους !

Η νεοελληνική κοινωνία δεν καθρεφτίζεται ολόκληρη στο facebook. Υπάρχει και η μεγάλη δύναμη των σιωπηλών, αυτών που ξέρουν ότι αν δεν πάρουν θέση για ένα θέμα δεν σημαίνει ότι δεν έχουν άποψη όταν πρέπει και όπως πρέπει. Απλά δεν πάσχουν απο σύνδρομο αυτοεπιβεβαίωσης, ούτε από έλλειμμα εαυτού, ειδικά όταν δεν στρατεύονται σε δόγματα, ιδεολογίες, κόμματα. Δεν βλάπτει την νοημοσύνη του καθενός, πιστεύω, να ξεχωρίζει το ατομικό από το συλλογικό ασυνείδητο. Είναι μια επώδυνη αλλά χρήσιμη διαδικασία υποκειμενοποίησης αφού μόνο όταν ξεχωρίζουμε το ”θέλω” από το ”πιστεύω” και το ”ξέρω” από το ”νομίζω”, θα συνειδητοποιήσουμε ότι η αλήθεια δεν ανήκει σε κανέναν και ποτέ. Και ίσως τότε κατανοήσουμε ότι αυτό που ”κυκλοφορεί” περισσότερο στην εποχή μας, λόγω social media, είναι οι σκέψεις, οι γνώμες, η ιδεολογία, τα κίνητρα, η επιθυμία. Όχι η αλήθεια. Αυτή δεν έχει ιδιοκτήτη. Θέλει κόπο, σιωπή, παρατήρηση, δουλειά με τον εαυτό και όχι με τον κόσμο, για να την κατακτήσει κανείς (αν ποτέ θελήσει φυσικά…)