* Ο Γιάννης Πανούσης είναι Καθηγητής Εγκληματολογίας του Παν/μιου Αθηνών

Χαμένος στ’αδιάφορα πλήθη

θα λες κρυφά ‘’θέλω να ησυχάσω’’,

ενώ ο κόσμος καίγεται.

Το μόνο που θυμάμαι από σένα

είναι εκείνο που θα’δινες αν ζούσες..

Κώστας Κοβάνης, Όταν χάνονται οι νέοι

Η Ιστορία δεν είναι αθώα [in+nocens], δηλαδή εξ αρχής μη-υπεύθυνη ως προς τις βλαπτικές για κάποιους ή για πολλούς συνέπειες, ούτε απαλλάσσεται-λόγω της παρόδου του χρόνου- ενοχών και αμαρτημάτων. Από την αρχή της μέχρι το τέλος της [;] θα ταυτίζεται με τα λάθη και τα πάθη των ενεργούντων προσώπων αλλά δεν “θα πληρώνει” η ίδια το τίμημα γι’αυτά. Μη διαθέτοντας άλλη λογική εκτός από τη δική της [την εν πολλοίς άγνωστη σ’εμάς], δεν απελευθερώνει, μήτε αλυσοδένει λαούς και κυρίως δεν δέχεται προστάτες, οι οποίοι συνήθως επιχειρούν να της επιβληθούν κραδαίνοντας, ως φόβητρα, τα φαντάσματα των διαφόρων –ισμών.

Η Ιστορία δεν λειτουργεί με βάση του “τί θα γινόταν αν” κι έτσι δεν μπαίνει στον αυτόματο πιλότο ώστε να παράγει την επόμενη φορά [με τις ίδιες συνθήκες;] καλύτερα για ορισμένους αποτελέσματα. Μπορεί πολλές φορές να γράφεται από το game of thrones αλλά οι ήρωες δεν μένουν για πάντοτε ζωντανοί στο πέρας του χρόνου αν δεν αγαπηθούν από τους λαούς. Άλλωστε η Ιστορία ενός λαού δεν πρέπει να κινείται στο πεδίο της ασάφειας, της διπλής ανάγνωσης και της κατά περίπτωση ερμηνείας, ώστε να παράγεται μόνον οργή και πένθος αλλά να εμπνέει σύνεση κι ορθοφροσύνη, που αποδεικνύονται ως αρετές όταν τιμώνται οι πραγματικοί συντελεστές των ιστορικών γεγονότων. Εντέλει η ιστορική μνήμη για τις εθνικές επετείους δεν διαμορφώνεται, ούτε μεταβιβάζεται με ηλεκτρονικά μηνύματα στα social media, ή με άκαπνες δηλώσεις πολιτικών, γιατί μπορεί ο λαός να χαίρεται με τις σημαίες και τα τραγούδια και οι επίσημοι να εκφωνούν πανηγυρικούς, όμως η Ιστορία γονιμοποιείται με τους αγώνες και τις θυσίες των απλών ανθρώπων.

Από την άλλη πλευρά η Εξουσία συχνά παρουσιάζεται σαν τυχαιότητα χαρισματικών ηγετών[οι οποίοι αρπάζουν την ευκαιρία από τα μαλλιά] κι όχι σαν ιστορικοπολιτική αναγκαιότητα, ούτε σαν επιβράβευση εξαιρετικών προσόντων. Άλλωστε η ικανότητα διαχείρισης των κοινών δεν αποτελεί conditio sine qua non για την κτήση, χρήση ή και κατάχρηση εξουσιών, οπότε  “όσοι πιστοί προσέλθετε”. Βέβαια οι εξουσιαστές, όταν καταλαμβάνουν την εξουσία, συνήθως παύουν να ευλογούν τη μοίρα τους ή να είναι ριζοσπάστες και μεταρρυθμιστές, αλλά προτιμούν να επιδίδονται σε μία αδιέξοδη πολιτική αυτο-επιβεβαίωσης και μετατροπής του φόβου απώλειας της ισχύος σε θεσμική θωράκιση των προνομίων τους. Χωρίς αίσθηση προσωπικής ευθύνης [κι ευθύτητας κι ευθιξίας] πολλάκις χρησιμοποιούν τη δύναμη των μηχανισμών κατά των αδύναμων ή των δυνάμει διεκδικητών, καταγγέλοντας – μ’ένα είδος δικής τους ψευδο-αθωότητας-ό,τι κι όποιον διαφωνεί ή απορεί. Χειρίζονται τις αδυναμίες των [αφελών;] ανθρώπων, οι οποίοι δεν μπορούν να ζήσουν αν δεν πιστέψουν σε κάτι ή σε κάποιον και τροφοδοτούν με ψευδαισθήσεις τους “άπιστους”. Μ’έναν επιθετικό, οιονεί-ιερό λόγο, φοβίζουν όσους δεν πείστηκαν, τρέμοντας και οι ίδιοι την ενδεχόμενη αυτο-ακύρωσή τους από τις απρόβλεπτες στροφές της Ιστορίας[τις ακριβώς αντίστροφες από εκείνες που τους έφεραν στο προσκήνιο].

Δεν είναι ούτε ‘επαναστάτες’,οι οποίοι στοχοποιούν όλους τους εχθρούς για λόγους ‘εξωτερικής πολιτικής ισχύος’ και δεν διστάζουν να θυσιάζουν για λόγους σκοπιμότητας αθώους πολίτες,ούτε “εξεγερμένοι”, οι οποίοι διαθέτοντας ‘ηθικά εσωτερικά όρια’,  δεν εκδικούνται και δεν χύνουν άδικο αίμα. Οι εξουσιαστές κινούνται στο αυτοαναφορικό πλαίσιο του “ο σκοπός αγιάζει τα μέσα”, δίχως ν’απαντούν στο ερώτημα “ποιός αγιάζει το σκοπό”. Σπανίως αποκαλύπτουν το “από πού έρχονται’” για να μη φανερωθεί το “πο’υ (θέλουν) να το πάνε”.

Σε κάθε περίπτωση οι πραγματικά τολμηροί, αποφασισμένοι, σώφρονες ηγέτες είναι αυτοί που μετριώνται-ιδίοις κινδύνοις- με την Ιστορία και δεν αρκούνται, εκστασιαζόμενοι, στο να καταμετράνε ημέρες/νύχτες ευδαιμονίας, πτώματα αντιπάλων ή ψηφαλάκια οπαδών.

Αν τα παραπάνω ισχύουν, έστω μερικώς, τότε ίσως να πρέπει να εξετάσουμε ποιες μορφές εξουσίας και ποια πρότυπα ηγετών μίλησαν με την Ιστορία και ποιοι απλοί διαχειριστές εξουσιών απλώς τις άσκησαν προς ίδιον ή φιλικό, μερικό ή συγκυριακό, τοπικό ή κομματικό, συμφέρον. Ας μην ξεχνάμε τέλος ότι η μεν Ιστορία, ενώ μιλάει με το παρελθόν, στην πραγματικότητα υπο-δεικνύει το μέλλον, η δε κοντόφθαλμη, περιστασιακή Εξουσία μιλάει μόνο με το παρόν [και τον κακό εαυτό της].

Για τους παραπάνω λόγους η χωρίς πάθος και θαρρετή –από έγκυρους ειδικούς-καταγραφή των σχέσεων Ιστορίας κι Εξουσίας [ή καλύτερα Εξουσιών] μπορεί να καταλήξει σε μία ορθή κατανόηση των ιστορικών γεγονότων του 1821[ενόψει των εορτασμών για τα 200 χρόνια], σε μία έντιμη αποτίμηση πράξεων ηρωισμού και θυσίας καθώς και σε μία αναγνώριση της εθνικής/κοινωνικής δράσης προσώπων που οι μετέπειτα ηγεσίες [κι όχι βέβαια η ίδια η Ιστορία] θεώρησαν σκόπιμο ν’αποκρύψουν ή να “αναθεωρήσουν”.

ΥΓ.”Πώς να τη μάθεις
την Ιστορία;
Είναι καλά κρυμμένη” [Έλενα Γεωργίου, Τριανταδύο + ένα …χαϊκού]

* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του

The article expresses the views of the author

iPorta.gr