Το σκίτσο του άρθρου είναι του αείμνηστου Βαγγέλη Παυλίδη

Ο Κωνσταντίνος Καραγιαννόπουλος ασχολείται με την δημοσιογραφία, την κριτική λογοτεχνίας και την ποίηση

Σκίτσο Βαγγέλης Παυλίδης

Για έναν δημοσιογράφο δεν υπάρχει χειρότερο είδος σιωπής, χειρότερη καταδίκη στη σιωπή, από την λογοκρισία που του γίνεται. Η ματιά του -όσο απλή όσο περιορισμένη και βιαστική- καταγράφει εικόνες (ή έστω ίχνη) των γεγονότων της ζωής, που αποκρυσταλλώνουν τις γεύσεις, τις αποχρώσεις και τις αντιφατικές πλευρές αυτού που ονομάζουμε πραγματικότητα. Αν εκείνος βουβαθεί τότε βουβαίνεται κι ο κόσμος. Νοήματα, ψίθυροι… ακόμα και κραυγές… πλημμυρίζουν τον δημόσιο χώρο, μετατρέποντας την χλαλοή σε νεκρική σιγή. Κανείς δεν μαθαίνει. Κανείς δεν γνωρίζει. Κανείς δεν μπορεί να ορίσει την ζωή του. Ο φόβος, ο θυμός και η απόγνωση παίρνουν τα ινία και καθηλώνουν τους ανθρώπους σε μια τρεμώδη παθητικότητα.

Αυτό είναι το όπλο της εξουσίας. Αυτό είναι και το κυρίαρχο χαρακτηριστικό της μετανεωτερικής δημοκρατίας. Στην εποχή της “ηγεμονίας των πεφωτισμένων”, ο ρόλος του πολίτη περιορίζεται στην ανοχή και την πλήρη απονεύρωση. Ο εξουσιαστής γνωρίζει (a priori) καλύτερα το τι πρέπει να γίνει στον τόπο από τον τελευταίο οδοκαθαριστή της πρωτεύουσας… ακόμη κι αν ο μέγας οφικιάλιος δεν τριγυρίζει στους δρόμους, δεν μιλά με τους συνανθρώπους του, δεν μοιράζεται τις αγωνίες, τις δυσκολίες και τους μόχθους τους. Εκείνος γνωρίζει -δια νόμου- το αληθές και το αγαθό. Το αποδεικνύουν -άλλωστε- κι οι σφυγμομετρήσεις της κάθε εβδομάδας…

Είχα την ευκαιρία να το καταλάβω καλά αυτό το διάστημα.

Κατάγομαι από μια μικρή επαρχιακή πόλη. Το Καρπενήσι. Έναν τόπο όλο βουνά και πράσινο του ελάτου. Με βαρύ χειμώνα και παρθένο καλοκαίρι. Με ανθρώπους κλειστούς, συντηρητικούς, αλλά και (ως ένα σημείο) άδολους.

Οι συμπατριώτες μου καλούνται -αυτή την περίοδο- να φιλοξενήσουν στην πόλη τους πρόσφυγες. Μήτε η κυβέρνηση μήτε και οι τοπικές αρχές φρόντισαν να τους ενημερώσουν επαρκώς. Άγνωστος μένει ο αριθμός τους. Άγνωστη μένει και κάθε άλλη πληροφορία για το τί μέλλει γενέσθαι. Αυτό -όπως ήταν αναμενόμενο- ανησύχησε τους κατοίκους. Κι από την ανησυχία περάσαμε σιγά- σιγά στον τρόμο. Δεν είναι δα και τόσο δύσκολο αυτό. Ως λαός έχουμε κάνει εθνικό μας χαρακτηριστικό τον ηθικό πανικό.

Έτσι, μια μέρα, περιδιαβαίνοντας τους δρόμους του Καρπενησίου, ο αρχισυντάκτης μιας τοπικής εφημερίδας μου πρότεινε να γράψω κάτι για το ζήτημα. Διότι -όπως τόνισε- “έχει επικρατήσει πλήρης σκοταδισμός”. Με χαρά δέχτηκα την πρότασή του και την ίδια κιόλας μέρα παρακολούθησα το δημοτικό συμβούλιο που γινόνταν, με κύριο θέμα το προσφυγικό. Εκεί, όπως κατέγραψα στο άρθρο μου, το κλίμα ήταν φορτισμένο. “Άγνοια, φόβος, μίσος και καιροσκοπισμός, ήταν τα στοιχεία που κυριαρχούσαν. Άνθρωποι απαίδευτοι χρησιμοποιούσαν το βήμα για να τονώσουν τον ναρκισσισμό τους και για να περάσουν μηνύματα μισαλλοδοξίας και ψευδείς πληροφορίες. Οι περισσότεροι –ειδικά από το κοινό- ήσαν θυμωμένοι”. Κι ήταν απορίας άξιον αν ο πραγματικός λόγος του θυμού τους ήταν η πιθανή έλευση προσφύγων ή κάτι άλλο πιο βαθύ και απροσδιόριστο που ζητούσε ν’ ακουστεί.

Την επομένη, έστειλα το άρθρο μου με τίτλο: “Φοβού τους Δαναούς…”. Κι επικοινώνησα με τον αρχισυντάκτη, ο οποίος με ευχαρίστησε και με ενημέρωσε πως θα δημοσιευόταν στο φύλλο της Τετάρτης. Οι μέρες πέρασαν γρήγορα και την Τετάρτη το κείμενο δεν βγήκε στην εφημερίδα. Πίστεψα πως δεν υπήρχε χώρος και πως θα έβγαινε στην ηλεκτρονική σελίδα αργότερα. Όμως, δεν έγινε τίποτα. Ούτε -φυσικά- είχα κάποια ενημέρωση από την ίδια την εφημερίδα. Από μισόλογα του κόσμου διαπίστωσα τις τρομερές πιέσεις που υπάρχουν για το ζήτημα των προσφύγων. Ακόμη και τα πιο προοδευτικά μυαλά της περιοχής μαίνονται εναντίον τους κι εναντίον όσων βλέπουν θετικά την έλευσή τους.

Η μεσαία τάξη υποβαθμίζεται όλο και περισσότερο, ενώ, παράλληλα, το σύγχρονο οικονομικό δόγμα αποδομεί κάθε ιδέα κοινωνικής πολιτικής. Το σαρωτικό κύμα του νεοφιλελευθερισμού γιγαντώνει το ήδη υπάρχον πρόβλημα της ανισότητας· με αποτέλεσμα, η αβεβαιότητα και η ανασφάλεια να εδραιώνονται στις συνειδήσεις των πολιτών. Έτσι, όπως έγραψε κι ο σπουδαίος κοινωνιολόγος Zygmunt Bauman, “οι μετανάστες και οι πρόσφυγες ενσωματώνουν την κατάρρευση της τάξης […], που παύει να είναι δεσμευτική: θυμίζουν τους ανθρώπους με ολόσωμα πλακάτ που γράφουν “το τέλος του κόσμου είναι κοντά”. […] Μας κάνουν να συνειδητοποιούμε κι επιμένουν να μας θυμίζουν αυτά που μας αρέσει να ξεχνάμε ή καλύτερα να ξορκίζουμε: ότι υπάρχουν κάποιες παγκόσμιες, μακρινές, καμιά φορά ακουστές αλλά πάντα αόρατες, ασαφείς, σκοτεινές, και μυστηριώδης δυνάμεις, αρκετά ισχυρές ώστε να επεμβαίνουν και στις δικές μας τις ζωές και να αγνοούν τις προτιμήσεις μας”.

Αποτυπώνοντας τα γεγονότα που εκτυλίχθηκαν στον τόπο μου, αισθάνομαι -πραγματικά- ντροπή τόσο για τους συμπολίτες μου, όσο και για το γεγονός ότι αποτελώ μέλος αυτής της μάζας, που βοά και μαίνεται εναντίον δυστυχισμένων ανθρώπων. Πολλοί, μάλιστα, για δικαιολογήσουν την στάση τους, δηλώνουν υπερασπιστές της πίστης τους· ξεχνούν, όμως, τα λόγια του ευαγγελίου: “Ἐπείνασα γάρ, καὶ οὐκ ἐδώκατέ μοι φαγεῖν, ἐδίψησα, καὶ οὐκ ἐποτίσατέ με, ξένος ἤμην, καὶ οὐ συνηγάγετέ με, γυμνός, καὶ οὐ περιεβάλετέ με, ἀσθενὴς καὶ ἐν φυλακῇ, καὶ οὐκ ἐπεσκέψασθέ με. Τότε ἀποκριθήσονται αὐτῷ καὶ αὐτοὶ λέγοντες· κύριε, πότε σε εἴδομεν πεινῶντα ἢ διψῶντα ἢ ξένον ἢ γυμνὸν ἢ ἀσθενῆ ἢ ἐν φυλακῇ, καὶ οὐ διηκονήσαμέν σοι; Τότε ἀποκριθήσεται αὐτοῖς λέγων· ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ἐφ᾿ὅσον οὐκ ἐποιήσατε ἑνὶ τούτων τῶν ἐλαχίστων, οὐδὲ ἐμοὶ ἐποιήσατε” (Κατά Ματθαίο 25:31- 46).

Κι όλα αυτά δεν συμβαίνουν μόνο στο Καρπενήσι. Ολόκληρη η χώρα είναι διχασμένη. Μοιρολατρούμε, κινδυνολογούμε, όμως, δεν βλέπουμε και την ευθύνη που έχουμε απένταντί τους. Η γηραιά μας ήπειρος εδώ και πολλές- πολλές δεκαετίες βάσισε την επιβίωσή της στην αποδιοργάνωση της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής. Η δίψα της Δύσης και η μυωπική στάση των ηγετών της προκάλεσαν αυτό το ανεξέλεγκτο (πια) φαινόμενο.

Είμαι από τους ανθρώπους που έζησαν από κοντά τους πρόσφυγες. Υπήρξα για αρκετό διάστημα συλλέκτης ιστοριών πόνου και δυστυχίας. Υπήρξα, όμως, και μάρτυρας της τρυφερότητάς τους και της μαγείας του πολιτισμού τους. Η έλευσή τους είναι μια μεγάλη ευκαιρία αναστοχασμού και επαφής με το διαφορετικό. Διευρύνει τους ορίζοντές μας και σίγουρα μας κάνει πολύ καλύτερους από πριν.

Ας μην τη χάσουμε λοιπόν…

*

Το άρθρο μου δεν δημοσιεύθηκε στο Καρπενήσι. Ο κόσμος συνεχίζει να αντιμετωπίζει το προσφυγικό ως αφορμή για ξεσηκωμό. Οι τοπικές εφημερίδες αδυνατούν να διαχειριστούν σωστά το ζήτημα και οι κραυγές καλύπτουν κάθε προσπάθεια λογικής συζήτησης (πόσω μάλλον, λήψης σωστών αποφάσεων…).

Ως δημοσιογράφος αισθάνομαι σαν να μου κλέψανε -έστω και για μια στιγμή- την φωνή και σαν να πάγωσαν κάθε μου κίνηση να δείξω κι άλλες πλευρές αυτού του φαινομένου.

Κι αν αυτή η αίσθηση είναι αληθινή, τότε τίποτε καλό δεν προμηνύει το μέλλον.

* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.  

The article expresses the views of the author

iPorta.gr