Δήμητρα Παπαναστασοπούλου

Φίλες και φίλοι,

Το Ανατολικό Ζήτημα, εξ αιτίας του φιλελληνικού κινήματος στην Ευρώπη και στην Αμερική, μετατοπίσθηκε σύντομα από τα υψηλά κοινωνικά στρώματα στα χαμηλά, στον απλό λαό δημιουργώντας ρεύματα και πάθη.

DELIVERY  2241003600  8:00-16:00 & 19:00-22:00

Οι πολεμικές επιτυχίες των επαναστατών επέβαλλαν διαφοροποιήσεις στην πολιτική και τη στρατηγική των Μεγάλων Δυνάμεων, αναπροσαρμογές και ανακατατάξεις. Και άρχισε η επεξεργασία σχεδίων για την προώθηση συγκεκριμένων εθνικών συμφερόντων. Από τη μια μεριά το πνεύμα της Ιεράς Συμμαχίας και το δόγμα για την ακεραιότητα της οθωμανικής αυτοκραορίς, από την άλλη οι ανταγωνισμοί των συμμάχων και οι καιροσκοπικές παρεμβάσεις.

Η σκέψη ήταν απλή. Για να επιβιώσει η Ελληνική Επανάσταση, χρειαζόταν εξωτερική συμπαράσταση. Και, φυσικά, η χώρα που θα αποφάσιζε να προσφέρει βοήθεια, θα εξασφάλιζε επιρροή (πολιτική, οικονομική, στρατιωτική) στο μέλλον. Έτσι, παρά την απέχθεια των απολυταρχικών κυβερνήσεων προς την Επανάσταση, το ενδεχόμενο κάποιας διπλωματικής πρωτοβουλίας- με οποιαδήποτε μορφή- για την ελληνική ανεξαρτησία προκαλούσε συνεχείς ανησυχίες. Καμμιά Δύναμη δεν εννοούσε να παραμερισθεί από τους ανταγωνιστές της. (Η τρέλα της πολιτικής να πράττει τελικά όσα απεχθάνεται, για το απώτατο συμφέρον της).

Η προώθηση των θέσεων των Δυνάμεων στο Ανατολικό Ζήτημα, έγινε σταδιακά και μεθοδικά. Η πρώτη περίοδος ήταν διερευνητική. Περιοριζόταν στη συλλογή πληροφοριών για την εξακρίβωση των κινήτρων του ξεσηκωμού και επισήμανση των υποκινητών, των αντικειμενικών σκοπών και των απηχήσεων. Η χάραξη ξεκάθαρης και σταθερής εξωτερικής πολιτικής απέναντι στους Έλληνες και στον αγώνα τους άρχισε να διαφαίνεται μετά από έναν χρόνο (1822).

Η αγγλική κυβέρνηση ήταν ενημερωμένη ακριβέστατα για ο,τιδήποτε συνέβαινε στην Ελλάδα από τις πληροφορίες που συγκέντρωναν επί τόπου οι πράκτορές της(πολλές φορές κρυπτώμενοι πίσω από τη φιλική μάσκα του φιλέλληνα) και από την έξυπνη παρακολούθηση της αλληλογραφίας.

Αμέσως μετά το ξέσπασμα της Επανάστασης, οργανώθηκε στα Επτάνησα ένα παράρτημα της κεντρικής υπηρεσίας ελέγχου αλληλογραφίας, που λειτουργούσε μυστικά στο Λονδίνο, σ’ ένα κτήριο δίπλα στο Κεντρικό Ταχυδρομείο, στην Lombart street, όπου εργάζονταν ειδικοί στην αποσφράγιση επιστολών υπάλληλοι, δεξιοτέχνες στα βουλοκέρια και ταλαντούχοι στις αποκρυπτογραφήσεις. Όσα γράμματα είχαν προορισμό την Ελλάδα ανοίγονταν, αλλά όχι μόνον εκείνα. Ανοίγονταν και των ανταγωνιστών τους…, καθιστώντας την αγγλική κυβέρνηση ικανή να παρεμβαίνει την κατάλληλη στιγμή και να τους εξουδετερώνει.

Βέβαια, ενημερωμένη σωστά και έγκαιρα ήταν και η γαλλική κυβέρνηση, με τις δικές της μυστικές υπηρεσίες. Οι διπλωματικές αντιπροσωπείες της Γαλλίας στην Ανατολή και η ναυτική μοίρα στα ελληνικά νερά αποτελούσαν οργανωμένα κέντρα κατασκοπείας. Πληροφορίες συλλέγονταν επίσης στο λιμάνι της Μασσαλίας, το κυριότερο κέντρο αποστολών στην Ελλάδα και η σχεδόν μοναδική πύλη επιστροφής στην Ευρώπη, με την μέθοδο της υποχρεωτικής καραντίνας.

Οι κυβερνήσεις Αγγλίας και Γαλλίας συμφώνησαν σιωπηρά να αντιμετωπίσουν ως ανταρσία την Ελληνική Επανάσταση, πράγμα ιδιαίτερα σημαντικό για την Γαλλία που ετοίμαζε στρατιωτική επέμβαση στην Ισπανία για να ανατρέψει το φιλελεύθερο συνταγματικό καθεστώς της χώρας, γνωρίζοντας όμως ότι η κάθε μια ξεχωριστά προσπαθούσε να δημιουργήσει γέφυρες επιρροής με τους Έλληνες επαναστάτες. Και αποφάσισαν να εξουδετερώνουν η μια τις προσπάθειες της άλλης, παρακολουθώντας την εξέλιξη.

Σ’ αυτόν τον διαφορετικό «αγώνα επικράτησης», η Αγγλία επέτρεψε την εισαγωγή όπλων στην Ελλάδα και διευκόλυνε – αν δεν υποκίνησε- την έκδοση του πρώτου δανείου. Η Γαλλία έστελνε μέσω Μασσαλίας εθελοντές και πολεμικό υλικό και επέτρεψε εράνους υπέρ του ελληνικού αγώνα, και συγχρόνως εφοδίαζε τον Μεχμέτ Αλί στην Αίγυπτο με πολεμικά σκάφη και τεχνική βοήθεια (δυναμώνοντάς τον έναντι της οθωμανικής αυτοκρατορίας).

Αντίθετα, οι Ρώσοι έχαναν το παιγνίδι, υπακούοντας στους κανόνες της απολυταρχίας και πέφτοντας στις παγίδες της Αγγλίας.

Τέλος, η Αμερική, παρά τις επίσημες διακηρύξεις υπέρ της ελληνικής ανεξαρτησίας και το ζωηρό λαϊκό φιλελληνικό κίνημα, ακολούθησε φιλοτουρκική πολιτική. Οχυρωμένη πίσω από το δόγμα Μονρόε, απέφυγε συστηματικά την ενίσχυση των Ελλήνων επαναστατών, με την ελπίδα να πείσει την οθωμανική αυτοκρατορία να υπογράψει την πολυπόθητη εμπορική συμφωνία που θα παραβίαζε το αγγλικό μονοπώλιο και θα δημιουργούσε τις προϋποθέσεις για οικονομικές γέφυρες με τους Τούρκους. Μόνον ο αμερικανικός λαός συμπαραστάθηκε στον ελληνικό αγώνα.