Βρισκόμαστε ακριβώς 40 μέρες πριν από τα αναγγελθέντα, επίσημα εγκαίνια της ανακαινισμένης Εθνικής Πινακοθήκης η οποία όπως μας διαβεβαιώνουν επίσημα χείλη, θα ανοίξει στις 24 του προσεχούς Μαρτίου. Οι φωτογραφίες είναι χθεσινές και δείχνουν – πέραν πάσης αμφισβητήσεως ό,τι κι αν λένε τα δημοσιογραφικά παπαγαλάκια του πολιτιστικού ρεπορτάζ – όχι μόνο τη μίζερη μεταμοντερνιά της αρχιτεκτονικής παρέμβασης αλλά και το προφανές γεγονός ότι το κτίριο θέλει πολύ δρόμο ακόμη ώσπου να περατωθεί. Αφού σε πολλά του σημεία, όπως διαπίστωσα ιδίοις όμμασι, παραμένει γιαπί.

Πότε λοιπόν θα προλάβουν να μεταφερθούν εδώ τα χιλιάδες έργα (πίνακες, γλυπτά, χαρακτικά, φωτογραφίες, κατασκευές, εγκαταστάσεις κλπ) από τις κρυψώνες τους, πότε θα οργανωθούν οι καινούργιες, ελπίζω υδατοστεγείς επιτέλους, αποθήκες, πότε θα στηθούν τα εκθέματα, πότε θα παρουσιαστούν μουσειολογικά τεκμηριωμένοι οι θησαυροί της νεοελληνικής μας τέχνης;

Από προσωπική πείρα μιλώντας επιμένω πως ένα μουσείο πού στήνεται εκ βάθρων, χρειάζεται το λιγότερο 6 μήνες για τις βασικές εργασίες και περισσότερο από ένα χρόνο για το οριστικό του φινίρισμα.

Θα παρουσιάσει η νέα Εθνική Πινακοθήκη μία καινούργια άποψη της Ελληνικής τέχνης των τελευταίων διακοσίων χρόνων, ανάλογη με την γνώση και τις ευαισθησίες του εικοστού πρώτου αιώνα ή θα επαναληφθεί η συντηρητική άποψη του προηγούμενου; Έχουν εμπλουτιστεί, όλα αυτά τα χρόνια, οι συλλογές με καινούργια έργα πού θα διαφωτίζουν το ιστορικό παρελθόν, την ιδεολογία και την αισθητική του; Κατά την διάρκεια της διαρρεύσασας δεκαετίας έχουν εμφανιστεί σε ξένες και ελληνικές δημοπρασίες υψηλού επιπέδου αληθινά αριστουργήματα που θα συγκροτούσαν μία μοναδική συλλογή τεκμηρίων του Αγώνα. Η ίδια, η πολύφερνη επιτροπή της κυρίας Αγγελόπουλου θα δικαιολογούσε το λόγο ύπαρξης της, αν είχε απλώς διεκδικήσει κάποια από αυτά τα έργα. Το έχει πράξει; Άγνωστο.

Προσωπικά φοβάμαι τα χειρότερα κι όχι μόνο επειδή διακατέχομαι από προκατάληψη για όλους τους εμπλεκόμενους. Κυρίως φοβάμαι πώς το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι τα επίσημα εγκαίνια μιας και μόνο αίθουσας (!) και μιας και μόνο έκθεσης αφιερωμένης στην Επέτειο του 1821, μία γαλανόλευκη κορδέλα, ένα ασημένιο ψαλίδι, οι ανάλογες παράτες και τίποτα περισσότερο.

Το έχουμε ξαναπεί: Ο πολιτισμός στη χώρα μας αντιμετωπίζεται πάντα ως τύπος και όχι ως ουσία καταντώντας οχληρό βάρος για τους εκάστοτε κρατούντες οι οποίοι – οι καημένοι – νιώθουν αμήχανα όταν πρέπει να υποκριθούν τους φιλότεχνους και τους ευαίσθητους. Συγκινούνται μόνο όταν κάποιος φιλήσει μπροστά τους ένα ομοίωμα του Παρθενώνα. Μέχρις εκεί…

Πιο συγκεκριμένα τώρα: Ποιοί και πώς θα οργανώσουν το νέο μουσείο; Το παλιό στήσιμο της Εθνικής Πινακοθήκης που ίσχυσε grosso modo ως το τελευταίο κλείσιμο της το είχαν επιμεληθεί οι αείμνηστοι Δημήτρης Παπαστάμος και Νέλη Μισιρλή. Δεν μπορεί να είναι ιδιωτική υπόθεση των λίγων ένα τόσο σημαντικό γεγονός. Η μαύρη αλήθεια είναι πως η επί μία τριακονταετία διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης δεν έστησε ποτέ καμία έκθεση, ούτε μόνιμη ούτε περιοδική. Ούτε καν τα παραρτήματα του ιδρύματος στη Σπάρτη, το Ναύπλιο, την Κέρκυρα. Για παράδειγμα εκείνο της Κέρκυρας το έστησα προσωπικά και μάλιστα με χίλιες δυσκολίες γιατί ήδη ήμουν σε δυσμένεια και από την διευθύντρια και από τον εξίσου αιωνόβιο πρόεδρο του διοικητικού συμβουλίου της ΕΠΜΑΣ, έναν πρώην δικαστικό.

Η άλλη, μεγάλη αλήθεια είναι πως όλες τις εκθέσεις τις έστηναν πάντα οι επιμελητές ή, κατ’ εξαίρεση, σκηνογράφοι σαν τον Γιάννη Μετζικώφ και αρχιτέκτονες πού προσλαμβάνονταν για ένα συγκεκριμένο project.

Τα γνωρίζει όλα αυτά το Υπουργείο; Και εάν ναι τί προτίθεται να κάνει; Ποιοί είναι, πού είναι οι ειδικοί, οι γνώστες, οι έμπειροι που θα στήσουν εκείνη την Πινακοθήκη που έχουμε στερηθεί και που θα είναι αντάξια του εικαστικού μας πολιτισμού; Σύμφωνοι! Οι χορηγοί, τα ιδρύματα, η ιδιωτική πρωτοβουλία, ο πακτωλός των χρημάτων, η υποταγμένη και ευγνωμονούσα Πολιτεία – σαν τον πίνακα του Βρυζάκη! – αλλά για ένα τέτοιο έργο απαιτούνται επιπλέον νέες ιδέες και ένα επιστημονικό όραμα που νομίζω ότι ως σήμερα δεν έχει πιστωθεί σε κανέναν από τους εμπλεκόμενους. Και μόνη η αρχιτεκτονική παρέμβαση ενός γυάλινου κλωβού που φωτίζεται σαν λούνα παρκ πάνω από ένα κτίριο αδρού μοντερνισμού – χωρίς να συζητώ καν τις καταγγελθείσες κακοτεχνίες ή αστοχίες – αποδεικνύει του λόγου το αληθές. Φοβάμαι ότι επίκειται σκάνδαλο φαβοριτισμών, συμψηφισμών και οπισθοδρόμησης πολύ πιο σοβαρό από εκείνο του Εθνικού Θεάτρου.

(Εδώ και χρόνια φωνάζω πώς είναι εθνική μας υποχρέωση να αξιοποιήσουμε εκθεσιακά για μείζονα γεγονότα τους άδειους χώρους του παλιού, υπόσκαφου Μουσείου της Ακρόπολης πάνω στον Ιερό Βράχο. Σε αυτόν τον μοναδικό χώρο θα έπρεπε για λόγους συμβολικούς, ιστορικούς και αισθητικούς να παρουσιαστεί η έκθεση – αφιέρωμα στο 1821. Εκεί έπρεπε να στηθεί ο πίνακας του Ντελακρουά και έτσι να δημιουργηθεί ένα γεγονός αληθινά παγκόσμιας εμβέλειας. Φαντάζεστε τον Έλληνα πρωθυπουργό να εγκαινιάζει την 25η Μαρτίου 2021 μία τέτοια έκθεση σε αυτό ακριβώς το σημείο;)