Ο  Άγγελος Κουτσούκης είναι Ραδιοφωνικός Παραγωγός και Δημοσιογράφος.

Βιβλιοπρόταση: Άγγελος Κουτσούκης: “Ο άνθρωπος που έμενε στον Φάρο” από τις εκδόσεις Φίλντισι

 

“ΠΡΩΣΙΚΟ ΜΠΛΕ” του PHILIP KERR εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ

Το “Πρώσικο μπλέ” κυκλοφόρησε  το 2017, σχεδόν έναν χρόνο πρίν φύγει από τη ζωή ο Φίλιπ Κέρ. Και μπορεί να απέχει πολύ από την ΄΄Τριλογία του Βερολίνου΄΄, αλλά γιά μιά ακόμα φορά η περσόνα του επιθεωρητή Μπέρνι Γκούντερ μας κρατά καθηλωμένους με μιά ακόμα περιπέτειά του. Αυτή τη φορά το βιβλίο ξεκινά από τη Γαλλική Ριβιέρα και το 1956, όπου έχει καταφύγει ο Μπέρνι Γκούντερ, με άλλο όνομα, μετά το τέλος του πολέμου, αλλά επί της ουσίας, η ιστορία που έχει να μας πεί ο συγγραφέας, διαδραματίζεται στις Βαυαρικές Αλπεις το 1939, λίγο πρίν την έναρξη του Β΄Παγκοσμίου πολέμου.

Με έναν εντελώς δικό του τρόπο ο Φίλιπ Κέρ ενώνει αυτές τις δύο ιστορίες και χρονιές, κάνοντας έναν νοερό κύκλο . Εκεί που ,ουσιαστικά, βρίσκεται ο επιθεωρητής Γκούντερ στον ρόλο του κυνηγού το 1939, εκεί ξαναβρίσκεται το 1956, αλλά αυτή τη φορά στον ρόλο του κυνηγημένου.

Εχουν γραφτεί πολλά για τα βιβλία και το έργο του Κέρ τα τελευταία χρόνια, και θετικά και αρνητικά. Η αλήθεια είναι ότι η “Τριλογία του Βερολίνου’ μοιάζει αξεπέραστη, αλλά πιστεύω πως ο μέσος αναγνώστης των έργων του έχει ταυτιστεί με τον επιθεωρητή Μπέρνι Γκούντερ. Μιά προσωπικότητα κάθε άλλο παρά εύκολη, κάθε άλλο παρά αναμενόμενη. Γέννημα θρέμμα του Βερολίνου, αξιόπιστος αστυνομικός, σοσιαλδημοκράτης αριστερών τάσεων που πιστεύει στην απονομή της δικαιοσύνης  όπως πρέπει να απονέμεται σε οποιοδήποτε δημοκρατία και όλα αυτά μέσα στο ναζιστικό καθεστώς, που κάθε άλλο παρά φημίζεται για τις δημοκρατικές διαδικασίες που ασκούν οι αρμόδιοι.  Πού, όμως, αυτό το ναζιστικό καθεστώς, χρειάζεται τις ικανότητές του, και  αναγκάζεται να τον χρησιμοποιήσει για την επίλυση κάποιων ιδιαίτερα σκοτεινών υποθέσεων, ενώ στην πραγματικότητα απεχθάνεται αυτό που πρεσβεύει και πολύ ευχαρίστως θα τον έστελνε σε κάποιο στρατόπεδο συγκέντρωσης για ΄΄διακοπές΄΄.

Το ίδιο συμβαίνει και τώρα.  Αντιγράφω από το εξώφυλλο, γιατί για αστυνομικό μυθιστόρημα μιλάμε και δεν είναι σωστό να δώσουμε παραπάνω πληροφορίες από αυτές που χρειάζονται. Εχουμε και λέμε λοιπόν:

΄΄Στην εξοχική κατοικία του Χίτλερ στο Ομπερσάλτσμπεργκ δολοφονείται ένας μηχανικός ο οποίος επιβλέπει τα έργα που γίνονται στα Εδάφη του Ηγέτη. Ο Μπέρνι Γκούντερ επιλέγεται για να διελευκάνει την υπόθεση υ[ό άκρα μυστικότητα και παίρνει μαζί του ως βοηθό τον Φρίντριχ Κόρς. Εχει ακριβώς μία εβδομάδα για να βρεί τον δολοφόνο, μέχρι να έρθει ο Χίτλερ για τον εορτασμό των πεντηκοστών γενεθλίων του. Ο Μπέρνι ξέρει καλά σε τι μπελάδες έχει μπλέξει. Θα είναι καταστροφικό αν ο Χίτλερ ανακαλύψει ότι έχει διαπραχθεί ένας φόνος στη βεράντα του σπιτιού του. Το βουνό όμως, φιλοξενεί και την ελίτ του ναζιστικού κόμματος. Θα είναι χειρότερο για τον Γκούντερ αν ο δολοφόνος είναι ένας από αυτούς΄΄.

Ακόμα μιά δύσκολη υπόθεση για τον επιθεωρητή, που δυσκολεύει ακόμα περισσότερο από το γεγονός ότι όλοι όσοι βρίσκονται “στα εδάφη του Ηγέτη” είναι επιφανείς Ναζί,μέλη του κόμματος, ενώ ο Μπέρνι ούτε επιφανής είναι, ούτε κάν Ναζί. Το αντίθετο μάλιστα. Και όπως συμβαίνει σχεδόν πάντα στα μυθιστορήματα του Κέρ, ο συγγραφέας σκοπό έχει,πέρα από τη λύση της υπόθεσης, να αναδείξει το περιβάλλον που συμβαίνουν τα γεγονότα. Ετσι,πολύ σύντομα, ο επιθεωρητής, και μαζί του και εμείς,διαπιστώνουμε  την φαυλότητα που επικρατεί στο βουνό του Χίτλερ, πως όλοι οι επιφανείς αξιωματούχοι του Ναζιστικού κόμματος δεν έχουν καμμία αναστολή όχι μόνο να κατακλέψουν τους τοπικούς φορείς, αλλά μπορούν εύκολα να φτάσουν  και στο έγκλημα προκειμένου να εξυπηρετήσουν τα προσωπικά τους συμφέροντα.

΄΄Η αποκάλυψη των μυστικών του βουνού του Χίτλερ δεν με έκανε παρά ακόμη ένα θύμα δολοφονίας σε αναμονή. Κάποιος είχε πάρει  μεγάλο ρίσκο προσπαθώντας να με σκοτώσει, δύο φορές μάλιστα. Ισως προσπαθούσαν και πάλι. Καί ήταν πραγματικά κρίμα που ο άντρας που είχε στείλει ο Χάιντριχ να φυλάει τα νώτα μου θα μπορούσε,αν του έδινε εντολή ο αφέντης του, να μου τη ρίξει χωρίς δισταγμό. Το ένα πράγμα γιά το οποίο ήταν αξιόπιστοι οι ναζί, ήταν ότι δεν ήταν αξιόπιστοι. Κανείς τους. Ποτέ”, σκέφτεται ο Μπέρνι σε κάποιο σημείο του βιβλίου.

Ο Philip Kerr ,και σε αυτό το βιβλίο, έχει δώσει πολλά από τα δικά του,φαντάζομαι χαρακτηριστικά, στον ήρωά του.  Το φλεγματικό χιούμορ, οι αναφορές του σε πρόσωπα και πράγματα της εποχής, η αίσθηση του bonviveur που διατρέχει το βιβλίο, η λεπτή ειρωνεία όσον αφορά καταστάσεις της εποχής, που ξεφεύγουν από τα πλαίσια της εποχής και γίνονται διαχρονικές, το οξύτατο πνεύμα του. Στο “Πρωσικό Μπλέ”, αντικείμενο του χιούμορ και της λεπτής ειρωνείας του, εκτός από τους ναζί, πέφτουν και οι Γάλλοι: “Τολμώ να πώ ότι το 1940 ο Χίτλερ δεν χρειάστηκε πολύ περισσότερο από ένα δυό λεπτά για να καταλάβει ότι ήταν απλώς πιο εύκολο  να κάνει τον γύρο της Γραμμής Μαζινό παρά να πάει προς αυτή. Τώρα φαίνεται προφανές. Και για να είμαι ειλικρινής, και τότε προφανές  φαινόταν. Αλλά Γάλλοι είναι αυτοί. Αξιολάτρευτοι”.

Για άλλη μιά φορά ο αναγνώστης καταλαβαίνει ότι για τον συγγραφέα η επίλυση ενός ακόμα φόνου  μπορεί να βρίσκεται στο κέντρο της αφήγησης, αλλά ουσιαστική σημασία έχει η περιγραφή της εποχής και των ανθρώπων της. Και σε αυτό ο Philip Kerr είναι αξεπέραστος. Στο ΄΄Πρώσικο Μπλέ΄΄ βρισκόμαστε στο 1939, λίγο πρίν από τον πόλεμο. Ολη η υπεροψία της ναζιστικής μηχανής, όλη η υπεροψία των αξιωματούχων ναζί που πίστεψαν ότι θα κατακτήσουν τον κόσμο, είναι καταγεγραμμένη. Τα πρόσωπα των ναζί που περιγράφονται στο βιβλίο είναι υπαρκτά, κομμάτι της ιστορίας. Ο Μάρτιν Μπόρμαν, ιδιαίτερος γραμματέας του Χίτλερ,ο αδελφός του ο Αλμπερτ Μπόρμαν, ο Βίλχεμ Τσάντερ,ο Βίλχεμ Μπρούκνερ,ο δόκτωρ Κάρλ Μπράντ,η Γκέρντι Τρόοστ, ο Ερνεστ Κάλτενμπρούνερ,ο Χανς Χέντρικ Νόιμαν, ο Εριχ Μίλκε,η αίθουσα τσαγιού στο Κελστάιν, που κόστισε ένα ασύλληπτο ποσό για να κατασκευαστεί έτσι ώστε να απολαμβάνει το τσάι του ο Χίτλερ, ήταν όλοι και όλα υπαρκτά.  Ο συγγραφέας μπλέκει τα ιστορικά πρόσωπα με αυτά που δημιουργεί η δική του φαντασία για να στήσει μιά ακόμα ιστορία που δείχνει τον παραλογισμό του Γ΄Ράιχ. Στο τέλος του βιβλίου υπάρχει ένα μικρό παράρτημα όπου αναφέρεται τι απέγιναν όλοι αυτοί.

Και, όπως επιγραμματικά λέει για την εποχή και τους ανθρώπους της ο Μπέρνι Γκούντερ ΄΄Το να προσπαθεί κανείς να είναι τίμιος μπάτσος στη Γερμανία σήμερα, είναι σαν να παίζει κροκέ στο πεδίο της μάχης΄΄΄

Και όπως έγραψε ο Δημήτρης Καραθάνος στην Athens Voice :΄΄ Από το 1989 έως το 2018, ο Φίλιπ Κερ κατέκτησε τεράστιο κοινό ως δημιουργός του Μπέρνι Γκούντερ, ενός χαρακτήρα που ανανέωσε το αστυνομικό μυθιστόρημα, διαλέγοντας να κινηθεί στην επικράτεια του ιστορικού νουάρ. Περιδινούμενος σε πραγματικά γεγονότα της τραυματικής ιστορίας του 20ου αιώνα και συναναστρεφόμενος υπαρκτά πρόσωπα του επιχειρησιακού θεάτρου του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο γερμανός ντετέκτιβ που τρεκλίζει υπό το βάρος της ανθρώπινου δράματος δεν έπαψε να συναρπάζει, από την «Τριλογία του Βερολίνου» μέχρι το «Πρωσικό μπλε».

Ο Philip Kerr γεννήθηκε στο Εδιµβούργο το 1956. Σπούδασε νοµικά και φιλοσοφία στο Πανεπιστήµιο του Μπέρµιγχαµ, όπου, μεταξύ άλλων, εντρύφησε στο γερμανικό δίκαιο και στη γερμανική φιλοσοφία, διαβάζοντας σχετικά κείμενα στο πρωτότυπο. Όπως λέει ο ίδιος: «Η πιο ενδιαφέρουσα νομική φιλοσοφία είναι η γερμανική, οπότε το λογικό ήταν να πάω στη Γερμανία, όπως και έκανα, και ειδικά στο Βερολίνο, το οποίο επισκέφθηκα αρκετές φορές». Η μελέτη αυτή του έδωσε το ερέθισμα να ασχοληθεί περαιτέρω με την ιστορία της Γερμανίας στον εικοστό αιώνα, εστιάζοντας το ενδιαφέρον του στην ιστορία του ναζισμού.

Μετά το πέρας των σπουδών του εργάστηκε ως κειµενογράφος σε πολλές διαφημιστικές εταιρίες, μεταξύ αυτών και στη Saatchi and Saatchi. Στο διάστημα αυτό γεννήθηκε στο μυαλό του η ιδέα να γράψει ένα μυθιστόρημα με ήρωα έναν Βερολινέζο αστυνομικό το 1936. Η ιδέα του υλοποιήθηκε το 1989 με την έκδοση του πρώτου του μυθιστορήματος, με τίτλο Οι Βιολέτες του Μάρτη. Πρόκειται για το βιβλίο με το οποίο παρουσίασε στο κοινό τον Μπέρνι Γκούντερ, τον κυνικό και ταυτόχρονα μελαγχολικό ντετέκτιβ που ζει την άνοδο και την πτώση του ναζισμού. Ακολούθησαν τα µυθιστορήµατα Ο χλοµός εγκληµατίας (1990) και Γερµανικό ρέκβιεµ (1991), µε φόντο το µεσοπολεµικό και µεταπολεµικό Βερολίνο αντίστοιχα. Το 1993 τα τρία µυθιστορήµατα συγκεντρώθηκαν από την Penguin Press σε έναν τόµο µε τον γενικό τίτλο Berlin Noir, που θεωρείται ένα από τα σηµαντικότερα έργα της σύγχρονης αστυνοµικής λογοτεχνίας.

Στα ελληνικά εκδόθηκαν για πρώτη φορά από τις εκδόσεις Κέδρος το 2002-2003, στη σειρά αστυνοµικής λογοτεχνίας ΜΑΥΡΟ ΒΕΛΟΥΔΟ. Το 2012 κυκλοφόρησαν σε επίτοµη έκδοση µε τον τίτλο Η τριλογία του Βερολίνου. Από την κυκλοφορία του Γερμανικού ρέκβιεμ έως την επιστροφή του Μπέρνι Γκούντερ με το The One from The Other μεσολάβησαν δεκαέξι χρόνια, διάστημα στο οποίο ο Philip Kerr έγραψε πλήθος άλλων βιβλίων, ανάμεσα στα οποία ξεχωρίζουν τα Φιλοσοφικά εγκλήματα (Κέδρος, 2015).

Έγραψε επίσης σημαντικά βιβλία για παιδιά, μεταξύ των οποίων τα: Η πιο τρομακτική ιστορία όλων των εποχών και Φρίντριχ, ένας σπουδαίος ντετέκτιβ (θα κυκλοφορήσουν από τις εκδόσεις Κέδρος). Ακολούθησαν και άλλα μυθιστορήματα με ήρωα τον Μπέρνι Γκούντερ, τα περισσότερα από τα οποία έχουν ήδη κυκλοφορήσει στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κέδρος: Μοιραία Πράγα, Άνθρωπος χωρίς ανάσα, Φλόγα που σιγοκαίει, Η γυναίκα από το Ζάγκρεµπ, Αν οι νεκροί δεν ανασταίνονται, Η άλλη πλευρά της σιωπής, Φοβού τους Δαναούς. Το προσεχές διάστημα αναμένεται με μεγάλο ενδιαφέρον η έκδοση του μυθιστορήματος που πρόλαβε να ολοκληρώσει πριν από τον θάνατό του, με τίτλο Metropolis.

Ο Philip Kerr διοχέτευσε το πάθος του για το ποδόσφαιρο σε μια άλλη σειρά μυθιστορημάτων, αυτή τη φορά με ήρωα τον προπονητή-ντετέκτιβ Σκοτ Μάνσον. Τα βιβλία αυτά – Ξαφνικός θάνατος (2016), Το χέρι του Θεού (2016) και Ψεύτικο εννιάρι (2017) – κυκλοφορούν επίσης από τις εκδόσεις Κέδρος.

Τιµήθηκε µε τα βραβεία RBA International Prize for Crime Writing και British Crime Writers’ Association’s Ellis Peters Historic Crime Award.
Συνεργάστηκε ως αρθρογράφος µε τις εφηµερίδες Sunday Times, Evening Standard και New Statesman.

Ήταν παντρεµένος µε τη συγγραφέα Jane Thynne και πατέρας τριών παιδιών.
Έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 62 ετών, στις 23 Μαρτίου 2018.