Ο  Άγγελος Κουτσούκης είναι Ραδιοφωνικός Παραγωγός και Δημοσιογράφος.

Βιβλιοπρόταση: Άγγελος Κουτσούκης: “Ο άνθρωπος που έμενε στον Φάρο” από τις εκδόσεις Φίλντισι

΄΄Η ΠΕΡΙΠΛΑΝΗΣΗ ΕΝΟΣ ΒΙΟΛΙΟΥ΄΄ του ΜΙΧΑΛΗ ΜΠΟΥΝΑΡΤΖΙΔΗ εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ

΄΄Η περιπλάνηση ενός βιολιού΄΄ είναι ένα από τα πιό φιλόδοξα ελληνικά μυθιστορήματα που έχω διαβάσει. Φιλόδοξο, με την έννοια ότι πρόθεση του συγγραφέα είναι να περιγράψει ιστορικά γεγονότα που απλώνονται στο πρώτο μισό του 20^ου αιώνα, και καθόρισαν όχι μόνο τη ζωή των ηρώων του αλλά και την πορεία της ανθρωπότητας.Από την Θεσσαλονίκη του 1914 μέχρι την Βαρκελώνη του Ισπανικού εμφύλιου και το 1936 οι άνθρωποι που γεννήθηκαν στις αρχές του πιο σκοτεινού αιώνα στην ιστορία της ανθρωπότητας, έζησαν γεγονότα που άλλαξαν την μoρφή του κόσμου όπως τoν γνώριζαν μέχρι τότε. Μαζί τους και οι πρωταγωνιστές του βιβλίου.

Από την Θεσσαλονίκη του 1914 μέχρι την Βαρκελώνη του 1936 μεσολαβούν πολλά. Ο Α΄Παγκόσμιος πόλεμος, η επανάσταση των μπολσεβίκων στη Ρωσσία, ο εμφύλιος που ξέσπασε αμέσως μετά την επανάσταση σε αυτή τη χώρα, η εκστρατεία στην Ουκρανία ενός σώματος του Ελληνικού στρατού για να βοηθήσει τους Λευκούς, κάτι που λίγοι θυμόμαστε όταν αναφερόμαστε στην εποχή του Βενιζέλου, η πυρκαγιά της Θεσσαλονίκης που άλλαξε την όψη της πόλης, η Μικρασιατική καταστροφή, οι πρόσφυγες που αφήνουν κατατρεγμένοι τον τόπο που γεννήθηκαν και αναζητούν καταφύγιο αλλού. Ενας φονικός αιώνας, που τα γεγονότα τον οδήγησαν στον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο και σε μία από τις μεγαλύτερες καταστροφές της ανθρώπινης ιστορίας.

Οι ήρωες του βιβλίου στροβιλίζονται μέσα σε όλα αυτά που συμβαίνουν και επιζούν. Χωρίς πατρίδα, χωρίς οικογένεια, χωρίς ταυτότητα παρά μόνο με την δική τους υπόσταση. Ο Μαξίμ, χαρακτηριστική περίπτωση Ρώσου εμιγκρέ που άφησε πίσω του πατρίδα και οικογένεια, περνάει από το Βερολίνο πρίν βρεθεί στην Βαρκελώνη. Ο Θωμάς, γεννημένος στα παράλια της Μικράς Ασίας, βρίσκεται με την οικογένειά του στη Θεσσαλονίκη του 1914, εποχή που  η πόλη προσπαθεί να βρεί την νέα της ταυτότητα. Από εκεί στην Οδυσσό, στην Κριμαία, αφήνοντας πίσω του  οικογένεια και τον έρωτα της ζωής του, την Ελβίρα, κόρη ενός Εβραίου υφασματέμπορα της Θεσσαλονίκης. Οι κοινωνικές συνθήκες της εποχής απαγορευτικές, για έναν τέτοιο έρωτα. Από την επαναστατημένη Ρωσία στο Βερολίνο, διασχίζοντας τη μισή Ευρώπη μέχρι να καταλήξει στην δημοκρατική Βαρκελώνη μαζί με τον φίλο του τον Μαξίμ. Εκεί θα ξαναβρεθεί με την Ελβίρα που ακολουθώντας την Εβραϊκή διασπορά από την Θεσσαλονίκη έχει βρεθεί στην Βαρκελώνη, παντρεμένη με έναν Εβραίο έμπορο και έχοντας ένα έφηβο αγόρι.

Μέσα σε ένα καζάνι που βράζει, όπως είναι η Ισπανία εκείνη την εποχή,οι άνθρωποι θα προσπαθήσουν να βρούν τις ζωές που έχασαν. Πράγμα καθόλου εύκολο.

Ο Μιχάλης Μπουναρτζίδης εντυπωσιάζει με τις ιστορικές του γνώσεις. Παρ΄ότι οι σπουδές του στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης είναι στις θετικές επιστήμες και στα Οικονομικά, κατέχει μιά βαθιά και ουσιαστική γνώση της Ιστορίας των γεγονότων που περιγράφει. Και όταν λέω ΄΄ουσιαστική και βαθιά γνώση΄΄,εννοώ ότι πέρα από την σπουδή της ιστορίας και της γνώσης της, την μελέτησε και έβγαλε τα προσωπικά του συμπεράσματα απέναντι σε όλα αυτά που γράφουν τα βιβλία. Η άποψή του είναι κριτική.Δεν στέκεται σε κανένα σημείο στην επιφάνεια. Η Ιστορία έχει πολλά στρώματα για να σκάψει κανείς, μέχρι να βρεί αυτό πού, πιθανόν, είναι πλησιέστερο στην αλήθεια. Και ο Μιχάλης Μπουναρτζίδης ανήκει σε αυτήν ακριβώς την περίπτωση. Έχει διαβάσει πολύ, έχει ψάξει ακόμα περισσότερο μέχρι να φτάσει να γράψει αυτά που γράφει. Αυτό που γράφει, το κατέχει, είναι βιωμένο, είναι πέρα από την ιστορία, είναι η πολιτική θεώρησή της..

Σπάνια ένας συγγραφέας φτάνει να αναλύσει τόσα πολλά διαφορετικά γεγονότα και –κυρίως-να τα αναλύσει σε ένα μόνο μυθιστόρημα. Θα μου πείτε, η εποχή που περιγράφει κάθε άλλο παρά φιλήσυχη ήταν. Είναι, όμως, εξαιρετικά δύσκολο να βάλεις τους ήρωές σου να περνούν μέσα από όλα αυτά. Το κυριότερο, βέβαια, είναι η ικανότητά του όχι μόνο να αναφέρει τα γεγονότα, αλλά να αναπλάθει την εποχή που συνέβηκαν τα γεγονότα. Αυτό είναι το πιό δύσκολο. Να περιγράψεις τον αέρα της εποχής, τί έτρωγαν και τι φορούσαν οι άνθρωποι, γιατί σκέφτονταν όπως σκέφτονταν, κάτω από ποιές κοινωνικές συνθήκες έπρατταν αυτό που έπρατταν.

Και αυτό το καταφέρνει. Αυτό που δεν καταφέρνει, κατά την γνώμη μου, είναι να ξεπεράσει την Ιστορία και τις γνώσεις του και να δώσει περιθώριο στους πρωταγωνιστές του να αναπνεύσουν πιό φυσιολογικά. Να είναι πιό ΄΄φυσικοί΄΄. Να μιλούν και να σκέφτονται πιό “φυσικά”. Θα μου πείτε, ζώντας σε τέτοιες συνθήκες και εποχές, δύσκολο να φερθεί κανείς πιό φυσικά, να έχει παραπάνω χώρο. Στην ΄΄Περιπλάνηση ενός βιολιού΄΄, τα γεγονότα ξεπερνούν τους ήρωες.Τελειώνοντας το βιβλίο, εμένα τουλάχιστον, δεν μου έμεινε η αισθηματική ιστορία του Θωμά και της Ελβίρας, κάθε άλλο, αλλά η εποχή και τα γεγονότα στα οποία βρέθηκαν να ζούν. Και αυτό το θεωρώ θετικό. Tην αισθηματική ιστορία του Θωμά και της Ελβίρας, ο συγγραφέας την χρησιμοποίησε ως τοίχο, σε μιά μεγάλη τοιχογραφία. Κανείς δεν δίνει σημασία στον άδειο τοίχο. Όλοι θα κυττάξουν την τοιχογραφία που ζωγράφισε ο ζωγράφος..

΄΄Ο συγγραφέας σε αντίθεση με τους περισσότερους ομοτέχνους του προτίμησε να ασχοληθεί με τα πεδία των αιματηρών συγκρούσεων τριών ιδεολογιών που ευελπιστούσαν να αλλάξουν τον κόσμο, ή έτσι διέδιδαν: τον υπαρκτό σοσιαλισμό, την αναρχία και τον εθνικοσοσιαλισμό όταν ακόμα γεννιόταν. Δίνει μία εικόνα τόσο των συγκρούσεων των επαναστατικών δυνάμεων της εποχής όσο και της ανάδυσης των πλέον αντιδραστικών και ρατσιστικών ιδεολογιών που γέννησε ο Μεσοπόλεμος, όπως αυτές καθρεφτίζονταν στη συμμετοχή τους στον Ισπανικό Εμφύλιο. Το βιβλίο μας ταξιδεύει από την πολυπολιτισμική Θεσσαλονίκη της απελευθέρωσης μέχρι την επίσημη συμμετοχή στον Ά Παγκόσμιο Πόλεμο αναβιώνει μέσα από τις σελίδες του μυθιστορήματος. Ο συγγραφέας καταθέτει με ρεαλισμό τη δική του εικόνα για τις πρώτες δυσκολίες της προσφυγιάς και το στήσιμο των Δυτικών Συνοικιών, την κοινωνική όψη της Σαλονίκης με τις τόσες διαφορετικές ράτσες που συνυπήρχαν τόσο αρμονικά (σε πείσμα κάθε σύγχρονου ρατσιστή), τον πανικό και την αγωνία από την Μεγάλη Πυρκαγιά του 1917. Καταγράφει τις πρώτες πολιτικές αντιθέσεις που εμφανίζονται στην απελευθερωμένη Θεσσαλονίκη.

Και φυσικά δε λείπουν οι άμεσες αναφορές στη δυτική επέμβαση -με την ελληνική συμμετοχή- για ανατροπή του Λένιν και της επανάστασης των Μπολσεβίκων, μία ιστορία που τόσο εύκολα προσπερνούν οι σύγχρονοι μυθιστορηματογράφοι. Και αναλόγως δεν ξεχνά τις αυτομολήσεις Ελλήνων που εγκατέλειψαν τα στρατεύματα της Αντάντ και τάχθηκαν στο πλευρό του Κόκκινου Στρατού. Επρόκειτο, άλλωστε, για μία καθαρά ιμπεριαλιστική επέμβαση που εξυπηρετούσε μόνο τους Δυτικούς και έδειχνε τόσο ξένη στους Έλληνες στρατιώτες που κλήθηκαν να πολεμήσουν σε αφιλόξενους τόπους, μακριά από τον δικό τους.

Βέβαια, ιδιαίτερη σημασία σε ένα μυθιστόρημα που επενδύει στα ιδεολογικά αδιέξοδα, τα γεγονότα που με τον ένα ή άλλο τρόπο διαμόρφωσαν τη σύγχρονη Ευρώπη και τις ενδοεπαναστατικές έριδες -στην Ισπανία και την μετεπεναστατική Ρωσία- έχει η αφηγηματική ροή που προχωρά γίνεται με κινηματογραφική ροή. Τα περιγραφικά του πλάνα θυμίζουν σκηνές της μεγάλης οθόνης· λεπτομέρεια φωτογραφική με κινηματογραφική προσέγγιση  που όμως δεν αποσπά την προσοχή του αναγνώστη από τα σημαντικά. Ακόμα και η ίδια η περιγραφή του χώρου συνδέεται άμεσα με τη δράση ή την ψυχολογία του ήρωα΄΄,  έγραψε για το βιβλίο ο Δήμος Χλωπτσιούδης στο tvxs.gr

Εν κατακλείδι, πρόκειται για ένα μυθιστόρημα παλαιάς κοπής, τότε που ο συγγραφέας έσκυβε πάνω από το κείμενό του και το έγραφε ξανά και ξανά μέχρι να φτάσει στο σημείο που εκείνος ήθελε. Εντυπωσιάζει με τις ιστορικές γνώσεις του, με την λεπτομερή περιγραφή τόπων, που πιθανώς δεν πήγε ποτέ. Εντυπωσιάζει με την έρευνα που έκανε για να καταλήξει να γράψει αυτά που έγραψε. Και, ανεξάρτητα απ΄ότι πιστεύει ο ίδιος-το διάβασα σε μιά συνέντευξή του-δεν έγραψε ένα αισθηματικό μυθιστόρημα.