«Η επιστήμη είναι ένα υπέροχο πράγμα, αν δεν χρειάζεται να βγάλεις το ψωμί σου από αυτήν» είπε ο Αλβέρτος Αϊνστάιν. Σαράντα πέντε χιλιάδες διδακτορικοί τίτλοι έχουν καταγραφεί στην Ελλάδα τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, δηλαδή κατά μέσο όρο εκπονούνται 1.500-2.000 κάθε χρόνο. Οπότε έχουμε 2.000 περίπου νέους εξειδικευμένους επιστήμονες να κυκλοφορούν ανάμεσά μας ετησίως(χωρίς αυτούς που έρχονται από ξένα πανεπιστήμια).

Διαβάζουμε λοιπόν σε report τράπεζας( Απρίλιος 2022) :

«Η παράλληλη άνοδος του ποσοστού απασχόλησης και των δεκάδων χιλιάδων κενών θέσεων εργασίας στην ελληνική αγορά εργασίας αποδίδεται κατά κύριο λόγο στην αναντιστοιχία των δεξιοτήτων στην αγορά εργασίας»

Καμία αναφορά στους χαμηλούς μισθούς, καμία υπόδειξη σε εργοδότες, τουλάχιστον του τριτογενούς τομέα υπηρεσιών όπως τράπεζες και τηλεπικοινωνιακοί οργανισμοί, ώστε να σηκώσουν τις αμοιβές τέτοιες εποχές, ως κίνητρο γι’ αυτούς που αναζητούν εργασία. Καμία αναφορά στους δεκάδες χιλιάδες νέους που έφυγαν και ευημερούν, με καλές αμοιβές στο εξωτερικό.

Η αναντιστοιχία που στην ελληνική αγορά εργασίας εμφανίζεται ως «γνωσιακό χάσμα» είναι περισσότερο χάσμα «δίκαιης αμοιβής και αποτίμησης» του εργασιακού μόχθου. Δηλαδή δίκαιης τιμής της εργασίας.

Ο καπιταλισμός παράγει σήμερα παγκοσμίως όσο ποτέ άλλοτε ( βλ. Picketty, De Long, Mazzucato, Krugman, Milovanovic) ένα συνεχώς διευρυνόμενο «χάσμα ευκαιριών» για κοινωνική κινητικότητα. Αυτό είναι το εμφανές αποτέλεσμα από το εισοδηματικό χάσμα μεταξύ γνώσεων, κόπου και ποσοστού κέρδους (βλ φαινόμενο της «μεγάλης παραίτησης»). Είναι, λοιπόν, θεμελιώδες διακύβευμα η «εκπαιδευτική ισότητα»: δεν μπορούν όλοι οι γονείς να στείλουν τα παιδιά τους σε πανεπιστήμια-φίρμες που συνδέονται με την διεθνή αγορά.

«Για να έχουν όλοι οι άνθρωποι την ευκαιρία για μια σωστά αμειβόμενη εργασία πρέπει να απαλλαγούμε από την υποκρισία της επένδυσης περισσότερων πόρων σε εκπαιδευτικούς τομείς που απευθύνονται στις ελιτ σε σχέση με τους τομείς που απευθύνονται σε λιγότερο ευνοημένες τάξεις(…) Ιστορικά, η πρόοδος της εκπαίδευσης συνέβαλε στην οικονομική ανάπτυξη και πρόοδο, όχι ο καθαγιασμός της ιδιοκτησίας και της ανισότητας»( Piketty)

Σαφέστατα ένα phD δεν σημαίνει ότι από μόνο του παρέχει «δεξιότητες». Και ούτε τα ξενοδοχεία (με 50.000 κενές θέσεις φέτος), τα delivery, τα χωράφια και τα μικρομάγαζα, ψάχνουν κατόχους διδακτορικών. Επιστημονική υπερεξειδίκευση δεν σημαίνει πάντα απόκτηση τεχνικών δεξιοτήτων( πχ. η αναγκαία σήμερα γνώση διαχείρισης συγκεκριμένων λογισμικών).

Το παραδοσιακό δίλημμα τεχνίτης- επιστήμονας υφίσταται μεν αλλά «μεταμφιεσμένο». Οι μη διοικητικές εργατικές θέσεις σε εργοστάσια( όσα υπάρχουν τέλος πάντων) είναι πλέον στην πλειονότητα τους με διαμεσολάβηση λογισμικών, ρομποτικών, και μηχανικά  αυτοματοποιημένων συστημάτων( ακόμα και στις σύγχρονες μονάδες αγροκαλλιέργειας)

Η χώρα είχε επί δεκαετίες ένα «μίγμα εργασίας» που συντηρούσε κυρίως την οικονομία της μικρομεσαίας επιχείρησης. Θέσεις εξειδίκευσης γέννησε η τεχνολογική και πληροφορική εξέλιξη μετά το 2000. Πριν ξεκινήσει δηλαδή η λιτότητα και η ύφεση, όποτε και έκλεισαν χιλιάδες επιχειρήσεις.

Τα παιδιά που αποκτούν σήμερα διδακτορικά ξέρουν ότι αν δεν ακολουθήσουν ακαδημαϊκή καριέρα, θα κάθονται μπροστά σε μια οθόνη για να πληκτρολογούν, να κλικάρουν, να διεκπεραιώνουν (cognitariato). Και ο υπερκορεσμός στην αγορά εργασίας  γίνεται εμφανής όχι επειδή παρα-σπούδασε η νεολαία, αλλά επειδή δεν υπάρχουν δουλειές σε κλάδους παγκοσμιοποιημένου προϊόντος και υπηρεσίας( έλλειμμα ανταγωνιστικότητας).

Γι’ αυτό ας μην απαξιώνουμε – γιατί αυτό κάνει η εξουσία και οι κυρίαρχες ελίτ- την επιστημονική γνώση, την πρόοδο νέων παιδιών σε έρευνα-καινοτομία και την μή ηθελημένη αποσύνδεση τους από την αγορά.

Στην σημερινή χτυπημένη οικονομικά Ελλάδα, των καλών ΑΕΙ και των καλών ΤΕΙ ( και ας αφήσουν οι πολιτικοί την σκόπιμη απαξίωση των δημόσιων σχολών μας, υπέρ της ιδιωτικής εκπαίδευσης) πρέπει να ξαναβρούμε το κατάλληλο μίγμα μεταξύ ειδικοτήτων-επιστήμης. Αυτό και μόνο αυτό μπορεί να υποδείξει παραγωγικούς και καινοτόμους επενδυτικούς κλάδους.

Οι νέοι στην σύγχρονη ψηφιακή εποχή είναι άνθρωποι που γεμίζουν το μυαλό τους με δυνητικά μέλλοντα. Προσπαθούν να δουν ποια επιστήμη ή ποια τέχνη τους τραβάει. Θέλουν να καινοτομήσουν ή να εργαστούν για ξεκίνημα, έστω και μπροστά σε μια οθόνη : αλλά αξιοπρεπώς. Νιώθουν ανασφάλεια (precariato) και συνεχώς ψάχνονται. Είναι πλέον δύσκολο η αγορά να τους υποδεικνύει μονοπάτια εξέλιξης.

Δεν θα αρκεστούν στα 600-700 ευρώ μετά από χρόνια σπουδών. Δεν τους φθάνουν να ζήσουν και να ανοίξουν σπιτικό. Ούτε και να προσπαθήσουν για κάτι περισσότερο…