Νίκος Βασιλειάδης

Το Γκουαντάναμο (Bahia de Guantanamo ), είναι ένας υπήνεμος κόλπος στα νοτιοανατολικά της Κούβας που περιβάλλεται από απόκρημνους βραχώδεις λόφους, που δημιουργούν ένα φυσικό οχυρό, αποκομμένο από την κουβανική ενδοχώρα. Πήρε το όνομά του από τους ιθαγενείς Τάινο, ενώ ο Χριστόφορος Κολόμβος τον ονόμαζε «Μεγάλο Λιμάνι» (Puerto Grande). Οι Αμερικανοί βρίσκονται εκεί από τις 10 Ιουνίου του 1898, όταν αποβιβάστηκαν στον κόλπο οι πρώτοι πεζοναύτες και χρησιμοποίησαν την περιοχή για τις επιχειρήσεις τους κατά των Ισπανών, κατά τη διάρκεια του ισπανοαμερικανικού πολέμου.

Μετά το τέλος του πολέμου εγκαταστάθηκε ένα καθεστώς υποτακτικών τους υπό τον πρώην αμερικανό πολίτη Τομάς Εστράδα, ο οποίος έγινε ο πρώτος πρόεδρος της Κούβας. Έτσι, ο αμερικανός πρόεδρος Θίοντορ Ρούσβελτ εξασφάλισε για τις αμερικανικές δυνάμεις το Γκουαντάναμο, προκειμένου να δημιουργηθεί εκεί μια βάση πεζοναυτών, που θα αποτελούσε το «μάτι» των Αμερικανών στην ευρύτερη περιοχή. Το μισθωτήριο συμβόλαιο, που υπογράφηκε στις 23 Φεβρουαρίου 1903, συμπεριλήφθηκε στο Σύνταγμα της Κούβας και περιείχε τον όρο ότι η μίσθωση θα έληγε μόνο αν συμφωνούσαν και οι δύο κυβερνήσεις ή εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες αποχωρούσαν οικειοθελώς από εκεί. Ένας απεχθής για τους Κουβανούς όρος τον οποίο όμως ούτε ο Φιντέλ Κάστρο μπόρεσε να απαλείψει, καθώς έκανε τα πάντα χωρίς όμως αποτέλεσμα, για να ακυρώσει την Συμφωνία του 1903.

Οι Αμερικανοί χρησιμοποίησαν στο παρελθόν το Γκουαντάναμο ως κέντρο παραμονής προσφύγων από την Κούβα και την Αϊτή. Ξαναήλθε στην επικαιρότητα μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, όταν στην εκεί αμερικανική στρατιωτική βάση δημιουργήθηκε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης για υπόπτους τρομοκρατίας.

11 Ιανουαρίου 2002. Φυλακή για τρομοκράτες

Το Γκουαντάναμο μετατράπηκε σε φυλακή υψίστης ασφαλείας για μέλη των Ταλιμπάν και της Αλ Κάιντα από το Αφγανιστάν, το Ιράκ και άλλες χώρες. Οι πρώτοι κρατούμενοι έφθασαν στις φυλακές στις11 Ιανουαρίου του 2002. Ο βαθμός της ύψιστης ασφάλειας για τους κρταούμενους γρήγορα κατέστησε το Γκουαντάναμο ώς την πιο ακριβή φυλακή στον κόσμο. Σύμφωνα με μια έρευνα των New York Times, το συνολικό κόστος λειτουργίας της φυλακής ξεπερνά τα 540 εκατ. δολάρια τον χρόνο. « Ο Μπράιαν Μάιζερ, δικηγόρος του πολεμικού ναυτικού που έχει εκπροσωπήσει διάφορους κρατούμενους στο Γκουαντάναμο την τελευταία δεκαετία χαρακτήρισε το Γκουαντάναμο “Μπουτίκ φυλακή για γηριατρικούς τζιχαντιστές” αφού οι κρατούμενοι απολαμβάνουν προνομίων που σε κάθε άλλη φυλακή του κόσμου απλά “δεν υπάρχουν”. Έτσι τουλάχιστον ισχυρίζεται η αμερικανική Κυβέρνηση, γιατί οι καταγγελίες για βασανισμούς και άθλιες συνθήκες κράτησης από άλλους Οργανισμούς ανθρωπίνων δικαιωμάτων βρίθουν.

Οι κρατούμενοι, όλοι άντρες, τρώνε γεύματα χαλάλ (ειδικά παρασκευασμένα για μουσουλμάνους), βλέπουν ειδήσεις και αθλητικά σε δορυφορικά κανάλια, έχουν εξοπλισμό για γυμναστική και PlayStation. Αν επιδεικνύουν καλή συμπεριφορά, το οποίο είναι ο κανόνας τα τελευταία χρόνια, μπορούν να γευματίζουν και να προσεύχονται ομαδικά καθώς και να παρακολουθούν μαθήματα τέχνης και κηπουρικής. Όχι και άσχημα αν κατηγορείσαι για μαζικές δολοφονίες αθώων πολιτών. Η ρεμπουμπλικανική κυβέρνηση Μπους θέλοντας να περικόψει τα υπέρογκα έξοδα συντήρησης της φυλακής και επειδή δεν διέθετε στοιχεία για να συνδέσει πολλούς από τους κρατουμένους με την αλ Κάιντα ή με τις επιθέσεις πήρε την απόφαση και απελευθέρωσε γύρω στους 540 κρατούμενους, κυρίως επαναπατρίζοντάς τους στο Πακιστάν, στο Αφγανιστάν και στη Σαουδική Αραβία. Όταν ο δημοκρατικός Μπαράκ Ομπάμα ανέλαβε την προεδρία τον Ιανουάριο του 2009, είχαν μείνει ακόμη περίπου 240 κρατούμενοι στο Γκουαντάναμο. Μια από τις πρώτες αποφάσεις του Ομπάμα ήταν να διατάξει το κλείσιμο μέσα σε ένα χρόνο της φυλακής την οποία ένας αξιωματούχος της κυβέρνησής του είχε χαρακτηρίσει «εργαλείο προπαγάνδας» για βίαιους τζιχαντιστές σε ολόκληρο τον κόσμο αφού η ύπαρξή του και μόνο αποτελεί λόγο για ριζοσπαστικοποίηση νεαρών μουσουλμάνων. . Αλλά οι Ρεπουμπλικανοί, που είχαν την πλειοψηφία στο Κογκρέσσο μπλόκαραν το κλείσιμό του. Μολαυταύτα, ο Ομπάμα άσκησε πιέσεις για την απελευθέρωση των περισσότερων κρατουμένων. Όμως πρόεδρος Τραμπ υποσχέθηκε προεκλογικά ότι θα κρατούσε το Γκουαντάναμο ανοιχτό και ενδεχομένως θα έστελνε και άλλους «κακούς τυπάδες», μαχητές του Ισλαμικού Κράτους που είχαν συλληφθεί στο Ιράκ και στη Συρία, εκεί, αν και κανένας καινούργιος δεν “φιλοξενήθηκε” στις εγκαταστάσεις του αφότου ανέλαβε τα καθήκοντά του τον Ιανουάριο του 2017, έχοντας στο Γκουαντάναμο 41 κρατούμενους με τους δώδεκα από αυτούς να θεωρούνται επικίνδυνοι από την Ουάσινγκτον, κυρίως τον Χαλίντ Σέιχ Μοχάμεντ, ο οποίος φέρεται ότι ενορχήστρωσε τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου.

Δίκες χωρίς τέλος

Υπό τον νέο πρόεδρο Τζο Μπάιντεν, οι δίκες τους ξεκίνησαν εκ νέου έπειτα από μια καθυστέρηση που προκλήθηκε κυρίως λόγω της πανδημίας του κορονοϊού. Έτσι αυτή την εβδομάδα και ενώ έχουν συμπληρωθεί είκοσι χρόνια από τα τρομοκρατικά χτυπήματα της 11ης Νοεμβρίου οι αμερικανικές αρχές ενέκριναν την αποφυλάκιση άλλων πέντε κρατούμενων από τη διαβόητη στρατιωτική βάση όπου παραμένουν ακόμη συνολικά 39 άτομα ως ύποπτοι για συνεργασία με τρομοκρατικές οργανώσεις, περιλαμβανομένης της Αλ Κάιντα. Οι Υεμενίτες Μουάζ Χάμζα αλ Αλάουι, Σουχέιλ αλ Σάραμπι και Όμαρ αλ Ράμαχ, ο Σομαλός Γκούλεντ Χάσαν Ντουράν και ο Κενυάτης Μοχάμεντ Αμπντούλ Μαλίκ Μπαζαμπού έλαβαν το «πράσινο φως» να αποφυλακιστούν στα τέλη του 2021, σύμφωνα με επίσημα έγγραφα του αμερικανικού Πενταγώνου, ενώ συνολικά είναι 18 οι κρατούμενοι που θα απελευθερωθούν, εφόσον οι ΗΠΑ βρουν κάποια χώρα να τους δεχτεί. Ο λόγος της αποφυλάκισής τους είναι κυρίως το μεγάλο χρονικό διάστημα που έχει παρέλθη χωρίς να μπορέσει να τους απαγγελεθεί κατηγορητήριο και να διεξαχθεί δίκη. Παράδειγμα η περίπτωση του Μοχαμεντού Οούλντ Σλαχί ο οποίος βρίσκονταν επί 14 χρόνια έγκλειστος στο αμερικανικό στρατόπεδο στην Κούβα. Βασανίζονταν επί 70 ημέρες, ανακρίνονταν επί 3 χρόνια 18 ώρες την ημέρα. Σε βάρος του Σλαχί που πριν την φυλάκισή του κατοικούσε στη Γερμανία, διατυπώθηκαν υποψίες ότι διαδραμάτισε σημαίνοντα ρόλο στην τρομοκρατική οργάνωση Αλ Κάιντα και αναμείχθηκε στις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, αλλά αποδείξεις αυτής της συμμετοχής δεν βρέθηκαν ποτέ. Στα 14 χρόνια που έμεινε έγκλειστος στο Γκουαντάναμο δεν δικάστηκε, ούτε καταδικάστηκε.

Το “έγκλημα” του Μοχαμεντού Οούλντ Σλαχί, η περιπέτεια του οποίου έγινε και κινηματογραφική ταινία, ήταν ότι βρέθηκε σε στρατόπεδο τρομοκρατών στο Αφγανιστάν και ότι έλαβε τηλεφώνημα από το δορυφορικό τηλέφωνο του Οσάμα μπιν Λάντεν. Φυσικά όλα αυτά ρίχνουν ενοχοποιούν τον Σλαχί, αλλά δεν επαρκούσαν για την άσκηση δίωξης. Για τον δυτικό φιλελεύθερο κόσμο με τις ανθρωπιστικές αξίες, το Γκουαντάναμο είναι ένα αγκάθι που δείχνει πως οι ΗΠΑ έχουν μετατραπεί σε χώρα που δεν σέβεται τις αρχές κράτους δικαίου” αφού αυτό ισχύει όχι μόνο για τους 13 κρατούμενος που χωρίς κατηγορητήριο κρατούνται ακόμη εκεί ενώ θα έπρεπε από καιρό να είχαν αφεθεί ελεύθεροι, αλλά και για τους φερόμενους ως δράστες της 11ης Σεπτεμβρίου, τους λεγόμενους “αιώνιους κρατούμενους” που τελικά χρειάστηκαν να περάσουν 20 χρόνια μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις για να φτάσουν στην αίθουσα του δικαστηρίου. “Η έλλειψη αρχών δικαίου δεν είναι τυχαία. Ήταν στόχος της τότε κυβέρνησης του Τζορτζ Μπους του νεότερου, να δημιουργήσει επίτηδες μια φυλακή off-shore για να θέσουν εκτός ισχύος το σύστημα δικαίου των ΗΠΑ” όπως υποστηρίζει η Δάφνη Εβιατάρ διευθύντρια του προγράμματος «Ασφάλεια με Ανθρώπινα Δικαιώματα» της Διεθνούς Αμνηστίας, Οργάνωση που με μια σειρά δημόσιων εκδηλώσεων και δράσεων που σκοπό έχουν να παροτρύνουν τον πρόεδρο Μπάιντεν να κλείσει τη φυλακή του Γκουαντάναμο φέτος, υποστηρίζει πως το Γκουαντάναμο εξακολουθεί να κρατά 39 μουσουλμάνους άντρες σε μια κατάφωρη διαιώνιση της ισλαμοφοβίας και του ρατσισμού. Κανένας από τους κρατούμενους δεν έχει τύχει δίκαιης δίκης∙ συνεχίζουν να κρατούνται επ’ αόριστον κατά παράβαση της νόμιμης διαδικασίας και άλλων διεθνώς αναγνωρισμένων ανθρώπνων δικαιωμάτων όπως η χωρίς χρονικά όρια φυλάκιση, χωρίς διατύπωση κατηγορητηρίου και οι βασανισμοί των κρατουμένων. Βέβαια, επ’ αυτού δεν υπάρχουν ανοιχτά προσβάσιμες πληροφορίες, αλλά η Εβιατάρ επικαλείται διάφορες έρευνες, μεταξύ αυτών και από την Επιτροπή Μυστικών Υπηρεσιών της αμερικανικής Γερουσίας, για τα βάναυσα βασανιστήρια δεκάδων ανδρών στο Γκουαντάναμο. Είναι λοιπόν το κλείσιμο της φυλακής 20 χρόνια μετά τους πρώτους κρατούμενους, η επόμενη στροφή στην πολιτική της προεδρίας Τζο Μπάιντεν για το Γκουαντάναμο – όπως άλλωστε έχει εξαγγείλει μέσω του εκπροσώπου Τύπου του; Τι θα φέρει το μέλλον είναι άδηλο. Μέχρι τώρα φαίνεται πως πράγματι ένα τμήμα των κρατούμενων θα μπορούσε να αφεθεί ελεύθερο, ενώ ένα άλλο θα μπορούσε μέσω συμφωνιών να επιστρέψει στη χώρα προέλευσης τους. Αλλά το ερώτημα για την ολοκληρωτική τύχη του Γκουαντάνομο δεν μπορεί να απαντηθεί πλέον με ορθολογικά επιχειρήματα. Όπως και τόσα άλλα πράγματα στις ΗΠΑ έχει γίνει παιχνίδι της πολιτικής, στη σκιά της οποίας οι “αιώνιοι κρατούμενοι” περιμένουν την δικαισύνη εδώ και 20 χρόνια.