Το ημερολόγιο έδειχνε 26 Απριλίου 1937, όταν η μικρή βασκική πόλη της Γκερνίκα δέχτηκε καταιγισμό αεροπορικών επιθέσεων από γερμανικά και ιταλικά αεροπλάνα.

Οι Ισπανοί Εθνικιστές πίστευαν ότι αν καταλάμβαναν το Μπιλμπάο-απέχει κάποια χιλιόμετρα από τη Γκερνίκα- θα τερματιζόταν ο εμφύλιος πόλεμος, επομένως η μικρή Γκερνίκα είχε στρατηγική σημασία.

Βέβαια, η ναζιστική Γερμανία κρατούσε στάση ουδετερότητας στον ισπανικό εμφύλιο, αλλά υπήρχε μια ομάδα εθελοντών, η «Λεγεώνα Κόνδωρ» με έμπειρους πιλότους της Λουτφάβε. Αυτή ανέλαβε το έργο του βομβαρδισμού.

Σε μια πλατεία της βρίσκεται από το 1858 η ιερή βελανιδιά που συμβολίζει τις παραδοσιακές ελευθερίες της επαρχίας Βιθκάγια και την ενότητα των Βάσκων. Σ΄αυτό το δέντρο ορκίζεται ο πρόεδρος της βασκικής βουλής, αλλά και οι Ισπανοί βασιλείς, δεσμευόμενοι να σεβαστούν τις ελευθερίες και τα δικαιώματα των Βάσκων. Λίγες μέρες νωρίτερα- στις 10 Απριλίου- κάτω από τον ίσκιο της είχε ορκιστεί η νέα βασκική κυβέρνηση με πρόεδρο τον Jose Antonio Aguirre. Δηλαδή, για τους Βάσκους ήταν ένας τόπος ιερός. Γι’ αυτό και ανοχύρωτος.

Ο βομβαρδισμός άρχισε στις 16:30 και τελείωσε στις 19:00. Τριάντα δύο τόννοι εκρηκτικών, μαζί με εμπρηστικές βόμβες ρίχτηκαν πάνω στη γη της, πάνω στον άμαχο πληθυσμό της. Μετά από αυτές τις δυόμιση ώρες το μεγαλύτερο μέρος της πόλης δεν υπήρχε, ο αριθμός των νεκρών ποικίλλει ανάλογα με την πηγή, μεγαλώνοντας την ντροπή. Επί πέντε ημέρες ο τόπος καιγόταν, απανθρακώνοντας κτίρια, ανθρώπους, ζώα και φυτά. Μόνο η πεισματάρα βελανιδιά σώθηκε και παραμένει όρθια σε πείσμα εκείνης της φονικής καταιγίδας- της επιχείρησης «Επίπληξη».

Η Γκερνίκα είναι μια μικρή Βασκική κωμόπολη, πολύ κοντά στο Μπιλμπάο, που αριθμούσε 7 χιλιάδες κατοίκους, πριν ξεσπάσει ο ισπανικός εμφύλιος. Η πόλη φιλοξενούσε την ιερή βελανιδιά που συμβόλιζε τις παραδοσιακές ελευθερίες της επαρχίας της Βιθκάγια και την ενότητα των Βάσκων που έβλεπαν τη Γκερνίκα σαν το πνευματικό τους κέντρο. Σε αυτό το δέντρο ορκιζόταν ο πρόεδρος της Βασικής βουλής αλλά και οι Ισπανοί βασιλείς που δεσμεύονταν να σεβαστούν τις ελευθερίες και τα δικαιώματα των Βάσκων.

Η Η πόλη φιλοξενούσε την ιερή βελανιδιά που συμβόλιζε τις παραδοσιακές ελευθερίες της επαρχίας της Βιθκάγια και την ενότητα των Βάσκων που έβλεπαν τη Γκερνίκα σαν το πνευματικό τους κέντρο. Σε αυτό το δέντρο ορκιζόταν ο πρόεδρος της Βασικής βουλής αλλά και οι Ισπανοί βασιλείς που δεσμεύονταν να σεβαστούν τις ελευθερίες και τα δικαιώματα των Βάσκων. κοντά στο Μπιλμπάο, που αριθμούσε 7 χιλιάδες κατοίκους, πριν ξεσπάσει ο ισπανικός εμφύλιος. Η πόλη φιλοξενούσε την ιερή βελανιδιά που συμβόλιζε τις παραδοσιακές ελευθερίες της επαρχίας της Βιθκάγια και την ενότητα των Βάσκων που έβλεπαν τη Γκερνίκα σαν το πνευματικό τους κέντρο. Σε αυτό το δέντρο ορκιζόταν ο πρόεδρος της Βασικής βουλής αλλά και οι Ισπανοί βασιλείς που δεσμεύονταν να σεβαστούν τις ελευθερίες και τα δικαιώματα των Βάσκων.

Ο Πικάσσο έμαθε τι συνέβη διαβάζοντας την γαλλική εφημερίδα Le Soir και ξεκίνησε να ζωγραφίζει την πρωτομαγιά. Το τεράστιο έργο (3.54 Χ 7.82 μ.) τελείωσε την 3^η Ιουνίου 1937.

Δεν βλέπουμε ούτε αεροπλάνα ούτε ερείπια,αλλά έναν ταύρο, ένα πληγωμένο άλογο, διαμελισμένα κορμιά και τέσσερις γυναίκες που ουρλιάζουν, κρατώντας τα νεκρά μωρά τους σε κυβιστική φόρμα. Το μαύρο της καταστροφής κυριαρχεί, με το άσπρο και το γκρι να το τονίζουν ακόμη περισσότερο.

«Η αφαίρεση του χρώματος και του αναγλύφου αποτελεί διακοπή της σχέσης του ανθρώπου με τον κόσμο: όταν διακόπτεται, δεν υπάρχει πια η φύση ή η ζωή» γράφει ο Τζούλιο Κάρλο Αργκάν στο έργο του «Η μοντέρνα τέχνη» (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 1998).

Οι πρώτες εντυπώσεις για το έργο ήταν κάθε άλλο παρά ενθουσιώδεις- έφτασε να χαρακτηριστεί ως πορνογραφία από έναν Βάσκο τοιχογράφο. Ωστόσο, οι Δημοκρατικοί Ισπανοί συνέχιζαν να τον επιδεικνύουν σε κάθε περίσταση, ενισχύοντας τον αγώνα τους.

Όταν ο στρατηγός Φράνκο κατέλαβε την εξουσία η έκθεσή του σταμάτησε και με το ξέσπασμα του Β΄Π.Π. το έργο φυγαδεύτηκε στις Η.Π.Α. για να σωθεί. Έμεινε εκεί, στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης, μέχρι το 1981.

Όταν επέστρεψε στην Ισπανία, εκτέθηκε αρχικά στο Cason del Buen Retiro και μετά στο Μουσείο Ντελ Πράδο, προστατευμένο με αλεξίσφαιρο τζάμι και οπλισμένους φρουρούς. Τελικά, το 1992 μεταφέρθηκε στο Εθνικό Μουσείο Τέχνης Βασίλισσα Σοφία (ευτυχώς χωρίς οπλισμένους φρουρούς), αποτελώντας το διασημότερο και σπουδαιότερο έκθεμά του.

Δήμητρα Παπαναστασοπούλου

Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.

The article expresses the view of the author

iPorta.gr