DELIVERY  2241003600  8:00-16:00 & 19:00-22:00

Ο Κωνσταντίνος Μεϊντάνης  είναι Απόφοιτος Κλασικής Φιλολογίας του ΕΚΠΑ,  καθώς και του King’s College και Birkbeck College του Πανεπιστημίου τού Λονδίνου. 

«Γηράσκω αεί διδασκόμενος». Έτι δέ μάλλον, διαβιώ τρόπον τινά, καί αενάως εκπληττόμενος

Εκπλήξεις, επιπλήξεις, αποπληξίες, και πλήγματa –  ενάντια στα ελώδη νερά της ημετέρας πλήξεως

     Φαίνεται πως οι παραδοξότητες των καιρών μας, προς δόξαν του παραλόγου που θα ζήλευε ίσως και ο ίδιος ο Ευγένιος Ιονέσκο (αν και, εκείνος, ήταν ασυμβίβαστος όσον  αφορά την αλήθεια και την τιμιότητας της τέχνης του), τελειωμό δεν μοιάζει να ’χουν. Το πιο πρόσφατο φαινόμενο βαρομετρικού χαμηλού (ποιο απ’ όλα να επιλέξεις; – μιας και το menu καθημερινά προσφέρει νέες βρώσεις και βρωμιές) σε βάρος, πάλι, της κοινής λογικής διεκδικεί, για μια ακόμα φορά, «ελληνικά» πρωτεία. Και εδώ είναι το παράδοξο των παραδόξων.

     Πρωτοπορεί και πρωτοτυπεί η χώρα μας, ενώ επί δέκα τουλάχιστον συνεχή έτη, υβριζόταν ασταμάτητα και ραπιζόταν ανελέητα ως η εσχάτη, και αισχίστη, των χωρών, το κακομαθημένο (αν και τόσο κακοπαθημένο και κακοποιημένο) παιδί-αποπαίδι της Ευρωπαϊκής μας Ηπείρου. Και σε τέτοιον βαθμό μάλιστα, που μέχρι και η ορφανεμένη Αφροδίτη της Μήλου «φύτρωνε» χέρια και ύψωνε δάχτυλα απόλυτης περιφρόνησης, σαν να μάς έλεγε: «Εδώ! Εστιάστε!»

     Και σε εκκωφαντικό crescendo της παραδοξότητας, αν και έχουμε φτάσει στο σημείο -για άλλη μια φορά- να κινδυνεύουν προγονικοί, και μη, «βωμοί και εστίες», εμείς τρωγόμαστε για την… εστίαση. Εδώ έχουν επισωρρευτεί σεισμοί, θάνατοι, λοιμοί, λοιμώξεις, διώξεις, προπηλακισμοί, κι εμείς «διαγκωνιζόμαστε» «περί όνου σκιάς» μέσα στις τόσες σκιές μέσα μας και ολόγυρά μας. Και το τολμάμε οι αστόχαστοι, ξαστοχώντας πως, εν τέλει, όλοι μαζί έχουμε φάει (άλλοι τα εδέσματα και άλλοι τα εμέσματα των πρώτων) και είμαστε και τα ατίθασα «γαϊδούρια» που δεν πειθαρχούν στο ασφυκτικό κι ασήκωτο σαμάρι τους, για το καλό τους. Ενώ η θεά Εστία μένει, σιωπηλή, με σχεδόν σβησμένη τη φλόγα στο Βωμό της…

     Έτσι, η (με υποτιμητικό νοηματικό πρόσημο) λέξη «ψεκασμένος»/«ψεκασμένοι» υπέστη -καί αυτή- την απροσδόκητη δική της «μετάλλαξη», μέσα στη νοσηρότητα της δύσπνοης περιρρέουσας ατμόσφαιρας και της νοσογόνου και ψυχοβόρου, βορβορώδους, πραγματικότητας. Και πώς να την γλυτώσει, άραγε; Όταν, αν και όλα «εν στάσει» ή, ορθότερα, «εν ακαταστασίη», «τα πάντα ρει»;

     Η λέξη αυτή λοιπόν, που κάποτε αφορούσε κυρίως τις κατσαρίδες, και συχνά αφαιρούσε στη στιγμή και τους απροσδόκητους λεκέδες από τις γραβάτες πελατών σε εστιατόρια, κατέστη (εφ)εύρημα περιγραφικό τού «αποκλίνοντος» διανοητικά όσον αφορά την αντίληψη του Αληθούς. Προσέλαβε κι αυτή πλέον τη μορφή ενός «Ιανού». Και προσέβαλε με έναν ακόμη τρόπο και τη λογική και την αξιοπρέπεια όλων μας.

     Μέχρι σήμερα, γνωρίζαμε μόνον τον αρχαίο θεό Ιανό και την, πρόσφατη, συνονόματή του Κακοκαιρία. Μέσα στον κακό μας τον καιρό που δεν λέει να κοπάσει κάπως, η ιδιότυπη λέξη, από επίθετο έγινε ουσιαστικό, και άρχισε να παρουσιάζει συμπτώματα διπλοπροσωπίας. Μιαν αμφίπλευρη (και αμφίστομη), όσον αφορά το σημασιολογικό της περιεχόμενο, μορφή-μορφασμό.

     Και όπως κάθε σοβαρός γιατρός γνωρίζει, ένας μορφασμός σαν παραμόρφωση στη μία μεριά του προσώπου, μπορεί να είναι πάρεση, και δεν προοιωνίζεται κάτι καλό για την υγεία του προσβληθέντος. Το πιο εμφανές σύμπτωμά της είναι πως «καταργεί» το χαμόγελο. Από την μυϊκή στρέβλωση, το άτομο με πάρεση δεν μπορεί να χαμογελάσει, εκτός κι αν κρύψει το κάτω μέρος του προσώπου μου με κάποιον τρόπο για να μη φαίνεται.

    Τηρουμένων των αναλογιών, και η λέξη αυτή δεν μπορεί να έχει το όποιο νόημά της μόνον ακέραιο (για τις κατσαρίδες), αλλά και στρεβλωμένο (για τους ανθρώπους). Αν μάλιστα εξ αρχής είναι στρεβλό, τότε συμβαίνει ό,τι λέει το γνωστό θυμοσοφικό ρητό για το κλήμα και τον γάιδαρο. Ειρωνικό, συνάμα, αφού μέσα στο «κλίμα» στο οποίο ασθμαίνουμε, η… γαϊδουριά κι αν γνωρίζει μια «νέα ευδοκίμηση» με την αρωγή όλων μας, ταγών και ουραγών (είτε πληρώνεται αδρά, είτε πληρώνει πρόστιμα, ανάμεσα στ’ άλλα φαρμάκια τόσων μηνών τώρα…)

     Στην μία της (κ)όψη, λοιπόν, με το αρνητικό πρόσημο πάντα, αφορά όσους απλούς ανθρώπους τολμούν (ακόμα) να σκέφτονται και να προβληματίζονται, γνωρίζοντας πως, και μέσω του λάθους συχνά, μπορείς -εξ αντιθέτου- να οδηγηθείς στην επίγνωση και τη γνώση. Ή, έστω, στην επανεστίαση της οπτικής σου για κάποιο ζήτημα. Και να συνεχίσεις…

     Στην άλλη της όψη, με το θετικό πρόσημο, αφορά όσους «πολλαπλούς» στον ρόλο τους ανθρώπους τολμούν (δίχως ενδοιασμό) να ψεύδονται και να ενασμενίζονται κιόλας, γνωρίζοντας πως και με κάθε λάθος τους μπορούν εκ του ασφαλούς (που ταυτίζεται με το απυρόβλητο), να (καθ)οδηγούν τις εντυπώσεις και την αδιάγνωστη σκοπιμότητά τους, ώστε να θολώνουν διαρκώς την οπτική προσέγγισης οποιουδήποτε ζητήματος. Να αναιρούν τα ισχύοντα μέχρι τότε δεδομένα και στη θέση τους να πολλαπλασιάζουν τα ζητούμενα. Ενώ, συνάμα, να συνεχίζουν, ανάμεσα σε όλα τ’ άλλα, να «στοχοποιούν» τους πρώτους, αν τυχόν αυτοί αντιδράσουν.

     Το ποιος από τους δύο αυτούς «ανθρωπότυπους» βρίσκεται πιο κοντά στην αλήθεια της ζωής και την ίδια την πραγματικότητα, φαίνεται από το ποιος καθορίζει και την αλήθεια, και τη ζωή, και την πραγματικότητα. Καί για τους δύο.

«Από τής φρονήσεως, τρία ταύτα συμβαίνει: το εύ λογίζεσθαι, το εύ λέγειν, και το πράττειν ά δεί», κατά την γνωστή αποφθεγματική ρήση του Δημόκριτου (Από τη σωφροσύνη, τρία επιτυγχάνονται: το να σκέφτεται κάποιος σωστά, το να μιλά σωστά, και το να κάνει τα πρέποντα).

     «Όποιος ελεύθερα συλλογάται, συλλογάται καλά», έγραφε ο Ρήγας Βελεστινλής – τον οποίο επίσης αμφισβητούν οι «επίσημοι» επιστήμονες και γραμματιζούμενοι διανοούμενοι υπηρεσίας για την πρωτοτυπία της σκέψης και του λόγου του. Αυτός ήταν, άλλωστε, ένα παράξενο «φαινόμενο»: «επαναστάτης εθνικιστής» πριν καν γίνει η (ταξική) «επανάσταση» και πριν δημιουργηθεί το ελληνικόν «έθνος», αν κρίνουμε από τις χρονολογίες του θανάτου του και της ίδρυσης του ελληνικού κράτους. Ένας «επαναστάτης χωρίς αιτία» δηλαδή, που ούτε στον James Dean έμοιαζε (αυτό είναι απολύτως αλήθεια) ούτε και πέτυχε κατ’ ουσίαν τίποτα, αφού πλήρωσε για τα οράματά του με τη ίδια τη ζωή του, μιας και κάθε άλλο παρά «διανοούμενος» ήταν. Και όποιος τυχόν, ειδικά σήμερα, διακόσια και πλέον χρόνια μετά, τον θεωρεί «εθνομάρτυρα», δεν είναι παρά ένας κοντόφθαλμος, απαίδευτος και επικίνδυνος… εθνικιστής.

    Πολύ συχνά, αυτός που σε μια συγκυρία κρίσιμη εκλαμβάνεται σαν ο πραγματικός εχθρός μπορεί να είναι τελικά, όπως αποδεικνύει η Ιστορία στην αδιάσπαστη συνέχειά της για όλους, απλώς το φανερό «όπλο» στα χέρια ενός αφανούς, αλλά πραγματικού εχθρού. Το αρνητικό στην περίπτωση αυτήν έγκειται στο εξής. Η επίγνωση-γνώση έρχεται πάντοτε αφού ο εχθρός έχει, ή όχι, πετύχει τον σκοπό του, και η Ιστορία έχει πλέον γραφτεί με τρόπο ανεξίτηλο στις άγραφες δέλτους της Αλήθειας του Κόσμου.

     Κατά την Πατερική Διδασκαλία, εξάλλου, και ειδικότερα στην έννοια της «νήψεως» (της σιωπής στα λόγια, που κρατά ήσυχο τον λογισμό, προσηλωμένο στην καθαρότητα της καρδιάς) και (μοιάζει σαν να) συνδέει με έναν «άρρητο μίτο» τον μακρινό Δημόκριτο με τον οιονεί προεπαναστατικό Ρήγα, η αληθινή φώτιση στον άνθρωπο και στην ελευθερία του πνεύματός του, της ψυχής του, καθιστά δυνατή την «διάκρισιν». Αυτήν την ύψιστη ψυχοπνευματική αρετή τού να γνωρίζει ο άνθρωπος και να σταθμίζει σωστά το «τί δέον γενέσθαι» και, κυρίως, το πότε και το πώς. Όχι μονάχα με τον νου, αλλά και με αυτήν την απροσδιόριστη σοφία της καρδιάς.

     Όπως επίσης, τόσο εύγλωττα συμβουλεύει το αρχαιοελληνικό ρητό: «Τό σιγάν, κρείττον εστί τού λαλείν, καί η φρόνησις» [το να σιωπάς είναι προτιμότερο τού να μιλάς, όπως (σου το δείχνει) και η σωφροσύνη (η λέξη ετυμολογείται, κατά μίαν εκδοχή, από το «σώος» + «φρονώ»: «ολόκληρος, ακέραιος» και «σκέφτομαι»]. «Η σιωπή είναι χρυσός», λέμε ακόμα και σήμερα. Περικυκλωμένοι, όπως νιώθουμε, από ορατούς και αόρατους εχθρούς και σε αγαστή σύμπνοια συναμετάξυ τους, όπως φαίνεται. Μιας και η «ησυχία, η τάξη, και η ασφάλεια» είναι το ακριβό… μετάξι από το οποίο είναι καμωμένο το παρουσιαστικό τους, κατά πως το δείχνουν μέσα από τις στιλπνές πτυχώσεις της λεπτοδουλεμένης ραφής τα καμώματά τους που φανερώνουν τέχνη «μεγάλου μόδιστρου». Κατά τις επιταγές της διεθνούς μόδας πάντα, και με άλλους να πληρώνουν πάγια τον μυριοψήφιο λογαριασμό αυτής της υψηλής κοπτοραπτικής…

     Μια από τις πλέον εξέχουσες μορφές του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού, αυτής της πιο εδραίας και άκαμπτης αντηρίδας του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού (στο πνεύμα του οποίου θήτευσε, βαθιά θαμπωμένος από, εν πολλοίς ειλικρινή, θαυμασμό και ο Αδαμάντιος Κοραής), ο φιλόσοφος και εγκυκλοπαιδιστής Βολταίρος, με το απολύτως ασυμβίβαστο πνεύμα του, που καταδίκαζε τίμια στην άρνησή του κάθε είδους μεταφυσική αναφορά του Ανθρώπου χωρίς να κάνει διακρίσεις σε δόγματα και θρησκείες, έχει γράψει πως, «αν θέλεις να καταλάβεις ποιός ορίζει τη ζωή σου, σκέψου για ποιόν δεν τολμάς να μιλήσεις».

     Έτσι, για το -λιγότερο από διακόσια χρόνια πολιτισμικής υπόστασης και ύπαρξης- ελληνικό «έθνος» (1829/1831- 2021), μοιάζει τώρα να είναι ο καιρός τού «σιγάν». Καιρός μιας γόνιμα «εύλαλης σιωπής», μέσα στην «φάουσα φλόγα» (κατά τον ομηρικό στίχο) που ξεσηκώνουν οι πυρωμένες άναρθρες κραυγές, οι υλακές και τα κοάσματα του σύγχρονου, τόσο ανθρωποκεντρικού στην εκκεντρικότητά του, κόσμου μας.

     «Αλίμονο στη χώρα που έχει ανάγκη από ήρωες», όπως είπε στον «Γαλιλαίο» του, μέσω του κεντρικού προσώπου τού δράματος, ο Μπέρτολτ Μπρεχτ. Και εννοούσε, με τον πιο ρεαλιστικό, γι’ αυτό και αμείλικτα διεισδυτικό τρόπο, πως η πρώτη και πάντα πιο μεγάλη ανάγκη, για κάθε τόπο, και σε κάθε καιρό, είναι να υπάρχουν Άνθρωποι. Ο ηρωισμός είναι η μία από τις πιο τραχιές κορυφές της Θυσίας, όταν όλα γύρω έχουν καταρρεύσει.

     Δύσκολοι καιροί για ήρωες. Και, όλο και περισσότερο, για Ανθρώπους…