Δήμητρα Παπαναστασοπούλου

Φίλες και φίλοι,

Το Βολούσπα, γνωστότερο ως Λυκόφως των Θεών, είναι το μεγάλο εσχατολογικό ποίημα του Βορρά. Οι στίχοι του, περισσότερο από τα ιρανικά οράματα (ψυχρά και ορθολογικά), περισσότερο και από τις ινδικές συλλήψεις (πιο πολύ μαθηματικές, παρά ποιητικές), εισφέρουν στην προφητική λογοτεχνία κάτι από την οπτική των Εβραίων και των Λατίνων οραματιστών.

Τα συγκεκριμένα συμβάντα και τα στάδια εκμηδένισης του σύμπαντος δεν ενέχουν αυτά καθαυτά τίποτε το πρωτότυπο. Όμως, από την πυκνότητα του κειμένου και τον ποιητικό του παλμό, μαντεύουμε ότι οι άνθρωποι εκείνων των χρόνων πίστευαν στ’ αλήθεια τα τρομερά περιστατικά που προαναγγέλονται.

Μέσα από το κείμενο του Βολούσπα βλέπουμε το σύμπαν να διαλύεται και να παραχωρεί τη θέση του σε έναν νέο κόσμο, όπου θεοί και άνθρωποι γνωρίζουν, επιτέλους, την ειρήνη και την ευτυχία- τον παράδεισο των ψυχών. Το σκηνικό είναι παρεμφερές, η λύση επίσης. Οι διαφορές εστιάζονται στους πρωταγωνιστές, τους οποίους και θα γνωρίσουμε.

Η τελική αναμέτρηση θα φέρει αντιμέτωπες τις δυνάμεις του Κακού και του Καλού. Οι πρώτες απαρτίζονται από τους γίγαντες, οι οποίοι, μετά την αρχική τους ήττα, εκτοπίστηκαν πίσω από τα τείχη του βασιλείου του Γιοτουνχέϊμ, στα πέρατα του κόσμου, περιμένοντας πάντα τη στιγμή που θα τους επέτρεπε να φύγουν και να εξαπολύσουν επίθεση εναντίον της Βαλχάλα.

Δίπλα τους, σύμμαχοι, είναι τα ζώα και τα τέρατα της βόρειας μυθολογίας:

-ο Γκάρμ: ο σκύλος-φύλακας του βασιλείου της θεάς Χέλ, δηλαδή του Κάτω Κόσμου,

-το φίδι του Μίντγκαρντ, ένα τεράστιο φίδι που μπορεί να σφίξει ολόκληρη τη γη, που το είχε ήδη αποκρούσει ο θεός Θώρ,

-ο λύκος-γίγαντας Φένριρ, σιδηροδέσμιος από την αρχή του χρόνου με μια αλυσίδα σφυρηλατημένη από τους θεούς. Στη δέουσα στιγμή θα σπάσει τα δεσμά του και θα δώσει το σύνθημα για την έλευση του τέλους του κόσμου, ένα τέρας φοβερό και τρομερό που «χορταίνει από τις σάρκες των νικημένων πολεμιστών» και «κοκκινίζει με αίμα πορφυρό τον θρόνο των δυνάμεων». Είναι τόσο ισχυρός, που μόλις ελευθερωθεί θα φάει τον ήλιο, εξαφανίζοντας το φως!

-το φίδι Νιντχόγκ που κατατρώει τις ρίζες της φλαμουριάς Ύγκντράσιλ και θα βιαστεί να ενώσει τις δυνάμεις του με τους παραπάνω,

-ο γίγαντας Θρύμ, επικεφαλής των γιγάντων της πάχνης, και

-ο γίγαντας Σάρθ, επικεφαλής των γιγάντων της φωτιάς.

Διακρίνουμε εύκολα το σύμβολο του αφηνιασμού των στοιχείων της φύσης που συνεπάγεται την επικράτηση του χάους: σύσσωμη η φύση, οι ενέργειες της φωτιάς, των υδάτων, του αέρα και της γης, θα ξεσηκωθεί σε μια άνευ προηγουμένου κοσμοχαλασιά εναντίον της ουράνιας τάξης και αρμονίας. Και όλα αυτά τα δόλια όντα θα άγονται υπό τον θεό Λόκι, θεό του δόλου και του κακού, ο οποίος στο σενάριό μας θα έχει τον ρόλο του διαβόλου ή του Αριμάν των άλλων μυθολογιών.

Όλος αυτός ο μαύρος συρφετός στρέφεται εναντίον των δύο θεών του καλού, Εσίρ και Βανίρ, που μένουν στο παλάτι τους, ψηλά στους αιθέρες.

Το σύνθημα για την αρχή της αναμέτρησης το δίνει, όπως είπαμε ο Φένριρ, σπάζοντας τα δεσμά του και καταπίνοντας τον ήλιο, μετά από μια καταιγιστική επίθεση. Ζόφος και σκοτάδι απλώνεται σ’ ολόκληρο το σύμπαν, σημάδι της έλευσης του τέλους.

Ταυτόχρονα, ισχυροί σεισμοί πλήττουν όλο τον κόσμο, το ουράνιο τόξο Μπεφρόστ κατρακυλά με πάταγο, τα τείχη του Γιοτουνχέϊμ γκρεμίζονται. Χιλιάδες γίγαντες, φυλακισμένοι εκεί, απελευθερώνονται, συναθροίζονται με βιάση περισσή και όλοι μαζί πηγαίνουν να ελευθερώσουν τον Λόκι- φυλακισμένον στις εσχατιές του κόσμου πάνω σ’ ένα απόκρημνο κι αφιλόξενο βουνό, με ένα φίδι κουλουριασμένο στο κεφάλι του. Με τις δικές του οδηγίες θα επιτεθούν εναντίον του ουράνιου παλατιού.

Οι θεοί του Καλού, ειδοποιημένοι για την έλευση του Σκότους από κοσμικά σημάδια που προηγήθηκαν, ετοιμάζονται. Αρματώνονται, εγκαταλείπουν το παλάτι και πηγαίνουν στην κοιλάδα Βίγκριντ- εκεί που θα αναμετρηθούν με το Κακό.

Η μάχη είναι τρομακτική, πέρα από κάθε φαντασία και περιγραφή, τόσο φονική, ώστε οι ίδιοι οι θεοί θα λυγίσουν κάτω από τα συντονισμένα χτυπήματα των αντιπάλων τους. Κανένας δεν γλυτώνει- καλοί και κακοί, όλοι πεθαίνουν.

Ο Φρέϊρ, θεός της γονιμότητας, θα υποκύψει από την περίσφιγξη του Σάρθ. Ολόκληρη η γη θα παραδοθεί στη φωτιά, δεν θα μείνει ίχνος για να συνεχιστεί η ζωή.

Ο Θώρ θα σκοτώσει το φίδι του Μίντγκαρντ, αλλά θα υποκύψει από το δηλητήριο του.

Ο Οντίν, ο βασιλιάς των θεών, θα καταπλακωθεί από τον λύκο Φένριρ και θα πεθάνει.

Ο Φένριρ θα σκοτωθεί στη συνέχεια από τους γιούς του Οντίν.

Η απαίσια νύχτα που θα σκεπάσει το σύμπαν μοιάζει ατέλειωτη και αιώνια, με το χέρι του θανάτου να αγκαλιάζει καλούς και κακούς, να τους αραδιάζει δίπλα-δίπλα, τέρατα, γίγαντες, θεούς.

Δεν απομένει τίποτε ή σχεδόν τίποτε: μια έρημη γη που θα κινείται στο άπειρο του διαστήματος, σ’ έναν ουρανό κενό από τους αφέντες του.

Ωστόσο, μετά από ένα διάστημα που δεν προσδιορίζεται, ένα τόσο δα βλασταράκι θα φυτρώσει στο γυμνό χώμα και η ζωή θα επανέλθει.Οι θεοί θα αναστηθούν και θα συγκεντρωθούν στο νέο τους παλάτι, αναπολώντας στο διηνεκές τον μεγάλο τους πόλεμο, μετά τον οποίο κατατροπώθηκαν για πάντα οι εκφραστές του Κακού και του Σκότους.

«… ανακαλούν στη μνήμη τα μεγάλα γεγονότα

και τους αρχαίους ρούνους που κατέκτησε ο Οντίν.

Κι εκεί, μέσα στις πρασινάδες, θα ξαναβρούν τις χρυσές πλάκες,

τις θαυμαστές εκείνες πλάκες,

που στις πανάρχαιες μέρες κάτεχαν οι πρόγονοί τους…

Και βλέπω ένα παλάτι να υψώνεται με χρυσή στέγη,

ένα παλάτι πιο αστραφτερό απ’ τον ήλιο.

Εκεί θα κατοικούν οι λεγεώνες των πιστών και θα ευφραίνονται

ως την συντέλεια του κόσμου»

(Ηρωϊκά ποιήματα της Έδα)

* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του. 

The article expresses the views of the author

iPorta.gr