* Ο Γιάννης Πανούσης είναι Καθηγητής Εγκληματολογίας του Παν/μιου Αθηνών

Όλος ο κόσμος επικαλείται την αλήθεια
ενώ λέγοντας “ψεύδομαι” είναι το μόνο αληθινό πράγμα
που μπορούμε να πούμε

Jean Giono, Ο Κύριος Μακιαβέλλι

Διάφορα πρόσφατα “γεγονότα”[;], μάλλον happenings, όπως π.χ η υπόθεση απαγορευμένου Τζόκερ-σινεμά και επιτρεπόμενης Monty Python-παρέλασης, πέραν της παρα-πολιτικής τους διάστασης, έθεσαν κι ένα ευρύτερο ζήτημα της Ηθικής [κοινωνικής αλλά και αντικοινωνικής].

Τί ακριβώς συμβαίνει στην ελληνική κοινωνία; Υπάρχουν πολλές φανερές ή και κρυφές ηθικές; Μήπως κάθε κόμμα, και κατ’ επέκταση και κάθε οπαδός ή ψηφοφόρος του, ακολουθεί/υιοθετεί διαφορετική ή και αντίθετη, ηθική από αυτήν των άλλων κομμάτων/οπαδών/ψηφοφόρων;

Πέραν δηλαδή της ανοικτής ή κλειστής Ηθικής, της κατηγορικής επιταγής, της χριστιανικής ή οποιασδήποτε άλλης θρησκευτικής Ηθικής, ή και της Ηθικής των οριακών καταστάσεων [Αντιγόνη], έχει καθιερωθεί και μία “ηθική χρωμάτων” [μπλε, κόκκινου, πράσινου ή και μαύρου];

Αν έτσι έχουν τα πράγματα τότε το κοινωνικό συμβόλαιο έχει ήδη σκιστεί κι έκαστος-με βάση την προσωπική του ηθική- μπορεί να ενεργήσει κατά το δοκούν και τα πιστεύω του, έξω από θεσμισμένα όρια και συμπεφωνηθέντες κανόνες.

Ακόμα και σε ακραία φαινόμενα, όπως π.χ το έγκλημα, έχει διατυπωθεί μία θεωρία η οποία διατείνεται ότι η ηθική του φόνου ή της ληστείας εξαρτάται από το ποιος είναι ο δράστης, ποιο το θύμα και ποιος ο σκοπός [που προφανώς αγιάζει τα μέσα][sic]. Η ηθική του αυτοαναγορευθέντος “επαναστάτη”, η ηθική των συλλογικοτήτων –εκδικητών, η ηθική των λευκών κολλάρων, η ηθική των μπλε κολλάρων, η ηθική των ιερέων, των δασκάλων, των αστυνόμων συγκροτούν παραδείγματα ηθικής εκτός Ηθικής, με την έννοια της δημιουργίας ενός μωσαϊκού αντιλήψεων και δράσεων εκτός του δημοκρατικού πλαισίου της κοινωνικής συνοχής και συνύπαρξης. Μοιάζει λες και συνομιλεί ο καθείς με τον εαυτό του και τους ομοίους του και ύστερα χαράζουν την ηθική της δικιάς τους ομάδας, αγνοώντας, αδιαφορώντας ή διακωμωδώντας τους κανόνες της κρατούσας ηθικής τάξης. Επειδή όμως το ίδιο κάνουν και οι αντιφρονούντες, οι οποίοι θέτουν αλλού τα δικά τους όρια, καθίσταται προφανές ότι όλα τα παραπάνω σε μία μόνον ηθική[;] μπορεί να καταλήξουν: στην ηθική της επικρατούσας ισχύος, δύναμης και βίας. Και ως γνωστόν σε αυτό το πεδίο οι έχοντες χρήμα, εξουσία και όπλα θα επικρατήσουν, αναγκάζοντας τους ηττημένους να επικαλούνται-προς αποφυγήν δυσμενών συνεπειών- την αστική ηθική της επιείκειας ή τη χριστιανική ηθική της συγχώρεσης ή ακόμα και την ηθική του Νόμου[!].

Η ελληνική μεταπολιτευτική κουλτούρα του να χρησιμοποιούμε τις ίδιες λέξεις [π.χ.δημοκρατία, δικαιοσύνη, ασφάλεια], αλλά να δίνουμε εντελώς διαφορετικό περιεχόμενο στους όρους, δεν είναι συμβατή με την κοινωνική ειρήνη. Επειδή τα παλίμψηστα και τα ψευδεπίγραφα έχουν επικρατήσει και στον πολιτικό χώρο και μας έχουν παρασύρει σε μικρούς καθημερινούς εμφύλιους, καλά θα ήταν να συμφωνήσει πρωτίστως η κοινωνία ως προς τις ηθικές οριοθετήσεις. Πώς π.χ μπορεί να γαλβανίσουμε εθνική/δημοκρατική/κοινωνική συνείδηση εάν κάθε κόμμα τιμάει διαφορετικούς ήρωες; Με τι θα εμπνεύσουμε τη νέα γενιά εάν ο κάθε “χώρος” καλλιεργεί αποκλειστικά τους οικείους μύθους,αναθεωρώντας ή καταργώντας ή γελοιοποιώντας τους μύθους των υπολοίπων;

Τα ηθικά Ναι και Όχι έχουν μπερδευτεί σ’ένα ατελείωτο κουβάρι αλληλοαναιρέσεων και παγιδευτεί σ’ένα παιχνίδι εντυπώσεων, φαντασιώσεων, αυταπάτης, fake εξεγέρσεων συνείδησης. Κατά βάση είμαστε αυτό που δηλώνουμε κι όχι εκείνο που πράττουμε. Αν δηλώσεις π.χ αριστερός απαιτείς[;] να σε θεωρούν άπαντες και ηθικό, ενώ αν δηλώσεις δεξιός είναι σχεδόν βέβαιο ότι οι περισσότεροι αριστεροί θα σε θεωρούν εξαρχής ύποπτο ηθικών παρεκκλίσεων. Όσο για όσους [κάνουν πως] δεν αντιλαμβάνονται τη διαφορά ανάμεσα στο “αρεστό” [για ορισμένους] Καλό και το “μη-αρεστό” [για τους άλλους] Κακό, αυτοί πυροβολούνται απ’ όλες τις πλευρές, μολονότι όπως εκθέσαμε παραπάνω, πτέρυγες των επίσημων κομμάτων [ή των παραρτημάτων τους] αναπτύσσουν απόψεις περί σχετικότητας του Ηθικού και του Μη-Ηθικού, στοχοποιώντας μάλιστα εκείνους που δεν χωράνε στην έγχρωμη ηθική τους. Η ηθική στάθμιση [sic] στην υπηρεσία της κομματικής σκοπιμότητας.

Πιστεύω ότι χορτάσαμε σ’αυτή την Πατρίδα από ανήθικους ηθικολογούντες κι από ηθικούς με το κομμάτι. Δεν χρειαζόμαστε άλλους ιστορικά αθώους κάθε αίματος και άλλους πολιτικά ένοχους κάθε εθνικής καταστροφής. Οι άνθρωποι-πολίτες διακρίνονται με βάση την ηθική τους στάση κι όχι με βάση την κομματική τους τοποθέτηση. Ας το κατανοήσουν και οι μεν και οι δε. Οι μπλε, κόκκινες και πράσινες ηθικές είναι ή απομιμήσεις ή δόλιες αποκρύψεις “μαύρου” παρελθόντος.

Κι εντέλει ας συνειδητοποιήσουν όλοι οι εμπλεκόμενοι με τα res publica ότι η Ηθική προϋποθέτει, για να ολοκληρωθεί ως αξιακό σύστημα υποχρεώσεων-κι όχι μόνο δικαιωμάτων- των πολιτών, μιά κοινωνία ελευθεριών, συνεννόησης, κατανόησης, μη-βίας και αλληλεγγύης. Ποιό άραγε είναι το πολιτικό υποκείμενο που εγγυάται κάτι τέτοιο;

ΥΓ. Ούτε η ηθική ως business ethics as usual, ούτε η ηθική ως υποταγή στον Αρχηγό και την Αυλή του, ούτε η ηθική ενός ταξικού προτάγματος συνιστούν παραδείγματα προς μίμησιν.

* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του

The article expresses the views of the author

iPorta.gr