Δήμητρα Παπαναστασοπούλου

Το τελευταίο βιβλίο της αρθρογράφου “Από ξύλο και Ασήμι” κυκλοφορεί από την Διόπτρα 

Πρόκειται για έναν Οθωμανό ιδιοκτήτη και διοικητή της Αθήνας του 18ου αιώνα, που το όνομά του έμελλε να γίνει συνώνυμο της ωμότητας και της βαναυσότητας.

Γεννήθηκε στα βάθη της ανατολικής Τουρκίας και κάποια στιγμή βρέθηκε στην Κωνσταντινούπολη να υπηρετεί τον σουλτάνο από τη θέση του σωματοφύλακα, εξ ού και το προσωνύμιο Χασεκή (=σωματοφύλακας). Πριν αποκτήσει αυτό το αξίωμα ήταν υπηρέτης της Εσμά σουλτάνας, κόρης του σουλτάνου Χαμίτ και αδελφής του Σελίμ. Ο Χατζή Αλή δέθηκε μυστικά με την Εσμά και ήταν αυτή που τον υποστήριζε μέχρι τέλους (πολιτικά και χρηματικά).

Το 1760 η Αθήνα σταμάτησε να είναι κάτω από την κυριαρχία του μαύρου ευνούχου του σουλτάνου και έγινε μαλικιανές, δηλαδή οικόπεδο προς ενοικίαση.

Το ενοίκιο (μαλίκι) δινόταν εφ’ όρου ζωής σε όποιον έδινε τα περισσότερα και ο ιδιοκτήτης (μαλικιανές) είχε την αρμοδιότητα να διορίζει βοεβόδα(διοικητή).

Το 1772 η σουλτάνα Εσμά αγόρασε την Αθήνα και την χάρισε στον Χατζή Αλή.

Ο Χασεκή ταξίδεψε μέχρι την Αθήνα για να τη γνωρίσει το 1775. Μαγεύτηκε και το άγριο μυαλό του άρχισε να μετατρέπει τις γύρω ομορφιές σε χρήμα που θα εισέπραττε. Έκτισε ένα αρχοντικό και συγκέντρωσε κάθε μορφή εξουσίας πάνω του. Τρία χρόνια αργότερα, οι αγανακτισμένοι Αθηναίοι έστειλαν μυστικούς επιτρόπους στην Πόλη, ζητώντας την απομάκρυνσή του. Η Εσμά, που τον είχε επιθυμήσει, δέχτηκε.

Ωστόσο, οι εκπρόσωποι που άφησε πίσω του ο Χασεκή ήταν χειρότεροι, αφού ανέβασαν τη φορολογία για δικό τους όφελος- δεν συζητάμε για τους τρόπους αρπαγής των φόρων…

Οι Αθηναίοι, μετανοιωμένοι, ζήτησαν την επιστροφή του Χασεκή. Όταν εκείνος επέστρεψε, απαίτησε άμεσα την καταβολή 60.000 γροσίων, δήθεν έξοδα που είχε κάνει όσο καιρό ήταν μακριά τους.

Το 1776 ο Αλβανός Γιαχόλιορ επιτέθηκε στην Αθήνα και ο Χασεκή έχτισε ένα προστατευτικό τείχος γύρω από την πόλη μέσα σε 108 μέρες ( το έκτισε πάνω στα χνάρια του τείχους του Θεμιστοκλή) για να απαιτήσει στη συνέχεια από τους Αθηναίους να πληρώσουν για τα έργα 42.000 γρόσια.

Το 1784 η ζωή των Αθηναίων ήταν απερίγραπτη. Πλήθη εγκατέλειπαν την πόλη, μη μπορώντας να αντέξουν περισσότερα. Κάποιοι από αυτούς έφτασαν στην Πόλη, στον Μέγα Βεζύρη, ζητώντας απελπισμένοι να τους δώσει άλλο τόπο για να ζήσουν. Τελικά κατόρθωσαν να πετύχουν την έξωση του Χασεκή, ο οποίος συνελήφθη και οδηγήθηκε στην Κύπρο. Με δωροδοκίες κατάφερε να επιστρέψει στην Αθήνα, λέγοντας ότι τού δόθηκε χάρη, μάζεψε πλαστές δηλώσεις που έλεγαν ότι εκείνοι που τον κατέδωσαν ήταν ταραχοποιοί και τις έστειλε στην Πύλη, ζητώντας άφεση. Κατάφερε να γλυτώσει την εξορία, αλλά στο μεταξύ η Αθήνα είχε νέο βοεβόδα, τον Σιλιχτάρ Αγά. Οι Αθηναίοι είχαν κάνει συνέλευση, άλλαξαν το σύστημα, έριξαν τους παλιούς κοτζαμπάσηδες, που ήταν με το μέρος του Χασεκή, και όρισαν εκλογές για νέους. Οι παλιοί κοτζαμπάσηδες έφυγαν και ένωσαν τις δυνάμεις τους με τον Χασεκή, προσπαθώντας να επιστρέψουν μαζί του στην εξουσία.

Η τρίτη επιστροφή του Χασεκή το 1787, μετά από πολλές ραδιουργίες, είχε τραγικές επιπτώσεις για τους Αθηναίους. Πρώτα, φυλάκισε, βασάνισε και θανάτωσε τους νέους κοτζαμπάσηδες. Ύστερα απαίτησε 400.000 γρόσια αποζημείωση και έκανε συμβόλαιο με τους δικούς του κοτζαμπάσηδες βάζοντας ενέχυρο για τα χρεωστούμενα τις περιουσίες των Αθηναίων με απειλή θανάτου. Η διορία για την εξόφληση ήταν 2 μήνες.

Ο Χασεκή δήμευσε τα πάντα, μέχρι και τα μπακίρια των σπιτιών. Από το 1788 μέχρι το 1790 οι Αθηναίοι πτώχευσαν, αποδεκατίστηκαν από την πείνα και τις κακουχίες, με αποκορύφωμα μια θανατηφόρα επιδημία πανούκλας. Η Αθήνα μετατράπηκε σε κτήμα του Χατζή. Οι πορτοκαλιές και οι ελιές που βρίσκονταν σε χριστιανικά κτήματα ξεπατώθηκαν και μεταφυτεύθηκαν αλλού, δημιουργώντας έναν απέραντο ελαιώνα. Για να τον ποτίζει, μάζεψε όλο το νερό της περιοχής.

Το 1795 τα πράγματα άλλαξαν. Πέθανε η Εσμά και οι Αθηναίοι προσπάθησαν για άλλη μια φορά να απομακρύνουν τον Χατζή. Πέντε άνδρες πήγαν στην Πόλη γι’ αυτό το σκοπό, και τον ένα από αυτούς κατάφερε να τον δηλητηριάσει. Τελικά, βγήκε φιρμάνι να εξοριστεί ο Χασεκή στην Κώ και οι κοτζαμπάσηδες να εμφανιστούν στον καδή στην Πόλη και να περιγράψουν τις πράξεις του. Αποτέλεσμα, ο αποκεφαλισμός του Χασεκή, η τοποθέτηση της κεφαλής του μπροστά στο Τοπ Καπί, και ένας μακρύς κατάλογος των πράξεών του από κάτω.

Τα υπάρχοντα του Χασεκή, μαζί και οι δημευμένες αθηναϊκές περιουσίες μοιράστηκαν. Τα δύο τρίτα τα αγόρασε ο Μέγας Βεζύρης, το ένα τρίτο η μητέρα του σουλτάνου και τα χρήματα, φυσικά, μπήκαν στο ταμείο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.