Νίκος Βασιλειάδης

Τίποτα δεν μας επέβαλλε μέχρι πριν λίγο καιρό να φοράμε μάσκες δημόσια για να ανατιμετωπίσουμε την Πανδημία. Αλήθεια; Ναι αλήθεια, αν ανατρέξουμε στις πολλές και συνεχόμενες συμβουλές του Εθνικού Οργανισμού Υγείας για την ΜΗ χρήση μάσκας . Ωστόσο, άσχετα με το πού ζει ο καθένας μας η μάσκα έγινε σύμβολο που εμφανιζόταν σε κάθε βήμα, σε κάθε είδηση, σε κάθε διαφήμιση σε κάθε ιστοσελίδα των Μέσων Ενημέρωσης. Δεν είναι περίεργο;

Και το πιο περίεργο ήταν πως ενώ όλοι μας έχουμε πρόσβαση στα ίδια δεδομένα, διαφορετικές χώρες έχουν κάνει πολύ διαφορετικές επιλογές. Εδώ σημειώνουμε την ύπαρξη μερικών ευρείων τάσεων. Τα ασιατικά έθνη ως επί το πλείστον εφάρμοσαν την τακτική της μάσκας ενώ αντίθετα πολλές δυτικές χώρες έδειξαν απρόθυμες σε αυτή την εφαρμογή ως μέτρου προφύλαξης. Ο Στίβεν Χάιν, καθηγητής πολιτιστικής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο British Columbia, δεν έδειξε και να εκπλήσσεται πολύ από τον γενικό αυτό διαχωρισμό Ανατολής / Δύσης. Χώρες με προιστορία σε παθογόνες ασθένειες, λέει, σημειώνουν υψηλή βαθμολογία σε μέτρα συμμόρφωσης. “Ένας καλός τρόπος για να μειωθεί η εξάπλωση της οποιασδήποτε νόσου είναι ο καθένας μας να υιοθετήσει παρόμοιες συμπεριφορές, όπως η χρήση μάσκας”.

«Στην πρώτη μου επίσκεψη στην Ιαπωνία πριν από περισσότερα από 30 χρόνια, με εντυπωσίασε η πρακτική ή μάλλον ο κανόνας για τους ανθρώπους να φορούν μάσκα όταν είχαν έστω και ένα απλό κρυολόγημα. Οι δυτικοί φίλοι μου και εγώ αρχικά το βρήκαμε αρκετά χιουμοριστικό σαν εικόνα και δεν καταλάβαμε το νόημα. Αλλά αυτή η συνήθεια να φοράει μάσκα όταν κάποιος είναι άρρωστος μπορεί να είναι και η αιτία ή η εξήγηση για τον οποία οι καμπύλες της εξάπλωσης του Κοροναϊού της Ανατολικής Ασίας είναι τόσο επίπεδες. Νομίζω ότι ο κόσμος αρχίζει να παρατηρεί ότι οι χώρες στις οποίες οι άνθρωποι έχουν πάρει στα σοβαρά την χρήση μάσκας είναι επίσης αυτές που έχουν και τα καλύτερα αποτελέσματα στην πανδημία ».

Στη Δύση, το φαινόμενο αυτό σαν κανόνας συμπεριφοράς είναι σχετικά πολύ νέο, και πρέπει να σημειωθεί εδώ η μεγάλη διαφορά μεταξύ Ανατολής και Δύσης, ότι δηλαδή η χορήγηση της μάσκας έχει και μια ηθική – οικονομική διάσταση. Στην Κίνα για παράδειγμα, η κινεζική κυβέρνηση αγόρασε 2 δισεκατομμύρια μάσκες N-95 ιατρικού βαθμού στα τέλη Ιανουαρίου και στις αρχές Φεβρουαρίου. Εκεί η έλλειψη δεν ήταν πραγματικά πρόβλημα. Όμως στη Δύση, πολλές κυβερνήσεις φοβήθηκαν ότι η προώθηση της φιλοσοφίας της μάσκας θα προκαλούσε το επιχειρηματικό – κερδοσκοπικό πνεύμα και ότι η επιβάρυνση και η αύξηση των τιμών στις μάσκες θα δημιουργούσε ελλείψεις στις πρώτες γραμμές της υγειονομικής περίθαλψης. (Δυστυχώς, αυτό πράγματι συνέβη. Οι New York Times ονόμασαν τις μάσκες N95 “ίσως το πιο περιζήτητο προϊόν στον πλανήτη.”) . Στη συνέχεια, βέβαια μάθαμε ότι ακόμη και οι ασυμπτωματικοί άνθρωποι που ωστόσο νοσούν από τον covid 19 μπορούν να εξαπλώσουν τον ιό και εντελώς ξαφνικά, αυτή η σύσταση για να φορέσει μάσκα κάποιος “μόνο αν είναι άρρωστος” άρχισε να ακούγεται ανεύθυνη.

Τα νέα δεδομένα επανέφεραν το ζήτημα της χρήσης της μάσκας με έναν άλλο τρόπο που “σερβιρίστηκε” διαφημιστικά σαν τρόπος αλληλεγγύης ή συμπόνιας για πολλούς, για το σύνολο: “Δεν φοράτε μάσκα για να προστατευτείτε από τους άλλους Φοράτε για να τα προστατεύσετε τους άλλους από εσάς”. Και φτάσαμε τώρα στην καθολική χρήση της μάσκας, όπου τώρα μας λένε πως μια καλή “σπιτική μάσκα” προσφέρει στους άλλους προστασία από την πιθανώς μολυσμένη αναπνοή μας. Η Τηλεόραση και το Διαδίκτυο κατακλύστηκε με βίντεο που μας δείχνουν πώς να μετατρέψουμε ένα μπλουζάκι σε μάσκα και να βγούμε ελέυθερα στους δρόμους. Στην Τσεχοσλοβακία, για παράδειγμα χωρίς καμμία αντίδραση ένα ολόκληρο το έθνος μεταμορφώθηκε σχεδόν σε λίγες μέρες σε ένα “τεράστιο εργοστάσιο που δημιουργεί σπιτικές μάσκες”, έγραψε ένας δημοσιογράφος των USA Today που ζει στην Πράγα. “Μέσα σε τρεις ημέρες, υπήρχαν αρκετές μάσκες για κάθε άνδρα, γυναίκα και παιδί σε αυτήν τη χώρα των 10 εκατομμυρίων. Σε δύο μέρες, η χώρα πήγε από το « Κοιτάξτε αυτόν τον ηλίθιο που φοράει μάσκα!, στο κοιτάξτε αυτόν το ηλίθιο που δεν φοράει μάσκα! ». Όπως το έθεσε και ένας Τσέχος παρουσιαστής σε ένα Δελτίο Ειδήσεων, ” το να καλύπτετε τη μύτη και το στόμα σας δεν ήταν πλέον απλώς μια παρέμβαση στην υγεία. Είναι «σήμα τιμής και μορφή κοινωνικού δεσμού».

Σε αυτό το σημείο, όμως πρέπει να σημειώσουμε πως οι αξιωματούχοι του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας κρύβονται και δεν μας έχουν ενημερώσει υπεύθυνα για αν μια σπιτική μάσκα είναι ένα φθηνό και “καλό” όπλο στον αγώνα κατά της πανδημίας. Γιατί αν μας έδιναν αυτό το αναμφισβήτητα λογικό μήνυμα τότε αυτό θα ίσχυε καθολικά και το πρόβλημα θα είχε λυθεί. Ή όχι; Λοιπόν δεν έχει σημασία για το τί θα μας πει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. Σημασία έχει τι θα κάνουν οι άλλοι γύρω μας. Δείτε το συνολικά. Αν μαζί με την απόσταση εφαρμοζόταν και καθολικά η χρήση της σπιτικής μάσκας, τότε όλοι θα το ακολουθούσαν σαν μέτρο προφύλαξης. Γιατί τα επιστημονικά δεδομένα σχεδόν ποτέ δεν αλλάζουν τις απόψεις των ανθρώπων. Οι άνθρωποι αλλάζουν τις απόψεις των ανθρώπων. Βλέπουμε τι κάνουν οι άλλοι, αποφασίζουμε ποιον εμπιστευόμαστε και μετά υιοθετούμε τις απόψεις του και αντιγράφουμε τις συμπεριφορές του. Έτσι, κινείται το κοπάδι, έρχεται το αίσθημα της ασφάλειας, το χρηματιστήριο αρχίζει να ανεβαίνει και οι ανόητοι ιογενείς μπλόγκερ γίνονται πλούσιοι από την κυκλοφορία των βίντεό τους που μας δείχνουν πώς να κάνουμε μάσκες από παλιά t-shirt. (Και στη σκοτεινή αντίθετη πλευρά, οι αποδιοπομπαίοι τράγοι εντοπίζονται και «ακυρώνονται» με ταχύτητα αστραπής.) Χώρια που έτσι ξεπερνάμε και τους κινδύνους του φυλετισμού. Εάν το κοινό ενημερωθεί ότι μόνο οι άρρωστοι πρέπει να φορούν μάσκες, τότε αυτοί που θα φορούν θα στιγματιστούν. Θα γίνει αποδιοπομπαίος όποιος φωνάζει, είμαι άρρωστος, όπως δήλωσε μια διάσημη κοινωνιολόγος την περασμένη εβδομάδα.

Όλα λοιπόν παίζονται στο πεδίο της μίμησης, στο πεδίο της κοινωνικής μηχανικής. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς τους δυτικούς, με τον ατομικισμό τους, να αναλαμβάνουν έτσι μαζικά μια κοινωνική αξία επειδή κάποιος τους το είπε. Εκτός βέβαια και αν… αν η νέα αυτή συμπεριφορά θα μπορούσε να γίνει για να μοιάζει με μια επαναστατική, μια καινοτόμα κίνηση. Ή με μια έξυπνη κίνηση. Και αυτή την στιγμή όλα τα λεφτά παίζονται στη διαφήμιση, στο ποια εταιρεία διαφημίσεων αιχμής μπορεί να δημιουργήσει μια πετυχημένη εκστρατεία γύρω από τον “παράνομο – κακόβουλο” που δεν φοράει μάσκα. Ή όχι;

Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.  

The article expresses the views of the author

iPorta.gr